Een samenvatting van de cursus en bijlagen van het OPO 'Sociologie van de sociale problemen', gegeven door Kris Dekeyzer, in het tweede jaar Maatschappelijk Werk
Sociologie van de sociale problemen
1 Inleiding
Marginaliteit = geladen term
= zich als het ware op de grens bevindend, tegen de bestaansgrens aan
= ondergeschikt, bijkomstig
= in maatschappelijk opzicht onbelangrijk geacht en daardoor veronachtzaamd en vergeten
Vb.: marginale jongeren, randgroeperingen …
Verklaringen worden naargelang de ingesteldheid of overtuiging gezocht bij het individu, bij de groep of bij de
samenleving als geheel.
2 Marginaliteit in de sociologische literatuur
Marginaliteit = situatie waarin mensen zich bevinden die gelijktijdig tot verschillende groepen behoren
waarvan de normen tegenstrijdig of althans sterk uiteenlopend zijn.
Marginal Man – R. E. Park:
x Ter aanduiding van mensen die als vreemdeling tot een groep toetreden
x Ze zijn geworteld in twee onderscheiden groepen zonder tot één ervan volledig te behoren
x Leeft in twee werelden waarin hij min of meer vreemdeling is.
Vb.: Amerikaanse mulatten, Europese joden …
Er is volgens Park sprake van een dubbele positie. Deze heeft naast nadelen ook voordelen voor de marginale
mens:
x M.b.t. zijn cultureel milieu: wijdere horizon
x Scherpere intelligentie
x Meer objectieve en relationele kijk op dingen
Sociologische bestudering:
x Aandacht geven aan bepaalde categorieën waarvan de maatschappelijke aanwezigheid als
marginaal wordt beschouwd
x Sociale situaties die als problematische worden geïdentificeerd
x Problemen benaderen vanuit begrippen;
1|Pagina
, → Sociaal probleem
→ Afwijkend gedrag
→ Deviantie
Vandaag wordt marginalisering beschouwd als een proces van duurzame uitsluiting van deelname aan het
maatschappelijk bestaan.
Volgens Kruithof is marginaliteit dan weer een tweeledige werkelijkheid. Hij onderscheidt twee soorten
marginalen:
x Gedomineerde marginalen: categorieën die vanuit het standpunt van de sociale orde waarin zij
aanwezig zijn als mogelijke of werkelijke bedreiging worden gedefinieerd
x Dominerende marginalen: de elite, zij die het systeem beheersen
3 Een rondleiding in de sociologische perspectieven
Sociale probleembenadering, naar het voorbeeld van Lafaille, gaat ui van de relatieve eenheid van sociale
problemen, afwijkend gedrag en deviantie.
Redenen:
x Drie fenomenen overlappen
x Verscheidene auteurs hebben zich met verschillende van deze fenomenen bezig gehouden
x Ze hebben elkaars wederzijds beïnvloed
Er zijn enkele theoretische perspectieven (5) waarmee sociale problemen, afwijkend gedrag en deviantie
kunnen benaderd worden:
(1) Sociale pathologie: Sociale problemen = ziekten van de samenleving = toestanden die het normaal
functioneren van de samenleving verhinderen. Deze toestanden zijn vooral geworteld in bepaalde
biologische abnormaliteiten van het individu.
Vb.: armoede, verpaupering …
(2) Sociale desorganisatie: Sociale problemen = gevolg van het feit dat bestaande normen hun
geldigheid hebben verloren en bijgevolg falen om het gedrag te reguleren. Zie verschijnsel van de
cultural lag.
Vb.: immigratie, verstedelijking …
2|Pagina
,(3) Waardenconflict: Sociale problemen = gevolg van strijd tussen tegengestelde waarden en de daar
achterliggende belangen.
Vb.: minderheidsgroepen
(4) Socialisatieperspectief: Afwijkend gedrag = vorm van aangeleerd gedrag, te wijten aan een defect in
socialisatie. Er wordt veel belang gehecht aan subculturen.
Vb.: criminaliteit
(5) Perspectief van de anomietheorie: Bestuderen van samenhang tussen voorkomen van afwijkend
gedrag in een bepaalde samenleving en de (mate van) culturele en normatieve desintegratie van de
samenleving, zijnde anomie (systeem zonder regels of normen).
Vb.: criminaliteit
(6) Etiketteringstheorie: Aandacht voor wijze waarop samenleving op overtreden van maatschappelijk
gestelde normen reageert. Er is vaak sprake van self-fulfilling prophecy, waarbij de samenleving zelf
de oorzaak is van nieuwe normovertredingen.
Vb.: psychosociale dimensie
Wetenschappelijke
Objectverschuiving Perspectieven
opstelling
Normatieve
opstelling (goed en Sociale pathologie
kwaad) Sociale problemen
Sociale desorganisatie
Waardenconflict
Positief- Socialisatieperspectief
Nadruk op
wetenschappelijke
Afwijkend gedrag en normovertreding Anomietheorie
opstelling
deviantie Nadruk op reactie van
Etiketteringstheorie
de samenleving
3|Pagina
, Deze perspectieven kennen 3 belangrijke evoluties.
(1) Normatieve benadering → positief wetenschappelijke benadering
Vroeger: vrije wilskracht en verwijzing naar de natuur der dingen
Nu: wetenschappelijke verklaring door sociale pathologie
(2) Sociale problemen in ruime zin → afwijkend gedrag
Vroeger: sociale problemen in ruime zin – armoede, immigratie
Nu: vernauwing in gezichtspunt op afwijkend gedrag en deviantie
(3) > inzicht in sociaal karakter van sociale problemen en afwijkend gedrag
ALLE genoemde perspectieven, BEHALVE de etiketteringstheorie, gaan uit van het bestaan van sociale
problemen, afwijkend gedrag en deviantie als een zuiver feit.
Symbolisch interactionisme wijst er echter op dat men het sociaal karakter van het fenomeen moet inzien. De
fenomenen zijn het product van een bepaalde samenleving en komen slechts tot stand door een proces van
collectieve definiëring.
De perspectieven voor de etiketteringstheorie: zoeken naar verklaring voor het voorkomen van
normovertredingen.
In de etiketteringstheorie: bestuderen van de reactie van de samenleving op feiten, die als normovertredingen
worden gekenmerkt.
Verder is er nog een gelijkaardige evolutie t.a.v. sociale problemen:
studie van verschillende kenmerken van bestaande sociale problemen → bestuderen van verloop
= natural history hypothese
4|Pagina
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amberdesmet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
