SWK 3 Pedagogiek
Hoorcollege 1 (1A)
Opvoeden: Iedere invloed die mensen, bedoeld of onbedoeld, uitoefenen op de
ontwikkeling en het functioneren van het kind”.
- Ontwikkeling: ont-wikkelen: ‘uit zijn wikkel halen’.
- Een stap-voor-stap proces waarin steeds meer mogelijkheden van een kind zich
ontplooien.
Opvoedstijl: De algemene manier waarop een ouder zich gedraagt naar een kind in
de verschillende opvoedsituaties. Een weergave van het algemene patroon en de
aard van opvoeden. Bijvoorbeeld een strenge of makkelijke opvoeding.
(5.1 Van Der Horst).
Opvoedgedrag: Daadwerkelijk gedrag wat een ouder vertoont in een specifieke
opvoedsituatie. Is sterk situatiegebonden, hierdoor hoeft het gedrag niet altijd aan te
sluiten bij de opvattingen van ouders en het algemene patroon van opvoeden.
(5.1 Van Der Horst).
Het opvoeden van kinderen is belangrijk voor de mentale en fysieke ontwikkeling.
Onderzoek met reusapen en ratten hebben dit goed geïllustreerd. Om te kunnen
benoemen wat een optimale ontwikkeling is, moet je kijken naar wat kinderen in
verschillende ontwikkelingsfase nodig hebben en hoe ouders hieraan tegemoet
kunnen komen. (5.2 Van Der Horst).
Opvoeden gaat eigenlijk vanzelf > zelfregulatie:
- Protoconversatie: Communiceren met kinderen gaat vanzelf, op eigen manier.
- Het over brengen van normen en waarden gaat vanzelf.
Coregulatie (samen beheersen) & adaptatie:
Samenwerken en aanpassen (=adaptie) kinderen en ouder doen dit samen.
Bijvoorbeeld: je wilt op je 16e verjaardag bier op je verjaardag, maar je ouders willen
dit niet. Nu proberen jullie samen tot een oplossing te komen.
Opvoeden is een proces…
Dat energie, tijd en soms pijn en moeite van ouders kost. Ouders die over het
algemeen in staat zijn op sensitief en responsief te reageren, creëren de meest
veilige opvoedsituatie.
Sensitief: Aanvoelen wat er bij een kind gebeurt.
= Gevoeligheid voor de signalen van het kind.
Responsief: Reageren op wat er gebeurt bij het kind.
,Verdrag van de rechten van het kind: Ouders moeten de eerste
verantwoordelijkheden dragen voor de opvoeding en ontwikkeling van een kind en
dat een kind dient op te groeien in een gezinsomgeving in sfeer, geluk, liefde en
begrip. (5.3 Van Der Horst).
Ontstond op 20 november 1989 door de Verenigde Naties.
- Het bevat 54 artikelen met afspraken over de rechten van kinderen en jongeren.
- Na 5 jaar tekende Nederland (8 maart 1995).
Bijvoorbeeld artikel 5: ouders zijn zelf verantwoordelijk voor het kind. Ouders moeten
hierbij wel geholpen worden door de overheid d.m.v. voorzieningen.
Basale niveau (basale behoeftes): Opvoeder moet zorgdragen voor de voeding en
verzorging van het kind en het bieden van een fysieke en veilige, stabiele omgeving.
Als dit niet lukt is de groei en ontwikkeling van het kind bij voorbaat belemmerd.
(5.3 Van Der Horst).
Emotionele ondersteuning: Het waarborgen van de emotionele veiligheid en het
ervaren van een warme, affectieve relatie met de ouders. Een belangrijke
basisvoorwaarde voor de ontwikkeling van een kind. Emotionele ondersteuning zorgt
voor zelfvertrouwen en eigenwaarde van het kind. (5.3 Van Der Horst).
Stimulering: Een belangrijke factor om een kind optimaal te laten ontwikkelen.
Bijvoorbeeld de beschikbaarheid van leesboeken, spelactiviteiten die worden
georganiseerd en gestimuleerd, de variatie in woorden die een kind krijgt
aangeboden in een gesprek of het stimuleren van het bedenken van creatieve
oplossingen. (5.3 Van Der Horst).
Doelen van een goede opvoedomgeving van het kind:
- Sociale vaardigheden ontwikkelen (empathie, communicatie, samenwerken).
- Het toezicht op een kind (kijken naar ontwikkeling of behoeden voor gevaar).
- Het hanteren en overdragen van normen en waarden.
(5.3 Van Der Horst).
Ouders hebben opvoedidealen, ontstaan door:
De eigen opvoeding van de ouder (bv. Vroeger bij mij…).
Hun eigen persoonlijkheidsontwikkeling.
Het sociale netwerk, wie er om je heen zitten (bv. Hockeyt iedereen).
De maatschappelijke en culturele omgeving.
Universele opvoeddoelen: Opvoeddoelen die alle ouders, wereldwijd, als
basisprincipes in de opvoeding nastreven.
- Waarborgen van het fysieke, sociale en emotionele welzijn van het kind.
- Economische competenties (om te overleven als volwassenen).
- Culturele waarden en normen overdragen, cultuur eigen maken.
Nederlandse opvoeddoel: autonomie/zelfstandig zijn of assertiviteit en respectvol
met andere omgaan. Bijvoorbeeld: veel kinderen in Nederland hebben een bijbaan.
,Aan wie vragen ouders om steun en wat zijn hun behoeftes?
Familie en vrienden
Behoeften: informatie en advies, praktische en emotionele steun. Dit kunnen
familie en vrienden soms niet geven.
Vaak ervaren een gat tussen wat zij wensen aan steun en wat zij daadwerkelijk
krijgen als steun.
Opvoedondersteuning: Op intentionele (= dat er een doel achter zit) wijze steun
bieden aan ouders bij hun opdracht en hun taak als opvoeder.
Of opvoeders helpen bij opvoeden.
Of al die activiteiten die tot doel hebben de opvoedsituaties te verbeteren en ouders
te helpen bij het opvoeden.
Doel= een optimale ontwikkeling van kinderen bevorderen en problemen te
voorkomen of te verminderen.
Definitie van opvoedondersteuning
Smalle definitie= Het ondersteunen van de ouders.
Brede definitie= Het ondersteunen van alle opvoeders (de voetbalcoach/leerkracht).
Opvoedondersteuning:
Gericht het verbeteren van de opvoedsituatie van kinderen:
- Het voorkomen van problemen in de opvoeding of ontwikkeling van kinderen.
Door informatie te geven over alledaags opvoeden of door tijdig zwaardere
problemen te signaleren (kindermishandeling/gezondheidsproblemen).
- Het helpen van oplossen en bestaande zorgen en problemen bij het opvoeden en
opgroeien. Via een adviesgesprek of praktische hulp te bieden.
- Het versterken van pedagogische competenties en opvoedvaardigheden van
ouders. Bijvoorbeeld via ouderbijeenkomsten, oudercursussen of oudertrainingen
om daarmee hun zelfredzaamheid te vergroten.
Vormen van opvoedondersteuning:
- Informatie en voorlichting over ontwikkeling en opvoeding van kinderen en over
voorzieningen in de wijk. Door folders, themabijeenkomsten, oudercursussen.
- Bevorderen van de sociale steun en zelfhulp rondom omgaan met kinderen en
opvoeding. Door lotgenootgroepen, koffiebijeenkomsten, scholen, sportclubs.
- Vroegtijdig signaleren en verwijzing.
- Pedagogische advisering en begeleiding. Door hulp aan huis, opvoedspreekuur,
individuele steun bij opvoedvragen.
(Burggraaff-Huiskes 1.2.3).
, Preventie: activiteiten die worden verricht om (ernstige) opgroei- en
opvoedproblemen te voorkomen. Drie soorten preventie:
1. Algemene preventie: Bedoeld voor alle kinderen en ouders in gewone
opvoedsituaties. Dat het met alle kinderen goed gaan (bv. goed eten of bewegen).
2. Selectie preventie: Bedoeld voor die gezinnen waarvan opvoedingsspanning
sprak is. Waar spanning is in het gezin of nood > plan maken.
3. Geïndiceerde preventie: Bedoeld voor gezinnen in problematische
opvoedsituaties. Het gaat niet goed als opvoeder en gaat hulp vragen.
Vormen van opvoedondersteuning:
- Informatie en voorlichting over ontwikkeling van kinderen.
- Bevorderen van sociale steun en zelfhulp over omgang met kinderen.
- Vroegtijdige signalering en verwijzing.
- Pedagogische advisering en begeleiding.
Opvoedondersteuning is activerend i.p.v. compenserend.
Ouders worden gestimuleerd in zelfstandigheid en in het vergroten van hun
vaardigheid als opvoeder. De draagkracht van de opvoeder wordt daardoor groter en
de draaglast kleiner.
Factoren in de samenleving die de opvoeding(ondersteuning) beïnvloeden:
- Ouders in de 21e kiezen bewuster voor kinderen.
- Traditionele waarden en normen voldoen niet meer.
- De hulpverlening signaleert dat het aantal jeugdige in problemen toeneemt.
- De samenstelling van de bevolking is veranderd door de komst van grote groepen
mensen met een andere culturele achtergrond.
Opvoedondersteuning rondom huis:
- Partner, vrienden, familieleden, buren (wordt ervaren als waardevol).
- Consultatiebureau, kinderopvang, school, sport-/muziekclub, bibliotheek.
- Telefonische hulplijnen, internet, sociale media.
- Bij ernstigere problemen kan de ondersteuning in of dichtbij huis plaatsvinden.
Opvoedondersteuning in de buurt:
- Vriendinnen of buurvrouwen.
- Consultatiebureau, kindcentrum, kinderopvang, basisscholen, spelotheek.
- Themabijeenkomst of oudercursussen.
