Samenvatting Blok 2
Jaar 1 2021/2022
Reader blok 2
Gespreksvoering voor sociaal werkers
Praktijkgerichte sociale vaardigheden
, Reader
Hoofdstuk 1: het belang van menselijke relaties
Hoofdstuk 2: functies van groepen en groepsontwikkeling
Hoofdstuk 3: de armoede van sociaal kapitaal
Hoofdstuk 4: diversiteitsdenken toepassen
Hoofdstuk 5: het belangrijkste is dat ik er nog toe doe! Ouderen
Hoofdstuk 6: netwerken en gezondheid
Hoofdstuk 7: sociaal werk en sociale netwerken. Hoog tijd voor
nieuwe verbindingen
Hoofdstuk 8: ik bepaal het zelf! Mensen met een verstandelijke
beperking
Hoofdstuk 9: mannen, vrouwen en kinderen
Hoofdstuk 10: balansmodel
Hoofdstuk 11: herstelwerkzaamheden. Mensen met psychische
aandoeningen
Hoofdstuk 12: emoties
Hoofdstuk 13: buren, buurten en gemeenschappen
Hoofdstuk 14: betekenisvolle ontmoetingsplekken en sociaal werk
Hoofdstuk 15: wij in de wijk, werken aan sociale samenhang in
buurten en wijken
, Hoofdstuk 1: het belang van menselijke relaties
1.1 De need to belong
Mensen hebben van nature een sterke behoefte om erbij te horen. Uit het contact met anderen
wordt veel voordeel gehaald.
- De behoefte om erbij te horen kan verklaard worden vanuit de evolutionaire sociale
psychologie, namelijk het laten overleven van de menselijke soort.
Doordat groepsverband voor mensen heel belangrijk is, zijn er tussen mensen complexe sociale
structuren ontstaan waarbij mensen met elkaar verbonden zijn via allerlei psychologische en
emotionele bindmiddelen.
- Bijvoorbeeld empathie, verliefdheid en vriendschap.
In principe hoeven mensen voor het overleven niet meer in groepen te leven. Dit is gekomen door de
opkomst van de welvaartsmaatschappij. Maar het brein van mensen is nog steeds afgesteld op het
overleven in moeilijke omstandigheden.
- In de welvaartsmaatschappij is er voor iedereen een basisniveau aan inkomen en
gezondheidszorg beschikbaar.
Sociale contacten zijn nog steeds van groot belang voor de lichamelijke en psychische gezondheid.
Mensen die weinig sociale contacten hebben, hebben namelijk eerder kans op depressie, hart- en
vaatziektes en vroeg overlijden.
- Positieve sociale contacten: zorgen voor minder stress, doordat mensen hun ei kwijt kunnen
en geholpen kunnen worden/ een buffer hebben om op terug te vallen.
- Negatieve sociale contacten: zorgen juist voor meer stress, doordat er bepaalde conflicten
zijn waarmee je kan blijven zitten.
1.1.1 Sociale steun als overlevingsmechanisme
Dat sociale contacten een buffer vormen tegen stress is vooral omdat het een belangrijke bron is van
sociale steun.
- Sociaal kapitaal: de bronnen waartoe mensen via hun relaties met anderen toegang tot
hebben.
Sociale steun kan vier vormen aannemen:
1 Emotionele steun mensen helpen elkaar op emotioneel gebied. Het probleem gaat er niet van
weg, maar iemand voelt zich er wel beter door, iemand voelt zich gesteund.
2 Informationele steun mensen helpen elkaar door het geven van adviezen of door informatie
te verstrekken. Informatie van anderen helpt mensen op weg.
3 Instrumentele steun mensen helpen elkaar door praktische dingen te doen. Het voorkomt en
verhelpt veel praktische problemen en stress.
4 Waarderende steun mensen halen bevestiging uit het contact met anderen. Mensen hebben
hierdoor het gevoel dat ze goed bezig zijn, dat anderen het op prijs stellen wat ze doen en het
met hen eens zijn.
Sociale steun kan op twee manieren plaatsvinden:
1 Openlijke steun zowel degene die helpt als degene die wordt geholpen, realiseren zich dat er
steun plaatsvindt.
2 Onzichtbare steun degene die wordt geholpen heeft niet door dat er steun plaatsvindt.
- Ook dit draagt bij aan een beter welzijn, want er zijn uiteindelijk minder problemen en er
moet minder gedaan worden.
Bij het ontvangen van steun gaat het niet zozeer om de daadwerkelijke hoeveelheid steun, maar om
de waargenomen hoeveelheid steun.
- Steun is zo belangrijk, dat alleen al het idee dat steun in geval van nood beschikbaar is, stress
vermindert. Het laat mensen zelfs beter presteren.
, Sociale steun is vooral belangrijk in tijden van onzekerheid, tegenslag en stress. Maar niet alleen
negatieve gebeurtenissen, maar ook positieve gebeurtenissen kunnen zorgen voor stress, doordat
het veel veranderingen met zich meebrengt.
- De ernst van een gebeurtenis bepaalt hoeveel stress het met zich meebrengt.
- Ook de frequentie van ingrijpende gebeurtenissen is van belang.
Hoe meer gebeurtenissen mensen meemaken, hoe slechter de gezondheid.
Hoe meer sociale steun mensen ontvangen, hoe minder vatbaar ze zijn op negatieve
invloeden.
Elke verandering zorgt voor stress waar mensen van moeten herstellen.
De zeven redenen dat mensen prosociaal gedrag vertonen (helpen):
1 Mensen delen een genetische band (inclusive fitness) mensen zijn onbewust gericht op het
overleven van hun genen.
2 Het verbetert de eigen reputatie (competitive altruism) mensen helpen anderen, zodat hun
eigen reputatie omhooggaat, ze als beter worden gezien.
3 Mensen voelen empathie voor de ander (empathie-altruisme-hypothese) mensen helpen
door een gevoelsmatige reactie van medeleven, je kan het perspectief van de ander innemen. Je
helpt zonder eigenbelang.
4 Mensen zijn gemotiveerd om onlustgevoelens te verminderen (negative-state-relief-model) -
mensen helpen andere om negatieve gevoelens bij zichzelf weg te halen, wordt vaak gedaan als
je de situatie niet kunt vermijden.
5 Mensen zijn gemotiveerd om zich goed te voelen (mood enhancement) mensen helpen zodat
ze (onbewust) in een betere stemming komen, het geeft een bevredigend gevoel.
6 Mensen ervaren plichtsbesef mensen kunnen zich verplicht voelen doordat er bijv. een sterke
band is of door geloofsovertuiging.
7 Mensen streven naar wederkerigheid (sociale-uitwisselingstheorie) mensen helpen doordat ze
hopen er nu of in de toekomst iets voor terug te krijgen of omdat de ander hen in het verleden
heeft geholpen.
1.1.2 Samenwerking als overlevingsmechanisme
Wie gezamenlijk aan een doel werkt, bereikt vaak meer dan wie alleen werkt, zeker onder moeilijke
omstandigheden.
- Dit kan in een kleine groep, waarbij je je bewust bent dat je met elkaar samenwerkt.
Bijvoorbeeld een groepsproject of een toernooi.
- Dit kan ook in een grote groep, waarbij mensen zich er niet van bewust zijn dat ze met elkaar
samenwerken.
Bijvoorbeeld een collecte of het realiseren van een schoner milieu.
Om samen te werken moeten mensen het idee hebben dat ze baat hebben bij de samenwerking:
door samen te werken worden ook de individuele doelen van de groepsleden bereikt.
- Positieve interdependentie (samenwerking): een situatie waarin mensen een doel alleen
maar kunnen bereiken als anderen met wie ze te maken hebben, ook hun doelen bereiken.
Er is ook sprake van groepsdoelen, wat zorgt voor een eenheid (cohesie), motivatie,
vertrouwen en rechtvaardigheid (eerlijk verdeelde opbrengsten).
- Negatieve interdependentie (competitie): een situatie waarin mensen een doel alleen maar
kunnen bereiken als de anderen juist niet hun doelen kunnen bereiken.
Soms zien mensen niet gelijk het nut in van samenwerken, dan ontstaat er een sociaal dilemma.
- Sociaal dilemma: als het eigen belang en het collectief belang tegenover elkaar staan.
Het individuele belang levert op korte termijn het meeste op.
Als iedereen kiest voor het individuele belang, is dit op lange termijn schadelijk voor
het collectieve belang.
In een sociaal dilemma zullen mensen eerder bereid zijn tot samenwerking als er sprake is van
vertrouwen en als er sterke sociale normen heersen.