Samenvatting + extra uitwerkingen colleges statistiek 3. Informatie over thema's en vragen van het tentamen en hertentamen uit 2024. Beschrijvingen van uitvoer analyses in SPSS.
Hoorcollege 1 – experimentele designs en de analyse van data uit experimenten
Experiment: “Een prospectief, gecontroleerd onderzoek waarbij mensen, systemen of
situaties systematisch gemanipuleerd worden om oorzakelijke relaties in kaart te brengen”
Manipulatie: onderzoeker varieert actief en systematisch een aantal relevante zaken
in werkelijkheid
Prospectief: doelgericht en met voorbedachten rade
o Scenario 1: achteraf vaststellen dat in instelling cliënten minder agressief zijn
én dat er in die instelling AMT wordt gegeven (≠prospectief)
o Scenario 2: doelgericht AMT geven aan instelling 1, geen AMT aan instelling
2, daarna de resultaten vergelijken (=prospectief)
Controle: zorgen dat andere zaken geen invloed hebben
o Interne validiteit. Bedreiging aan interne validiteit is ook wel gebrek aan
controle
Oorzakelijke relaties: door prospectieve manipulatie van de werkelijkheid en het
controleren van andere potentiële veroorzakers kunnen oorzakelijke relaties worden
vastgesteld
Onafhankelijke variabele (OV): variabele waarvan het effect wordt onderzocht door deze te
manipuleren door deze in verschillende condities (niveaus) aan te bieden, bijv:
Interventie vs controle-interventie
Medicijn vs placebo
Leermethode 1 vs leermethode 2 vs leermethode 3 etc.
Afhankelijke variabele (AV): uitkomst parameter. Variabelen waarop de effecten van de
experimentele variatie gemeten worden
Wordt niet gemanipuleerd
Interne validiteit: de mate waarin de verschillen die ik waarneem daadwerkelijk het gevolg
zijn van mijn experimentele manipulatie
Zijn de verschillen die ik vind tussen condities te verklaren als effect van mijn
experimentele manipulatie en kan ik alternatieve verklaringen uitsluiten?
Confounders: variabele waarvan de effecten verward kunnen worden met die van de OV’s.
1. Confounder heeft invloed op AV
2. Confounder correleert met OV
3. Confounder wordt niet veroorzaakt door de OV
,Effect-modificatie: gaat om een interactiesituatie. Het effect wordt beïnvloed door een 3e
variabele.
Kan de relatie tussen OV en AV veranderen
De modificator modificeert de effecten van de OV op de AV
Heeft geen directe invloed op de AV
Effect mediatoren: effect van een OV verloopt via veroorzaking
door een andere variabele (de effect mediator)
Variëren van OV:
Tussen proefpersonen: vergelijken van groepen
o Between subjects designs: iedere groep krijgt maar 1 conditie/unieke
combinatie van condities (alleen placebo of echte medicijn krijgen)
Binnen proefpersonen: proefpersonen herhaald meten
o Within subjects design: proefpersonen doorlopen meerdere condities
Zowel tussen als binnen proefpersonen
o Gemengd/mixed design: herhaalde metingen vinden bij verschillende
groepen plaats
Bedreigingen van interne validiteit bij herhaald meten:
1. Autonome rijping
2. Regression to the mean
3. History
4. Testing
Autonome rijping: veranderingen in ppn over de tijd die niet aan de effecten van OV
gerelateerd EN niet het resultaat van herhaald meten zijn
Speelt vaak een rol bij interventiestudies:
o Natuurlijk herstel bij neurologische patiënten
o Natuurlijke verslechtering bij veroudering
Regression to the mean: de kans statistisch gezien dat je
weer een heel hoog/laag cijfer haalt, dan is de kans dat je dit keer dichterbij het gemiddelde
zit veel hoger
Controleren voor regression to the mean: niet selecteren op extreme scores op de
voormeting
History: niet experimentele ‘events’ die plaatsvinden tussen opeenvolgende metingen
kunnen de uitkomsten beïnvloeden
Huck & Sandler: ‘the effects of outdoor billboarding’
o Alternatieve verklaring: zelf veel exposure gehad in praatprogramma’s etc.
Controleren voor history effecten: wees alert op veranderingen in de context van het
experiment die van invloed zijn op AV of de relatie tussen AV-OV
Testing/carry-over effects: eerdere metingen beïnvloeden prestaties op latere metingen
Bronnen van testing:
, o Vermoeidheid
o Oefening
o ‘pretest sensitization’: bekend raken met doel van experiment
Werking van testing afhankelijk van de volgorde van condities:
o Vermoeidheid in het nadeel van latere condities
o Oefening in het voordeel van latere condities
Hoe controleren voor testing:
o Randomiseren van volgorde van condities
Vooral indien er een groot aantal condities/ppn zijn
o Counterbalancen van volgorde van condities
Zorgt ervoor dat iedere conditie even vaak in iedere fase van het
experiment wordt aangeboden
Werkt alleen bij omkeerbare en symmetrische effecten
Complete counterbalancing: alle volgorden worden
aangeboden
Incomplete counterbalancing: slechts een aantal van de
mogelijke volgorden wordt aangeboden
o Randomiseren in blokken
vb: 4 condities, 4x aangeboden aan ppn, 4 blokken
Differentiële transfer 1: asymmetrische effecten: De invloed van conditie A
op conditie B is groter dan de invloed van conditie B op conditie A
vb: conditie A is veel vermoeiender dan conditie B randomiseren en
counterbalancen is geen goed idee
Differentiële transfer 2: onomkeerbare effecten: Invloed van conditie A op
daaropvolgende condities is onomkeerbaar
vb: effecten van medicijn/leermethoden houden het hele experiment aan
randomiseren en counterbalancen is geen goed idee
Groepsvergelijkingen: variëren van de OV tussen proefpersonen
Bedreigingen interne validiteit bij groepsvergelijking:
o Selectie
o Selectieve uitval
o Verschil in tijd, plaats en behandeling
Selectie: groepen verschillen op voorhand op relevante aspecten
Bestaande groepen zijn eigenlijk altijd selectie
o vb: groepen neurologische patiënten die in leeftijd verschillen of groepen
sporters met een verschillend competentieniveau
Ontstaat door gebruik van
o Bestaande groepen
o Groepen die niet willekeurig zijn toegewezen
o Groepen die doelbewust gelijkwaardig gemaakt zijn
Controleren voor selectie:
o Randomiseren: willekeurig toewijzen van ppn aan groepen
, Zorgt er in principe voor dat alle subjectkenmerken gelijk zijn tussen de
groepen
Randomisatie = uniek kenmerk van zuivere experimenten
Selectieve uitval: uitval van ppn waardoor de groepsindeling alsnog non-random kan
worden
Ook wel differential attrition of subject mortality
ppn die tijdens de uitvoer van het experiment uitvallen bezitten vaak specifieke
kenmerken:
o Makkelijk vermoeid
o Lage motivatie
o Minder vaardig
Controleren voor selectieve uitval
o Door in- en exclusiecriteria en adequate selectie taken kan de kans op uitval
soms gereduceerd worden
o Doseer de OV: behandeling/training niet te zwaar maken
o Analyseer de uitvallers
Waarop verschillen de uitvallers
Zijn er meer uitvallers in een van de onderzoeksgroepen
Verschil in tijd, plaats en behandeling: voor goede evaluatie van effecten OV is het
belangrijk dat andere variabelen zo constant mogelijk blijven
Gemengde designs: combineren van herhaalde metingen en groepsvergelijkingen
≥ 1 onafhankelijke variabele between subjects
≥ 1 onafhankelijke variabele within subjects
M.a.w.: er is sprake van zowel groepen als van herhaalde metingen
Met name selectie-effecten vormen een bedreiging van de interne validiteit
Selectie-rijping interactie: Door selectie kunnen bedreigingen binnen
proefpersonen in andere mate relevant zijn voor de groep
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anneliekewittekoek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
