Samenvatting Tolkvaardigheden 1
door Bernd Haaijer
“Sign Language Interpreting”
“Chapter one: Introduction”
What is an interpreter?
Het woord tolk of ‘interpeter’ is afkomstig uit het Latijn en verwijst naar iemand die
betekenis of uitleg geeft over dat wat anderen niet begrijpen. Wanneer mensen met elkaar
moeten communiceren en dit simpelweg niet kunnen vanwege een taalbarrière dan leidt dit
tot frustraties, op deze momenten is de aanwezigheid van een tolk bijna altijd noodzakelijk.
Tolken is een relatief nieuw beroep als het op erkenning aankomt, echter wordt het al veel
langer gedaan. Tolken bestaan al sinds verschillende groepen met elkaar moeten
communiceren, dit begon voor toentertijd verschillende onderwerpen zoals; handel, politiek,
oorlog en kolonisatie. De noodzaak van een tolk staat ook beschreven in de bijbel, daar staat
in het Engels “Any man speak in an unknown language.. but if there be no interpreter, let
him keep silence.” Oftewel “Laat ieder die een onbekende taal spreekt spreken, maar blijf
stil indien er geen tolk aanwezig is.”
“Who are sign language interpreters?”
Deaf family member / CODA (Children of Deaf Adult)
Groep mensen die gebarentaal leert vanwege dove ouders of een ander doof
familielid zoals een broer en zus of neef en nicht.
Language Interest
Deze groep leert de taal puur vanwege interesse, wat verder wel voor zichzelf
spreekt.
Contact with Deaf People
De laatste groep die deze taal eventueel leert valt ook een beetje onder “Language
Interest” alleen deze groep is, zoals de titel het al zegt, vaker in aanraking met Doven.
Bij deze groep kan je denken aan collega’s, klasgenoten etc.
Signed language versus spoken language interpreting.
Het tolkproces is voor zowel gebarentaal als gesproken taal in eerste instantie hetzelfde, er
is echter één groot verschil. De gesproken taal is namelijk auditief-verbaal en gebarentaal is
visueel-beeldend. Door dit verschil kunnen er bij het tolkproces in gebarentaal een aantal bijzondere
situaties ontstaan.
, “Interpreting settings.”
Een ander verschil tussen tolken in gesproken taal en gebarentaal is de reikwijdte van de
werkzaamheden. Een tolk voor gesproken taal is vaak voor een bepaalde periode nodig,
omdat de klant de taal bijvoorbeeld zelf begint te beheersen of leert. Voor gebarentaal
gelden hier natuurlijk omstandigheden, de cliënten zijn namelijk doof en kunnen daarom
nooit volledig een tweede taal ontwikkelen. Dit houdt dan ook in dat gebarentolken vaak
een levenslange ‘relatie’ aangaan met hun cliënten. De gebarentolk is dan ook in veel meer
andere situaties aanwezig dan een reguliere tolk, denk hierbij aan; scholen, bedrijven,
overheidsinstanties, belangrijke familiebijeenkomsten (geboorte van kind, trouwerij,
begrafenis) of groepsactiviteiten waar ook horenden aan kunnen deelnemen.
“Diversity of deaf consumers.”
De werkzaamheden en uitdagingen voor een tolk zijn per situatie verschillend. Voor Doven is
het namelijk niet altijd vanzelfsprekend dat ze vanaf hun geboorte al gebarentaal leren. Hoe
vloeiend een persoon is met de gebarentaal is afhankelijk van hoe, wanneer en waar ze voor
het eerst gesocialiseerd hebben met andere Doven. In Nederland kan je hier bijvoorbeeld
denken aan het verschil tussen dove kinderen met een CI die naar een horende school gaan
of dove kinderen die naar een dovenschool gaan. Ook kan men door ongelukken ed. op
latere leeftijd pas doof worden en leert men de gebarentaal dan pas. Hierdoor moet een tolk
heel veel verschillende technieken van gebaren en benadering aanleren.
Sign language interpreting in Australia and New Zealand.
“The pre-professional/BYO era.”
In zowel Australië als Nieuw Zeeland, is de gebarentaal sinds 1980 erkend als taal.
Voorafgaand aan dit moment hadden beide landen een verschillend profiel.
In Australië ontstond tolken vanwege activiteiten op religieus gebied, hier was in elk deel
van het land een speciale groep voor opgericht. Later werden deze werkzaamheden
uitgebreid naar het helpen met het vinden van een baan, kopen van een huis,
gezondheidszorg en andere sociale bezigheden. Doven brachten vaak bekenden mee;
familieleden, vrienden of leraren die op vrijwillige basis voor hun tolkten.
In Nieuw Zeeland was het deelnemen aan de maatschappij ook belangrijk. Echter was daar
een negatief beeld richting gebarentaal en het gebruik daarvan. Bij hen werd de nadruk
gelegd op dat wat wij kennen als de orale methode. Dove ouders voelden zich niet op hun
gemak om in het openbaar of zelfs thuis te gebaren en werden zelfs ontmoedigd om dit te
doen. Dit creëerde dan ook CODA’s die niet of minder gebarentaalvaardig waren. Het heeft
in Nieuw Zeeland dan ook beduidend langer geduurd voordat de gebarentaal erkend en als
formale dienst gezien werd.
, “Professionalisation”
In Amerika en Engeland is sinds 1960 al langzaamaan een systeem ontstaan voor de
tolkvoorziening. Nadat Doven uit Australië in Amerika waren geweest en terugkwamen met
lovende verhalen over dit systeem zijn er ook in Australië aanpassingen gemaakt aan het
systeem dat toentertijd gebruikt werd (1980);
- Anti-discriminatie wetgeving; hierin staat dat mensen met een beperking of handicap
recht hebben op de voorzieningen die zij nodig zijn. Dit houdt voor Doven dus in dat
zij een beroep mogen doen op een tolk indien de situatie daar om vraagt.
- Doven begonnen deel te nemen aan het hoger onderwijs in grotere getalen. Dit
leidde ertoe dat er meer toegang moest komen voor activiteiten binnen de
maatschappij, hierdoor konden Doven ook prominentere posities binnen bedrijven
bemachtigen.
- Tolken werd erkend als ‘echte’ baan en van hen werd ook geëist dat ze een diploma
hadden voor NAATI. (National Accreditation Authority for Translators and
Interpreters)
Sign language interpreters and the Deaf community.
De relatie tussen tolken en leden van de Dovengemeenschap is meer dan alleen een simpele
“dienstverlening”, dit heeft meerdere verklaringen, namelijk;
- Een horende komt niet snel in aanraking met een tolk. Voor Doven is de
aanwezigheid van een tolk echter heel normaal, de tolk gaat mee met hen daar waar
het nodig is en dat is dan ook een veel breder iets dan alleen binnen de gemeenschap
aanwezig zijn. Doven weten daarom ook vaak veel meer over een tolk en hoe ze met
hem of haar om moeten gaan.
- De tolken hebben een ‘symbiotische’ relatie met de dovengemeenschap. Om het
heel simpel te vertellen houdt dit gewoon in dat de doven niet zonder tolk kunnen en
de tolken niet zonder Doven kunnen. De Doven hebben immers een tolk nodig om te
communiceren en de tolken hebben Doven nodig om hun brood te verdienen.
- Elk voordeel in de relatie tussen de Dove en zijn of haar tolk heeft echter ook een
nadeel. De Dove geeft bijvoorbeeld een deel van zijn of haar privacy op omdat de
tolk in bepaalde situaties aanwezig moet zijn. Maar voor de tolk komt het soms voor
dat hij of zij ingezet wordt in situaties of op tijden die tegenstrijdig zijn met hun eigen
manier van leven of planning, denk hierbij aan; ’s avonds plotseling moeten werken,
tolken in een situatie die buiten de comfortzone ligt.
- De tolk kiest ervoor om in tolksituaties terecht te komen, een Dove heeft geen keuze.
Dit kan een onbalans creëren; Doven zijn zich bewust van het feit dat zij afhankelijk
zijn van de tolk als het op toegang tot informatie en deelname aan de maatschappij
aankomt.
- Het feit dat de tolk ‘horend’ is zorgt ervoor dat hij of zij gelijk toegerekend wordt aan
de meerderheidsgroep terwijl een Dove, ondanks de aanwezigheid van de tolk, nog
steeds als ‘anders’ gezien wordt.
