Samenvatting van de leereenheden die horen bij het vak Niet-Westers. De behandelde eenheden m.b.t. tot de geschiedenis van Nederlands-Indië zijn samengevat en opgesteld in 2018/2019. Met het maken van deze samenvatting heb ik een 7.7 gehaald.
De opkomst en ondergang van de VOC in de Indonesische archipel
In 1595 vertrokken uit Amsterdam vier schepen om de zuidelijke ‘Portugese’ route uit te
proberen.
Belangrijke leiders
1. Scheepskapitein Pieter Dirkszoon de Keyser
2. Kooplied Cornelis de Houtman (tweede expeditie vermoord)
3. Gerrit van Beuningen
De hele expeditie leed enorm verlies
1. Van de 249 bemanningsleden waren er nog maar 89 in leven
2. Opbrengst handelswaar (rode peper) niet voldoende om de kosten te drukken
Gevolgen eerste expeditiee
1. Behoorlijke animo om op de ingeslagen weg verder te gaan, de weg naar Indië was
gevonden.
2. Oprichting voorcompagnieën
3. Inkoopprijs in Azië gestegen en de winst in Europa daalde doordat de
voorcompagnieën elkaar hevig beconcurreerde
Organisatie voorcompagnieën
Tijdelijke ondernemingen. Een aantal kooplieden kocht samen schepen, uitrusting en
proviand, huurde bemanningsleden en stelde handelskapitaal tot beschikking. Bij thuiskomst
werden schepen weer verkocht en werd de handelswaar weer geveild. De eventuele winst
werd naar verhouding van investering onder verschillende kooplieden verdeeld. Daarna
werd de compagnie weer opgeheven. Als het een succes bleek werd de compagnie weer
opgericht.
Om aan de onderlinge Nederlandse concurrentie een einde te maken werden de krachten
gebundelde oprichting van de VOC in 1602.
De VOC groeide uit tot de machtigste handelsonderneming omdat het van de Staten-
Generaal een handelsoctrooi kreege als enige onderneming in Nederland de toestemming
voor handel ten oosten van Kaap de Goede Hoop.
Bevoegdhedene
1. Zelfstandig verdragen sluiten met Aziatische vorsten
2. Zelfstandig oorlog voeren in Azië. Deze was gericht op de Portugezen (verenigd met
Spanje sinds 1580)
3. Bouwen van forten in Azië
De VOC verwierf toegang tot de specerijenhandel in de Molukken en de pepergebieden in
Bantam en Atjeh. VOC slaagde erin o.l.v. Jan Pieterszoon Coen de Portugezen en de Briten
te verslaan op Jakarta (Batavia) en daar het hoofdkwartier te vestigen.
,Inheemse vorsten en hun bijdrage in de Molukken tot de positionering van de VOCe
Inheemse vorsten beloofden steun te geven tegen de Portugezen en andere vijanden
(Portugezen probeerden politieke macht uit te oefenen). De handelsovereenkomst met de
Molukse vorsten en dorpleiders verschafe de compagnie een monopoliepositie. Zo waren
Molukkers verplicht om hun specerijen aan de VOC te verkopen. Bovendien stond de
inheemse elite toe dat de VOC factorijen (handelsposten) kon stichten.
Conflict Banda-eilanden (1621-22)
Er werd gezegd dat buiten de verdragen om door de Molukse inheemse vorsten specerijen
werd gesmokkeld werden met andere kooplieden buiten de VOC (concurrenten van de VOC
boden de halve prijs). De VOC voelde zich hierdoor bedrogen door de vosten. Het was voor
de compagnie onmogelijk om alle eilanden te controleren. Men besloot daarom, waar nodig,
militaire dwang toe te passen. De strafexpeditie in 1621 verliep zeer gewelddadig.
Gouverneur JPC gaf het VOC-leger de opdracht om dorpen plat te branden en
nootmuskaatbomen o.a. te verwoesten. De bevolking vluchte het binnenland in waarnaar
de VOC de voedseltoevoer stopte en er velen stierven. De overige Bandanezen werden
doodgeschoten of meegenomen om als slaaf te werken in Batavia (Jakarta). De eilanden
werden opgedeeld in kleine plantages (perken). De opbrengst werd direct aan de VOC
geleverd en tevens werd alle vorm van lokale handel verboden.
Contigent = afgesproken hoeveelheid van een product
Het contigentenstelsel leverde de VOC vooral op Java veel winst op. Daarom bleef de
compagnie zich bemoeien met ruzies en opvolgingsstrijd van de Javaanse vorsten. Op deze
manier raakte de VOC steeds meer betrokken bij de Javaanse politiek (militair ingrijpen).
Vanaf 1650 begon Nederland delen van Indië als eigendom te zien.
In hoeverre was er sprake van cultureel contact tijdens de VOC-periode?
Het cultuurcontact was beperkt. Het grootste gedeelte van de Indonesische bevolking kwam
niet in aanraking met de Europeanen. Er was op kleine schaal sprake van wederzijdse Euro-
Aziatische beïnvloedinge
1. Europese mannen gingen relaties aan met Aziatische vrouwen (als de vrouw
christelijk was) → ontstaan Indo-Euro-mengcultuur
a. Deze had zowel Euro als Indo kenmerken op het terrein van taal, kleding,
voedsel, godsdienst, huiselijk leven en huwelijk
Mardijkerse vrijgelaten slaven (merdana betekent vrijheid). Als christen zijnde waren zij een
aparte groep die zich onderscheidde van de Islamitische bevolking. Groot deel sprak
Portugees, zij waren meestal niet Indo maar door de VOC uit andere delen aangeleverd (uit
Azië). Mannelijke Mardijkers droegen in het openbaar vaak Europese kledij →
statusverhogend.
Spanning VOC en inheems bestuur
De handelsverdragen werden een bron van onderlinge conflicten. Zo zagen de inheemse
elite de verdragen als tijdelijk en niet eeuwigdurend. Dit in tegenstelling tot de visie van de
, compagnie. Ook de Nederlandse juridische taal en denkwijze zorgde voor meer onderling
wantrouwen. De vorsten werden door de militaire betrokkenheid van het VOC-leger in hun
onderlinge vorstendomoorlogen meer en meer afankelijk van de Nederlanders (=
spanning).
Stellinge het verlicht-liberaal denken heef bijgedragen aan de ondergang van de Verenigde
Oost-Indische Compagnie
Oneense omdat de patrioten vonden dat de VOC moest worden opgeheven, maar de handel
met Azië diende wel gehandhaafd te blijven terwijl grote groepen burgers de mogelijkheid
moesten krijgen om deel uit te maken van de handel. In plaats van alleen de Heren XVII.
Belangrijkste oorzaken van het verval van de VOCe
1. Corruptie van compagnie-personeele privhhandel, belang van de compagnie stond
niet voorop
2. Gebrek aan kapitaale veroorzaakt stijging kosten in Azië door in stand houden van
ambtelijk en militair apparaat
3. Concurrentie van Engeland (East Indian Company)e vestigde zich in India en de
Bengalen en de VOC verloor daardoor de concurrentieslag om katoen, opium en thee
4. Aanvoer van Chinese thee in Europae om vrachtkosten te besparen liet de VOC de
thee door Chinese boten naar Batavia vervoeren en nam daar de lading over. In het
begin van de 18e eeuw stichte EIC een factorij in Kahton (China). Hierdoor kon de EIC
de thee veel sneller op de Europese markt brengen dan dat de VOC dat kon
*misschien dat het gebrek aan kapitaal door het in standhouden van een ambtelijk en
militair apparaat in Indonesië met een verlicht-liberale denkwijze had kunnen voorkomen.
Stichting Bataafse pepubliek in 1795
Onder leiding van Jean-Charles Pichegru (met de Winter en Daendels). Grote rivieren leken
een barrière, totdat ze in december bevroren. Een maand later was het gehele land
veroverd. Willem V vluchte naar Engeland. Voor de VOC betekende dit het verbreken van
de rechtstreekse verbinding met Indië. Een jaar na het tot stand komen van de Bataafse
pepubliek werd de VOC genationaliseerd door de staat in maart 1796. De compagnie had
toen een schuld van 219 miljoenen gulden en was daardoor eigenlijk min of meer failliet.
Uiteindelijk werd op 1 januari 1800 de compagnie door de Nederlandse staat opgeheven en
kwam de verantwoordelijkheid van de bezitngen in Azië in handen van de Bataafse
pepubliek.
H1 (zie ander document)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stijnkerkhove. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
