Hoorcolleges Bijzondere overeenkomsten
Hoorcollege 1 Inleiding op boek 7 en het begrip consument
Waarom boek 7 BW?
In beginsel contractsvrijheid, open systeem van verbintenissen (HR Quint/Te Poel)
Maar ook wettelijke grenzen in Boek 3 en 6 BW: grijze en zwarte lijsten, redelijkheid
en billijkheid, 3:40 BW
In Boek 7 BW specifieke voorschriften opgenomen
o Ter aanvulling op individuele partij-afspraken
o Voor bijzondere contracten
o Met het oog op een evenwichtige, objectieve toedeling van rechten en plichten
o Indachtig Europese ontwikkelingen
Let op de gelaagde structuur van het BW
Ratio boek 7: 15 bijzondere overeenkomsten ter aanvulling op boek 6. Je kunt boek 7 niet
zonder 6 zien. Als je te make hebt met overeenkomst uit boek 7 moet je altijd gelaagde
structuur in de gaten houden regels voor verzuim, regels voor toerekenbare tekortkoming,
etc.
Dit is gedaan om evenwicht te creëren in contractenrecht. Dit in geval de zwakke partij te
beschermen; de consument.
EU Hof heeft hier grote rol in gespeelt.
Welke bijzondere overeenkomsten?
- Verzekeringspolis
- Pachtovereenkomst (25 jaar geleden)
- Consumentenkoop (heb je naast boek 6 ook boek 7 nodig), met name online
overeenkomsten
- Overeenkomst van opdracht en van aanneming: gaan we langer bij stil staan.
Aanneming is niet alleen aanneming van bouwwerken, maar ook horloge naar
juwelier brengen
- Reisovereenkomst
- Huurovereenkomst
- Financiële zekerheidsovereenkomst
= benoemde bijzondere overeenkomsten
Welke niet opgenomen in Boek 7?
- Franchiseovereenkomst: val je terug op boek 3 en 6.
- Leaseovereenkomst
- Distributieovereenkomst
- Energiesector/levering
Dit noem je onbenoemde bijzondere overeenkomst. Ze hebben eigen regeling, maar zijn niet
in de wet neergelegd. Waar dan wel? In richtlijnen bijv. en zelfregulering.
Beschermingsgedachte boek 7 BW
Wie?
o ‘Zwakkere’ partijen, maar wie zijn dat?
Consumenten zijn volgens wetgever zwakkere partijen, omdat zij minder
juridische kennis hebben, verschil in financiële middelen, ander
opleidingsniveau.
o Vooral consumentenbescherming
, Hoe?
o Meer specifieke rechten en plichten
o Dwingendrechtelijke bepalingen
o Vormvoorschriften voor bepaalde contracten: boek 7 kent
schriftelijkheidseisen, maar boek 6 zegt ook dat een mondelinge
overeenkomst kan
o Procedurele bepalingen (mbt bewijslast of toelaatbaarheid bewijs)
Voorbeelden van consumentenbescherming?
De zwakke consument
Consument versus professionele wederpartij (aanbieden van zaken en diensten)
o Slechtere onderhandelingspositie
o Geen of weinig invloed op het aanbod van producten of diensten (afhankelijke
van de wederpartij want kun je niet sturen)
o Inhoud van de overeenkomst staat vaak al vast
o Vooral wanneer de aanbiedere een monopoliepositie heeft
(http://radar.avrotros.nl/nieuws/detail/gastransporteur-rekent-meer-kosten-
dan-nodig/). Een van de belangrijkste monopolisten de laatste jaren zijn de
energieaanbieders. Je staat als consument in onevenwichtige
contractspositie.
o Beïnvloeding door marketing, reclame en verkooptechnieken
o Geen eigen denkvermogen…. ‘satisficer’
Specifiekere juridische regels om de consument een meer evenwichtige positie te
geven (denk aan Richtlijn oneerlijke bedingen) en consument beter te informeren. En
ook om consument meer tools te geven om van contract af te kunnen
Consumentenrecht
“Het geheel van normen, regels en instrumenten dat de verwezenlijking op juridisch
niveau vormt van verschillende initiatieven die betrekking hebben op het waarborgen
of vermeerderen van de bescherming van consumenten op de economische markt.”
(Rinkes AA 2009)
Dit is dus niet alleen de wet, maar ook jurisprudentie van de EU,
geschillencommissies, klachtencommissies, gedragscodes, toezicht (AFM, autoriteit
persoonsgegevens etc.
Je krijgt ook steeds meer massaschadeacties (collectieve acties). Als je zelf iedere
maand 10 euro schade hebt vanwege hoge gasprijs, dan wegen baten en kosten niet
op tegen de procedure, maar collectief doe je dat wel.
Consumentenrecht is ‘de harde kern van het privaatrecht’ heeft te maken met al
het dwingend recht wat er in zit. Het is sterk afdwingbaar. Ook is het voor advocaten
goed procedeerbaar, want je hebt veel houvast. Daar komt ook nog bij dat de EU
rechter en wetgever de consument steeds meer voorop heeft gesteld (dit is volgens
docent ook weer een kritiekpunt)
o Een ‘lawyer’sparadise’?
Verplichte oratie docent: Wie is de (gemiddelde) consument eigenlijk?
o Objectieve criteria? zijn er niet
o Of steeds individuele belangenafweging of iemand in een zwakkere positie
verkeerde? dit gebeurt steeds vaker
o Zie definitie in Richtlijn consumentenrechten onder 17 dit is zo algemeen.
Wanneer de rechter dit gaat toetsen, hebben ze het vaak over de gemiddelde
consument. We weten allemaal helemaal niet wie dat is. Hoe wordt dat in
jurisprudentie verantwoord want er zijn geen objectieve criteria.
, Er is meer dan dwingend recht… wat dan?
In beeld: woekerpolisaffaire
Vanaf begin jaren ‘90 zijn er 6,5 miljoen woekerpolissen verkocht
Er zijn van 1993 7 miljoen beleggingsverzekeringen afgesloten met waarde van 100 miljard
euro. Bij verkoop van de verzekeringsproducten werden enorme rendementen
voorgespiegeld. Het was het nieuwe goud en dat moest je doen want dan zou je rijk worden.
Wat onvoldoende duidelijk was voor verzekeringnemer was dat grote percentages van de
polissen op gingen aan kosten voor de tussenpersonen (verzekeringsagenten) en die
werden er beter van. Vandaar woekerpolissen. Mensen bleven met verliezen over. Hier zijn
tal van juridische procedures gevoerd. Hebben tot veel jurisprudentie geleid.
Het is uiteindelijk collectief aangegaan. Collectieve vaststellingsovereenkomst art 7:907 BW
gemaakt en daar volgen nu schikkingen uit voort. Is allemaal wel heel schimmig.
Affaire loopt al sinds 2006, nog steeds niet afgerond
Reikwijdte zorgplicht van de verzekeraar
Collectieve vaststellingsovereenkomst, art. 7:907 BW
‘Geheime schikkingen’
https://radar.avrotros.nl/uitzendingen/gemist/03-02-2015/woekerpolis-bij-het-
europees-hof/
http://www.woekerpolisproces.nl/uitspraak-europees-hof
6:228 BW (dwaling) is onvoldoende om dit soort praktijken te reguleren. Daar is extra
regelgeving voor nodig. In financiële verzekeringsovereenkomsten staan sterke
beschermingsmaatregelen voor consumenten (uit boek 7).
Maar er zijn ook slimme consumenten
Informatie delen via social media, discussie aangaan met consument
W is van 26 jaar geleden, meeste zijn nog prima, maar sommigen dus ook niet meer. Online
koop is toegevoegd in titel 1 boek 7. Groot deel is niet geëvalueerd met de consument. Dat
heeft te maken met social media en klachtenforums. Hierdoor weten ze meer en zijn de
slimmer en mondiger geworden.
Gemeenschappelijke bijzondere regels
Voor de bijzondere overeenkomsten worden in ieder geval op een aantal thema’s
gemeenschappelijke basisregels gegeven:
Precontractuele rechten en plichten en totstandkoming (bijv. art. 7:501, 7:448, 7:754
BW
Specifieke kernverplichtingen van partijen over en weer (bijv. art. 7:754, 7:755, 7:9 lid
1, 7:600 BW)
Bijkomende verplichtingen van partijen (bijv. art. 7:12, 7:751 BW)
Einde van de overeenkomst (bijv. art. 7:408 lid 1, 7:460 BW)
Post-contractuele verbintenissen (bijv. art. 7:455-456, 7:443 en 7:653 BW)
Ruim 25 jaar later.. kritiek op boek 7
•Te specialistisch (TjongTjinTai AA 2012)
Boek 7A BW is niet geheel overgegaan in Boek 7 BW (bijv. de maatschap is niet
overgegaan in personenvennootschappen)
Lastige kwalificatievragen (Krans NTBR 2012)
o Hof Leeuwarden 21 februari 2012, ECLI:NL:GHLEE:2012:BV6422
keukenleverancier. Consument had keuken gekocht en wilde die laten
, installeren. Dat ging niet goed en duurde heel erg lang. Koper wilde
schadevergoeding. Hij liep tegen regels van verjaring aan. de regels van
verjaring zijn anders bij koop dan bij aanneming.
Sterke toename Europese ontwikkelingen en jurisprudentie Europees Hof van Justitie
op terrein bijzondere overeenkomsten
Gestage rechtspraak Boek 7 BW, toch goed inpasbaar in de wettelijke regels
‘Publiekstrekkers’ vsborgtocht en bewaarneming
Weinig onderlinge samenhang titels
“Boek 7 BW is niet meer dan een aanknopingspunt voor functionele rechtsgebieden.”
(Tjong Tjin Tai AA2012)
Focus op 4 bijzondere overeenkomsten
(Consumenten)koopovereenkomst, Titel 1
Overeenkomsten van opdracht, Titel 7
o Algemeen (afdeling 1)
o Adviesovereenkomst met advocaat/architect
o Let op: lastgeving, bemiddeling (afdeling 2, 3)
o Geneeskundige behandelingsovereenkomst (afdeling 5)
Aanneming van werken (afdeling 12)
-> benadering vanuit dogmatiek, actualiteit en praktijk
Overkoepelende thema’s
Ratio van de overeenkomst
Totstandkoming van de bijzondere overeenkomst
Kernverplichtingen van partijen
o Inspannings-of resultaatsverplichting
o Reikwijdte van die verplichting
Aansprakelijkheid en remedies
Problemen die spelen bij toepassing van de wettelijke regeling
Praktijkgericht
Wetenschappelijk
Actuele ontwikkelingen
Toepassing van de wettelijke regels op casuïstiek