Recht van de overheid
Hoorcollege 1 - Terugblik op
propedeuse en introductie
internationaal publiekrecht en
EU-recht
Onderwerpen:
1. Introductie vak Recht van de Overheid
2. Democratische rechtsstaat
3. Gedecentraliseerde eenheidstaat
4. Bronnen van het recht
5. Aanvang doorwerking verdragsbepalingen in Nederlandse rechtsorde
6. Inleiding Europese Unie
Check- in : wat weet je al/nog door inleiding publiekrecht en inleiding staatsrecht?
Juist/Onjuist.
1. Autonomie betekent dat provincies en gemeenten op hun eigen grondgebied mogen
afwijken van wetten in formele zin = onjuist
2. Bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens worden inbreuken op de het Verdrag te
bescherming van de rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden in behandeling
genomen = juist
3. De Europese Unie heeft een supranationaal karakter = juist
4. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is een instelling van de Europese Unie = juist
5. Internationaal recht heeft in Nederland voorrang op nationaal recht = juist
Nederland is
Een democratische rechtstaat in de vorm van een constitutionele monarchie ingericht als een
gedecentraliseerde eenheidsstaat met een parlementair stelsel =
Een democratische rechtstaat in de vorm van een constitutionele monarchie betekend dat het land
wordt geregeerd door wetten waarin de rechten en vrijheden van de burgers worden beschermd, en
waarbij de macht van de regering beperkt is door een grondwet.
In een constitutionele monarchie is een koning of koningin als staatshoofd, maar deze heeft
voornamelijk een ceremoniële rol en de werking politieke macht ligt bij het parlement en de
gekozen regering.
Een gedecentraliseerde eenheidsstaat houdt in dat het land één centrale regering heeft, maar dat
er ook ruimte is voor lokale overheden in bijvoorbeeld provincies of gemeenten, die bepaalde
bevoegdheden hebben.
Een parlementair stelsel betekend dat de regering verantwoording aflegt aan het parlement,
waarvan de leden worden gekozen door het volk, en dat het parlement de belangrijkste rol speelt bij
het maken en controleren van wetten.
,Recht van de overheid
Kortom, het land wordt geregeerd door wetten die de rechten van burgers beschermen, met een
koning of koningin als staatshoofd, een centrale regering en ruimte voor lokale overheden, en
waarbij het parlement de belangrijkste politie macht heeft.
Rechtsstaat
Legaliteitsbeginsel
Alle overheidsoptreden moeten op een wettelijke grondslag berusten. Dus alle overheidsacties
gebaseerd moeten zijn op wetten die van tevoren zijn vastgesteld. Met andere woorden, geen
enkele handeling van de overheid mag plaatsvinden zonder wettelijke basis. Dit beginsel waarborgt
dat overheidsinstanties alleen bevoegdheden uitoefenen die uitdrukkelijk zijn toegekend door de
wet en dat zij zich houden aan beperkingen die daarin zijn vastgesteld. Kortom, het
legaliteitsbeginsel waarborgt dat de overheid handelt binnen de grenzen van de wet en dat haar
acties transparant, voorspelbaar en rechtvaardig zijn.
Grondrechten
Grondrechten zijn belangrijke en fundamentele rechten die mensen hebben en die worden
vastgelegd in de wet. Deze rechten beschermen individuen tegen bij voorbeeld de overheid, zodat ze
vrij kunnen zijn en gelijk worden behandeld. Voorbeelden van grondrechten zijn het recht van
vrijheid van meningsuiting, het recht op privacy en het recht op onderwijs. Ze zijn essentieel voor
een eerlijke en rechtvaardige samenleving waarin iedereen respect krijgt en gelijke kansen heeft.
Machtenscheiding: Trias politica
Machtenscheiding is een principe binnen de staatsinrichting waarbij de verschillende functies en
bevoegdheden van de overheid worden verdeeld over drie afzonderlijke en onafhankelijke organen.
De wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Het doel van de
machtenscheiding is om te voorkomen dat één enkele instantie te veel macht krijgt en daardoor
misbruik kan maken van die macht.
1. Wetgevende macht: Dit orgaan is verantwoordelijk voor het maken van wetten.
2. Uitvoerende macht: Deze macht is belat met de uitvoering en handhaving van d wetten die
zijn vastgesteld door de wetgevende macht.
3. De rechterlijke macht: Dit orgaan is verantwoordelijk voor het interpreteren van de wetten
en het toepassen ervan in individuele gevallen.
In Nederland hebben we Checks and balances. Dit houdt in dat de machten elkaar controleren en in
evenwicht houden, wat de kans op machtsmisbruik verkleint en bijdraagt aan een stabiele en
rechtvaardige samenleving.
Onafhankelijke rechter
Een onafhankelijke rechter is een rechter die vrij is van externe invloeden en onpartijdig kan
handelen bij het nemen van juridische beslissingen. Dit betekent dat de rechter niet beïnvloed wordt
door politieke druk, persoonlijke belangen, of andere externe factoren die de objectiviteit en
integriteit van het gerechtelijk proces kunnen aantasten. De onafhankelijkheid van rechters is
essentieel voor het waarborgen van eerlijke en rechtvaardige rechtspraak, en draagt bij aan het
vertrouwen van het publiek in het rechtssysteem.
Gedecentraliseerde eenheidsstaat
- Nadruk op centrale overheid
- Decentrale bestuurslagen (decentralisatie)
,Recht van de overheid
- Bestuursorganen binnen die lagen hebben eigen bevoegdheden die worden uitgeoefend
binnen specifieke grenzen
De staat/ het Rijk, Provincies, Gemeenten en Waterschappen
Bronnen van het recht
Internati onaal recht / EU-recht
Dualisme en monisme
Bij dualisme moeten internationale regels eerst worden omgezet in nationale wetgeving voordat ze
van kracht zijn binnen een land, terwijl bij monisme internationale regels direct geldig zijn binnen
het nationale rechtssysteem zonder extra omzetting.
Nederland: (gemati gd) monisti sch stelsel
Doorwerking internationaal publiekrecht (van belang voor burgers en bedrijven). Een burger kan in
Nederland een beroep doen op internationale bepalingen als er sprake is van:
- Een ieder verbindende bepalingen uit verdragen en uit volkenrechtelijke besluiten
- Schriftelijke bepalingen dus
- (na) bekendmaking
Artikel 93 Grondwet: Doorwerking
Artikel 94 Grondwet: Voorrang
Voorbeeld van eenieder verbindende bepaling
Artikel 8 lid 1 Europees Verdrag voor de rechten van de Mens: Een ieder heeft recht op respect voor
zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie.
, Recht van de overheid
De EU
Juridische basis EU
De juridische basis van de Europese Unie (EU) wordt gevormd door de verdragen die de oprichting
en het functioneren van de EU regelen. De belangrijkste verdragen zijn:
1. Het verdrag betreffende de Europese unie (VEU), ook wel bekend als het verdrag van
Maastricht: Dit verdrag bepaalt de doelstellingen, taken en werking van de EU, inclusief de
bevoegdheden van de EU-instellingen, de procedures voor wetgeving en besluitvorming, en
de rechtsgrondslagen voor EU-optreden.
2. Het verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), voorheen bekend als het
Verdrag van Rome: Dit verdrag regelt specifieke beleidsterreinen en de bijbehorende
bevoegdheden van de EU, zoals de interne markt, mededingen, landbouw, milieu, transport,
energie, justitie en binnenlandse zaken.
3. Eu-Handvest voor de grondrechten, Het EU-Handvest voor de Grondrechten is een
document dat de belangrijkste rechten en vrijheden van mensen binnen de Europese Unie
beschermt. Denk hierbij aan dingen zoals het recht op leven, vrijheid en veiligheid, het recht
op een eerlijk proces, vrijheid van meningsuiting, privacy en sociale rechten zoals het recht
op onderwijs en werk. Het doel van het handvest is ervoor te zorgen dat deze rechten in alle
EU-landen worden gerespecteerd en op dezelfde manier worden toegepast. Het is een
belangrijk instrument om de grondrechten van mensen in de EU te waarborgen.
Rechtsbeginselen EU