De verpleegkundige in zorg aan chronisch zieken.
Oriëntatie op die zorgcatiegoriie ien die ierplieiegkunndigie zorgv
Hoofdstuk 1: DE ZORGCATEGORIE (blz. 10/21)
De WHO noemt mensen met chronische ziekte: ‘Chronic contitions’ (chronische aandoeningen) en
beschrijf ze als volgt: ‘Chronic diseases are diseases of long duration and generally slow progression.’
Een chronische ziekte wordt daarom in dit hoofdstuk gedefnieerd als: ‘A permanently altered health
state, caused by a nonreversible pathological condition, that leaves residual disability that cannot be
corrected by a simple surgical procedure or cured by a short course of medical therapy.’
Schram (2008): Een aandoening wordt als chronisch beschoud als de volgende criteria herkenbaar is:
1. Aandoening zorgt voor beperkingen in de zelfzorg, onafankelijk wonen en sociale interactee
2. Aandoening resulteert in voortdurende intervente met medicijnenzorg of speciale
benodigdheden
De volgende groepen aandoeningen worden beschouwd als chronisch:
1. Niet-overdraagbare ziektes, zoals kanker en diabetese
2. Blijvende overdraagbare ziektes, zoals aids
3. Psychiatrische stoornissen, zoals schizofrenie en depressie
4. Blijvende lichamelijke beperkingen, zoals amputates, blindheid en gewrichtsproblemen.
- Eén op de negen Nederlanders (ruim 1,7 miljoen) heef een ernstge functestoornis waardoor hij/zij
beperkt is in het uitvoeren van dagelijkse actviteiten.
- 20% van de inwoners van Nederland heef een langdurige aandoening.
- 10% van de mensen met een chronische aandoening geef aan hinder te ondervinden als gevolg van
de aandoening.
- Chronische ziekten komen in alle lagen voor van de bevolking, niet leefijd- of geslacht verbonden.
Toch zijn hier verschillen in te zien, zoals hoe ouder je wordte hoe vaker het voorkomt.
- WHO is wereldwijd, WHO beaamt: ‘Chronic diseases, such as heart disease, stroke, cancer, chronic
respiratory diseases and diabetes, are by far the leading cause of mortality in the world, representing
63% of all deaths. Out of the 36 million people who died from chronic disease in 2008, nine million
were under 60 ande ninety per cent of these premature deaths occurred in low- and middle-income
countries.’
Leeftijd Percentage mensen met langdurige ziekte
0-19 jaar 19,4%
20-44 jaar 19,4%
45-64 jaar 56,2%
65-69 jaar 69,7%
Chronische ziekten kunnen nu behandeld worden, mede doordat:
1. Ziektes kunnen behandeld worden, zoals medicijnen.
2. Veranderingen in de levensstjl van de cliënt.
Chronische ziekten verschillen in aard, verloop en ernst van de klachten en kunnen als volgt worden
ingedeeld:
Ziektes die lang duren en die in het algemeen geen symptoomvrije, klachtvrije perioden
kennene voorbeelden hiervan zijn hypertensie, multple sclerose en diabetes mellituse
Aandoeningen die lang duren en tot periodiek terugkerende klachten leiden, zoals astma en
migraine. De ziekte is altjd aanwezig, maar de cliënt kent perioden waarin hij geen nadelige
lichamelijke klachten heefe
, Ziektes die progressief verslechteren en vaak kort durene voorbeelden hiervan zijn
longkanker en hartziektese
Ziektes die door medische interventes eventueel te verhelpen zouden zijn, zoals
prostaathypertrofe en mammacarcinoome
Ziektes met een restoestand, bijvoorbeeld een CVA
Chronische zorg is geen standaard zorg want er zijn ook individuele verschillen.
Handicap wordt omschreven als een nadelige posite in de samenleving van iemand met een
aandoening of beperkinge de handicap is niet de aandoening of de beperking zelf, maar wordt
veroorzaakt door de ontoegankelijkheid van de maatschappij. Het woord ‘handicap’ verwijst naar de
problemen die de cliënt ondervindt door zijn beperking of stoornis, namelijk het niet meer
(volwaardig) kunnen vervullen van de rollen die hij/zij normaal gesproken zou vervullen.
Voorbeelden rollen: ouder, student, werknemer.
Lichamelijke beperkingen kunnen geleidelijk ontstaan. Een chronische ziekte zoals multple sclerose
kan op den duur leiden tot rolstoelafankelijkheid.
Lichamelijke beperkingen kunnen ook plotseling optreden, bijvoorbeeld na een ongeluk of ernstge
ziekte.
Morse (1995,1997) beschrijft vijf fases die een individu doorloopt in het proces na ontstaan van een
chronische aandoening. Deze fases zijn:
1. Vigilance.
De fase waarin cliënt vermoedt dat er iets mis is met zijn lichaam. Cliënten zijn vaak nog
onzeker over de ernst van de klachten, ook wanneer deze acuut optreden. De cliënt gaat
vaak extra op het eigen lichaam leten en maakt observates wanneer symptomen wel of niet
erger worden. Cliënten doen hun best om in controle te blijven over zichzelf, deze controle is
belangrijk omdat het verlies van de controle voor de cliënt uiteindelijk kan leiden tot verlies
van zichzelf.
2. Disruption: enduring the survive.
In deze fase is de belangrijkste taak van de cliënt om in leven te blijven. Het is voor de cliënt
belangrijk om een belangrijk persoon in de buurt te hebben. De naaste houdt de cliënt alert
en georiënteerd. De naaste vervult later ook belangrijke rol bij het invullen van de gaten in
het geheugen van de cliënt, ook zorgt de naaste ervoor ‘er te zijn’ voor de cliënt en
beschermt de cliënt tegen onnodige zorgen en vormt zo een bufer tussen cliënt en
buitenwereld.
3. Enduring to live: striving to regain self.
In deze fase begint het herstel. De cliënt zal in deze fase pijn en andere ongemakken
proberen te verdragen. Om dit te doen zoekt cliënt verschillende afeidingen. Wanneer alles
even te snel gaat voor de cliënt begint de cliënt te vloeken of kan erg boos worden. De band
met naaste is nog steeds hecht. Langzaam gaat de cliënt zichzef toestaan na te denken over
de gevolgen van zijn ziekte of aandoening.
4. Suffering: striving to restore self.
Wanneer de situate van client verbetert en deze de gevolgen overziet, begint de fase van
verdriet en rouw over de verloren lichamelijke functes. Ook is er rouw en verdriet over de
toekomst. In deze fase kan de cliënt zowel terugkijken op wat er is gebeurd als vooruit kijken
en antciperen op de toekomst. Deze fase is ook de fase van het schuldig voelen of schuld
aan God geven. Tegelijkertjd wordt er ook gestreefd naar een herstel dat groter is dan
volgens artsen voor mogelijk wordt gehouden.
5. Learning to live with the altered self.
In deze fase staat de cliënt voor de taak te leren leven met zijn veranderde zelf. Hij moet het
eigen lichaam leren kennen en vertrouwen. Leert te accepteren dat het leven nooit meer
, hetzelfde zal zijn. Als familie betekend dit dat zij zich gaan terugtrekken en naar een
volgende fase moeten doorgaan, de fase van leven als familielid naar een fase van leven als
gehandicapte.
Revalidatie: geheel van medische en sociale zorg gericht op het voorkomen, terugbrengen en
genezen van (te verwachten) gevolgen voor mensen met blijvend lichamelijk of cognitef letsel of een
functonele beperking, zodat zij zo goed mogelijk leren functoneren. Tijdens revalideren wordt door
middel van training geprobeerd de cliënt het hoogst mogelijke niveau van zelfstandigheid te laten
bereiken.
Revalideren duidt op het werken aan een bepaald doel: zelfstandigheid, zelfredzaamheid.
SAMPC-Model: Veel instellingen gebruiken dit model en geven aandacht aan de volgende vijf
gebieden tjdens revalidateperiode:
1. Somatsche problemene
2. ADL-problemene
3. Maatschappelijke problemene
4. Psychische problemene
5. Communicateproblemen.
Voor elk van deze gebieden wordt beschreven of en wat de problemen zijn, vervolgens wordt
vastgesteld wat de te behalen doelen zijn.
RAP-model. RAP staat voor revalidate actviteitenprofel. Dit is een manier om beperkingen en
actviteiten van de cliënt vast te stellen. De wensen van de cliënt staan centraal bij het vaststellen
van revalidatedoelen en –prioriteiten.
Mensen die zorg ontvangen (chronische ziekte, lichamelijke beperking, revalideren etc) valt allemaal
onder één zorgcategorie. Dit komt omdat:
- Mensen met een chronische ziekte als mensen met lichamelijke beperkingen aandoeningen hebben
die niet (op kort termijn) overgaat.
- Dezelfde problemen voor kunnen doen, zoals verlies van werk en inkomen, noodzaak tot
aanpassingen in huis, afankelijkheid.
Pool en Lambregts (2003) onderscheiden drie soorten bestaansproblemen:
1. Bestaansproblemen gerelateerd aan gezondheidsproblemen, zoals het niet meer duren
deelnemen aan sportactviteiten vanwege een schaamtegevoel over een huidaandoeninge
2. Bestaansproblemen die door de aandoening verergeren, maar voor die tjd al aanwezig
waren. VB: slechte relate tussen ouder en kind. Door aandoening kan relate nog meer
verslechterene
3. Bestaansproblemen die niet in relate staan met de gezondheidsproblemen, maar door de
aandoening actueel wordene denk hierbij verlies aan inkomen.
Zorgverlening met cliënten met chronische aandoening, belangrijkste taken:
1. Ondersteunen van de cliënt in taken die hij zelf niet meer kan verrichtene
2. Ondersteunen van cliënt bij verwerking en acceptate van zijn beperking of stoornis.
, Hoofdstuk 2: DE ZORG VOOR CLIËNTEN MET EEN CHRONISCHE AANDOENING (blz. 22/47)
Definitie WHO over gezondheid: ‘Health is a state of complete physical, mental, and social well-
being and not merely the absence of disease or infrmity.’ Gezondheid is als iemand zich ‘wel
bevindt’. Naast ‘genezing’ is ‘kwaliteit van leven’ ook een belangrijke doelstelling geworden.
Comorbiditeit: twee of meer aandoeningen
Aanbod gestuurde zorg: Cliënt heef weinig inspraak op zorgproces en weinig keuzemogelijkheden.
Het zorgaanbod ligt van tevoren vast.
Vraaggerichte zorg: Als je vraagt aan de cliënt hoe de zorgverlening eruit moet zien
Vraaggericht werken: Dit is een manier van werken waarbij de cliënt met zijn situate, mogelijkheden
en vraag centraal staat en de zorg-, hulp- en/of dienstverlening ontvangt die tegemoet komt aan zijn
wensen en verwachtngen en die voldoet aan professionele standaarden.
CAPD: Contnue Ambulante Peritoneale Dialysee techniek van bloedzuivering bij terminale
nierinsufficiënte, die ook toegepast kan worden als contnue dialyse in thuissituate.
Verzorgingsstaat: een staat waarin de overheid primaire verantwoordelijkheid draagt voor het
welzijn van zijn burgers zoals in kwestes van gezondheidszorg. Deze situate wordt bereikt door
middel van weten en inkomens. De mensen met de meeste inkomens dragen het meeste bij.
Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland: CG-Raad
NPCF: Nederlandse Patënten Consumenten Federate. Als missie het realiseren van vraaggestuurde
zorg voor cliënten en consumenten vanuit het cliëntenperspectef. Ze streven de volgende drie
doelstellingen na:
- Gezamenlijk ontwikkelen van visies, beleid, innovate en actviteiten ten behoeve van
gemeenschappelijke belangenbehartging en het faciliteren daarvane
- Behartgen van de gemeenschappelijke belangen van aangesloten cliënten- en
consumentenorganisates op federatef niveau voor zover de lid organisates daartoe
mandaat verleend hebbene
- Signaleren van leemtes in de cliënten- en consumentenbeweging en samen met de lid
organisates verantwoordelijkheid dragen voor het initëren van oplossingsmogelijkheden
Wmo valt onder ‘maatschappelijke ondersteuning’ en AWBZ onder ‘zorg’.
Samengevat is verschil tussen WMO en AWBZ als volgt:
- De Wmo regelt vormen van maatschappelijke ondersteuning die het mensen mogelijk maken
om zo lang mogelijk zelfstandig te functoneren. VB: begeleiding, HH, woningaanpassingene
- De AWBZ is er voor zorg die zo veel kost dat ze moeilijk te verzekeren is bij een
zorgverzekeraar. Met de AWBZ wil kabinet in elk geval de zorg behouden voor mensen met
een ernstge of chronische ziekte, dementerende, lichamelijk/verstandelijk beperkten en
psychiatrische cliënten
Autonomie: zelfbeschikking, het recht om zelf beslissingen te nemen en keuzes te maken over je
eigen leven. Autonomie is controle hebben over je eigen situate.
Empowerment: Verlengde van autonomie is empowerment. Empowerment is iemand in staat stellen
eigenmachtg te beslissen en te handelen. De zieke de regisseur over zijn ziekte te laten zijn. Het is
bedoeld om zelfvertrouwen, zelfbewustzijn en een positef zelfbeeld te vergroten. VB:
lotgenotencontact of deel uitmaken van een zelfulpgroep.
Ketenzorg: meerdere disciplines rondom één cliënt waardoor de zorg georganiseerd en
gecoördineerd verloopt.
Transities: ‘Transites zijn overgangsperiodes die het leven tjdelijk ontwrichten. Bijvoorbeeld
