Aardrijkskunde (de Geo), Havo/VWO 2 – Hoofdstuk 2 –
van de bergen naar de zee
1. De vorming van de Alpen
Het ontstaan van de Alpen
1. Honderd miljoen jaar geleden: de Alpen waren nog een tropische zee. De dode resten van
planten en dieren zonken in de zeebodem en stapelden zich op. De lagen die ontstonden
werden bedekt door zand en stenen die door de rivieren naar de zee werden gebracht. Zo
vormden ze sedimentgesteenten.
2. Door endogene krachten zijn breuken in de aardkorst ontstaan. Daardoor is de aardkorst
verdeeld in schollen en platen. Ze kunnen uit elkaar bewegen, langs elkaar glijden en op
elkaar botsen. Als ze botsen ontstaan gebergten.
3. Tachtig miljoen jaar geleden: de plaat waarop Afrika ligt begint te bewegen en duwt
sedimentgesteenten naar het noorden.
4. Dertig miljoen jaar geleden: Afrika bereikt Europa (Euraziatische plaat) en schuift eroverheen
heen: vorming Alpen door de plooiing van het sedimentgesteente (plooiruggen vormden
bergen).
De onderste laag is Europa, de middelste laag het sedimentgesteente van de tropische zee en
bovenste laag is Afrika.
Jong gebergte
De Alpen zijn een voorbeeld van een plooiingsgebergte, een hooggebergte en een jong
gebergte.
Door exogene krachten wordt de berg afgesleten. Door verwering wordt het harde gesteente
verpulverd en valt uiteen. Oude gebergten hebben langer aan verwering en erosie blootgestaan
en zijn dus meer afgesleten.
B66: Endogene en exogene krachten
Natuurkrachten werken van twee kanten en veranderen de vorm van de aardkorst:
Exogene krachten (het weer, plantengroei) = verwering en erosie
Endogene krachten (hitte, vloeibaar gesteente (magma)); door de kracht van
convectiestromen komen er breuken in de aardkorst, zodat ze langs elkaar schuiven
(aardbevingen). Als magma naar buiten komt wordt het lava; koelt af en vormt een vulkaan.
Een bekende vorm van verwering (exogene kracht) is vorst.De sneeuw smelt in de bergen door
de zon en stroomt in de spleten van de berg. ’s-Nachts bevriest het water en zet uit waardoor het
gesteente scheurt. Als de spleten steeds groter worden heet dit vorstverwering.
Aardkorst Dunne laag gesteente om de aarde
Breuk Barst of scheur in de aardkorst
Jong gebergte Gebergte met hoge toppen, scherpe bergkammen en diepe dalen:
minder dan 65 miljoen jaar oud
Oud gebergte Gebergte met afgeronde toppen en ondiepe dalen: ouder dan 65
miljoen jaar oud
Clvs 16-01-19 1
, Aardrijkskunde (de Geo), Havo/VWO 2 – Hoofdstuk 2 –
van de bergen naar de zee
Plooiingsgebergte Gebergte dat is ontstaan door buiging van de aardkorst
Endogene kracht Kracht die van binnenuit de aardkorst verandert
Exogene kracht Kracht die van buitenaf de aardkorst verandert
Plaat Stuk van de aardkorst; heet ook schol
Sedimentgesteente Gesteente dat is ontstaan uit materiaal dat is aangevoerd door ijs,
water of wind
B81: verwering
Het puin dat bij verwering ontstaat heet verweringsmateriaal. Er zijn drie soorten verwering:
1. Mechanische verwering (bijvoorbeeld vorstverwering: door hitte zet gesteente uit en bij
afkoeling krimpt het, waardoor scheuren ontstaan)
2. Biologische verwering (bijvoorbeeld door regenwater lost gesteente op)
3. Chemische verwering (bijvoorbeeld door temperatuurverschillen breekt gesteente)
Erosie (+ B84)
Verwering is op een vaste plek. Erosie vindt plaats tijdens het vervoer van verweringsmateriaal
(bijvoorbeeld gletsjers, rivieren, zee of wind, die materiaal meenemen). IJs en water (zoals
gletsjers en landijs) zijn de sterkste vervoerders.
Verwering Het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en
plantengroei
Erosie Het uitschuren en afschuren van hard gesteente door met
verweringsmateriaal geladen water, ijs of wind
Biologische verwering Verwering door leven organismen
Chemische verwering Verwering waarbij de samenstelling van het gesteente verandert
Mechanische verwering Verwering waarbij de samenstelling van het gesteente niet
verandert
Vorstverwering Vorm van mechanische verwering waarbij het gesteente door
vriezen en dooien uiteenvalt
Sedimentatie Afzetting van verwerings- en erosiemateriaal
B77: Reliëf
Reliëf Hoogteverschillen in het landschap
Hooggebergte Gebied met bergen die hoger zijn dan 1500 m
Middelgebergte Gebied waar de meeste bergtoppen tussen de 500 en 1500 m hoog
zijn
Heuvelland Gebied met een hoogteligging tussen 200 m en 500 m
Laagland Gebied met hoogteligging lager dan 200 m
Door hoogteverschillen ontstaan hellingen. Een gebied zonder reliëf heet een vlakte.
Er is een laagvlakte en een hoogvlakte.
Wat moet je weten:
1. Herhaal de begrippen
2. Leg uit hoe de Alpen zijn gevormd (4 stappen uitleggen)
3. Wat zijn de verschillen tussen een jong en oud gebergte?
4. Waardoor ontstaan deze verschillen (2 oorzaken)?
5. Wat is het verschil tussen verwering en erosie?
6. Welke drie soorten verwering ken je en noem een voorbeeld
7. Noem drie vervoerders van verweringsmateriaal
8. Welke vier vormen van reliëf ken je?
Clvs 16-01-19 2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper clvs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
