Kennisbasis geschiedenis & samenleving
1. Bronnen van het verleden
Archeoloog houdt zich bezig met het bodemarchief
Vinden, conserveren en bestuderen van vondsten
Verdrag van Malta (1992) – archeologisch erfgoed beter beschermen
Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM)
Belangrijk is het dateren van de vondst
o Relatieve ouderdomsbepaling onderlinge tjdsverhouding tussen vondsten
waarbij de bodemlaag een rol speelt
o Absolute ouderdomsbepaling onderzoek met radioacteve elementen en er
zo achter komen is de geschate tjd
Historicus houdt zich met het archief
Bronnen uit het verleden worden verzameld en geordend – historische feiten en dan
wordt er een beeld geschetst
Schrifelijke documenten, interviews, overleveringen
2. Tijd van Jagers en Boeren (tot ongeveer 50 voor Chr.)
2.1 Ooit is alles begonnen
Aarde is 5 miljard jaar geleden in de heelal ontstaan
Hete gas- en stofwolk in elkaar gedrukt tot harde kern
Hominiden aapachtge stamvader
Handige mens (Homo Hablilis) – Rechtopgaande mens (Homo Erectus) – Denkende
mens (Homo Sapiens)
2.2 Jagers/verzamelaars: Rendierjagers
Glacialen Ijstjden van ongeveer 1000000 jaar, afgewisseld met interglacialen
(warmere periodes) van ongeveer 200000 jaar
Voorlaatste ijstjd (2000000-1300000 jaar geleden) ijs een lijn van Düsseldorf,
Nijmegen en Haarlem0 Zorgde voor huidige niveauverschillen in de bodem0
Laatste ijstjd (1200000-100000 jaar geleden) ijs reikt tot ongeveer Hamburg0 Daling
zeespiegel van 120 m, doordat een groot deel is drooggevallen0
700.000 jaar geleden oudste sporen van menselijke actviteiten in Italië0
Neanderthalers 1300000-350000 jaar geleden, goed aangepast aan koude noordelijke
klimaat, grotbewoners van Frankrijk tot Israël0
Nomadische leefwijze
Voedsel verkregen door verzamelen, jagen en vissen
Wonen in tjdelijke kampementen in de nabijheid van voedsel
De mensen volgen kudden dieren
Enige sporen waren hun kampementen (beeldjes, muurschilderingen)
1
,Rendierjagers 120000 jaar geleden stjgende temperatuur, Lage Landen liepen er wolharige
mammoeten, mensen kwamen hier ook heen0
Ijs begint te smelten (100000 jaar geleden)
Rendier was hoofdvoedsel
Gebruiken alles van rendier, voor kleding, tenten, gereedschap
Sporen van kampementen van vuurplaats vlakbij water
Door stjgende temperatuur smelt het ijs en stjgt de zeespiegel
2.3 De eerste boeren
Agrarische Revolutie (neolithische) eigen voedsel produceren
o Akkerbouw: verbouwen van granen
o Veeteelt: temmen van vee
Vruchtbare halve maan gebied van de Perzische Golf via Syrië tot Egypte
Bandceramische cultuur 5300 vestgen in Limburg, vernoemd naar hun aardewerk
Lössplateau Zuid-Limburg klimaat vochtger en warmer
Lange, rechthoekige huizen (plategronden gevonden in verkleuring grond)
Agrarische leefwijze, maar jagen en verzamelen ook nog
Gebruiksvoorwerpen: dissels, gaafstokken en hakken, vuurstenen, driehoekige
pijlspitsen
Cultuuruitng: bolvormige poten met versiering in de vorm van banden
Hunebedbouwers (3400-2850 voor Chr0)
Ook wel trechtbekercultuur
Huizen met veel bewoners rond akkers bij het bos
Verbouwen emmer, gerst, eenkoorn, vlas en peulvruchten
Runderen, schapen en geiten
Handel met Scandinavië: vuurstenen bijlen, barnsteen, koperen sieraden, gitkralen
en donkerrode vuursteenknollen
Cultuuruitng: poten opgebouwd uit rolletjes klei, trechtbekers, emmers, kommen,
schalen, kruiken, kraaghalsfesjes en lepels met holle steel
Steentjd 3000000-20000 voor Chr0
Bronstjd 2100-700 voor Chr0
IJzertjd 700-50 voor Chr0
Tijdens de ijzertjd verlaten bewoners Drenthe en vestgen in de Fries-Groningse kleistreek0
Houden vee en verbouwen ze gewassen
Delen van het land overstromen, dus zorgen ze voor verhogingen waar op ze hun
boerderijen bouwen0 Dit noemt men terpen (wierden)
Einde ijzertjd: Germanen
2
, 3. Tijd van Grieken en Romeinen (50 voor Chr. – 500 na Chr.)
3.1 Het verschijnsel stad
Aanwezigheid stadsrechten
Concentrate grote aantallen mensen op klein grondgebied
Handelaren en ambachtslieden ver in meerderheid ten opzichte landbouwers
Bestuurlijke, economische, culturele, militaire functes openbare gebouwen
Afbakening met stadsmuur of wal met toegangspoorten
De oudste steden
Jericho: 9000 voor Chr0 vestgen hier nomaden, door handel een welvarende stad
Catal Hüyük: 6500 voor Chr0 Duizend huizen liggen tegen elkaar onder straten
Soemerische stadstaten: 5000 voor Chr0 Hier is het spijkerschrif ontstaan
Oude Egypte: 2800-700 voor Chr0
o Oude Rijk (2800-2200 voor Chr0)
Hoofdstad Memphis
Farao
o Middenrijk (2100-1650 voor Chr0)
Hoofdstad Thebe
o Nieuwe Rijk
Hoofdstad El Amarna
Hiërogliefenschrif (beeldschrif van Egyptenaren)
De verspreiding van het verschijnsel stad
8e eeuw v0 Chr0 ontstaan van Griekse stadstaten
Democrate ontwikkelt
Stadstaten oligarchische regeringsvorm: kleine groep die bestuurt
Slaven spelen belangrijke rol: doen huishoudelijk werk, werken op het land, in de
mijnen en verrichten allerlei beroepswerkzaamheden
Leterschrif met leters van het Griekse alfabet
Rome ontstaan op 21 april 754, gestcht door twee broers grootgebracht door een
wolf (Romulus en Remus)
3.2 Van stadstaat tot wereldmacht
Rome eerst boerenbezetng, later hoofdstad koninkrijk en vanaf 510 voor Chr0 de
hoofdstad van de republiek
Middellandse Zee = Mare Nostrum (onze zee) in het Romeinse Rijk
Julius Caesar valt 1 eeuw voor Chr0 met legers Gallië binnen en krijgt de macht
o Tijdrekening bedacht (365 dagen, 12 maanden)
o 44 voor Christus wordt hij vermoord
o Zoon Augustus wordt eerste keizer van het rijk
Pax Romana (tjd van de Romeinse vrede)
Stad centrum van samenleving
o Opgebouwd als een dambord
o Weten hoeveel mensen er in kunnen wonen ivm0 Watervoorziening
o Amfitheaters
3
, 4
