Verdiepend Strafrecht kennisclips
Week 1 Criminalisering ............................................................................................................................... 3
Kennisclip 1 Criminalisering ........................................................................................................................... 3
Kennisclip 2 Strafrecht als ultimum remedium ............................................................................................ 4
Strafrecht en bestuursrecht ....................................................................................................................... 4
Strafrecht en privaatrecht .......................................................................................................................... 5
Andere rechtsgebieden .............................................................................................................................. 5
Kennisclip 3 Criteria voor strafbaarstelling .................................................................................................. 5
Week 2 Historische achtergrond ............................................................................................................... 7
Kennisclip 1 ...................................................................................................................................................... 7
Kennisclip 2 Deel 2 .......................................................................................................................................... 7
Deep throat arrest ....................................................................................................................................... 8
Kennisclip 2 Deel 1 Actoren ........................................................................................................................... 9
Kennisclip 2 Deel 2 Actoren ......................................................................................................................... 10
Kennisclip 3 .................................................................................................................................................... 10
Negatieve verplichtingen ......................................................................................................................... 10
Kennisclip 4 .................................................................................................................................................... 12
Positieve verplichtingen tot strafbaarstelling ......................................................................................... 12
EVRM en positieve verplichtingen tot strafbaarstelling ....................................................................... 12
Oratie van Van Kempen (kritiek op positieve verplichtingen) ............................................................. 14
Kennisclip 5 .................................................................................................................................................... 14
De EU en de positieve verplichtingen tot strafbaarstelling ................................................................. 14
Week 3 Criteria voor strafbaarstelling.................................................................................................... 17
Kennisclip 1 Nederlandse benadering criteria voor strafbaarstelling ..................................................... 17
Hulsman – negatieve criteria voor strafbaarstelling ............................................................................. 17
Van Bemmelen – positieve criteria voor strafbaarstelling ................................................................... 18
De Roos - negatieve criteria voor strafbaarstelling .............................................................................. 18
Kennisclip 2 Internationale criteria voor strafbaarstelling ........................................................................ 23
Feinberg en het schadebeginsel ............................................................................................................ 24
Aanstootbeginsel Feinberg .......................................................................................................................... 27
Week 4 Legaliteit ........................................................................................................................................ 29
Kennisclip 1 .................................................................................................................................................... 29
Kennisclip 2 Interactie wetgever rechter .................................................................................................... 31
Week 5 Uitingsdelicten ............................................................................................................................. 35
Kennisclip 1 Uitingsdelicten, nr. 1 ............................................................................................................... 35
Kennisclip 2 Haatuitingen en Criteria voor Strafbaarstelling, nr. 2 ......................................................... 40
Kennisclip 3 Internationaal Recht over Haatuitingen, nr. 3 ..................................................................... 45
Kennisclip 4 Uitingsdelicten deel 2, nr. 4 ................................................................................................... 52
Wilders I zaak ............................................................................................................................................ 53
Wilders II zaak ........................................................................................................................................... 55
1
, Kennisclip 5 Uitingsdelicten deel 3, nr. 5 ................................................................................................... 55
Week 6 Individuele belediging, smaad en laster .................................................................................. 58
Kennisclip 1 Individuele belediging, smaad en laster ............................................................................... 58
Eenvoudige belediging ............................................................................................................................. 59
Smaad ........................................................................................................................................................ 60
Laster .......................................................................................................................................................... 60
Maurice de Hond en smaad bij de Deventer moordzaak .................................................................... 62
Kennisclip 2 Belediging van ambtenaren in functie .................................................................................. 62
Kennisclip 3 Majesteitsschennis .................................................................................................................. 65
Week 7 Terrorisme ..................................................................................................................................... 67
Kennisclip 1 Wat is terrorisme? ................................................................................................................... 67
Labeling of framing terrorisme ................................................................................................................ 70
Kennisclip 2 Terrorisme, strafrecht en risicodenken ................................................................................ 70
Zaak gezin in Huizen ................................................................................................................................ 71
Objectieve en subjectieve visie op gevaarzetting van Ten Voorde ................................................... 74
Kennisclip 3 Internationaal en Europees recht terrorisme ....................................................................... 75
Kennisclip 4 Nederlands materieel strafrecht over terrorisme ................................................................ 77
Zaak Samir A ............................................................................................................................................. 78
Deelneming aan een terroristische organisatie, artikel 140 Sr .......................................................... 80
Training van terrorisme, artikel 134a Sr ................................................................................................ 81
Financiering terrorisme, artikel 421 Sr ................................................................................................... 82
Kennisclip 5 Conclusie strafrecht terrorisme ............................................................................................. 83
Week 8 Uitreizigersproblematiek ............................................................................................................ 84
Kennisclip 1 Maatschappelijke ontwikkelingen uitreizigers ..................................................................... 84
Kennisclip 2 Internationaal en nationaal recht uitreizigers ...................................................................... 88
Kennisclip 3 Strafrecht en andere rechtsgebieden ................................................................................... 90
Kennisclip 9 Kindermishandeling ........................................................................................................... 95
Week 9 Kindermishandeling .................................................................................................................. 100
2
,Verdiepend Strafrecht kennisclips
Week 1 Criminalisering
Kennisclip 1 Criminalisering
Criminalisering = strafbaarstelling
Het dragen van bepaalde gezichtsbedekkende kleding op bepaalde openbare plaatsen, is
pas net toegevoegd aan het Wetboek van Strafrecht (boerkaverbod). Het heeft wat
neveneffecten, zo zijn er meldingen dat er soms verbaal en fysiek geweld wordt gebruikt
tegen vrouwen die een boerka dragen. Tijdens corona moest een mondkapje en dat mocht
wel. Af en toe wordt een strafbaarstelling geschrapt, dat gebeurt niet vaak als een
strafbaarstelling toevoegen. Er wordt eerder iets toegevoegd. Je mag de koning niet voor
alles uitmaken, ook al is majesteitschennis uit het wetboek van strafrecht geschrapt. Er staat
nou niet meer zo een hoge straf op.
Sociale constructie van criminaliteit: de inhoud van het begrip criminaliteit berust op door
mensen gemaakte afspraken en ontstaat niet van nature. Wat crimineel gedrag is is
afhankelijk van hoe de samenleving erop reageert en van degene die het definieert.
Criminalisering is dan het proces waardoor bepaalde gedragingen als strafbaar worden
geëtiketteerd.
(Vind je dat pesten of overspel strafbaar gesteld moet worden?)
Dus als een strafrechtelijk probleem worden gezien. Bijvoorbeeld wittenboordencriminaliteit
werd heel lang niet als strafrechtelijk probleem gezien. Of een gedraging als crimineel wordt
gezien of juist gedecriminaliseerd wordt, veranderd met de tijd en politieke, maatschappelijke
en culturele ontwikkelingen. Tot 1991 was verkrachting binnen het huwelijk niet strafbaar in
Nederland, dankzij de druk van vrouwenorganisaties is dit veranderd. Er zijn weer
ontwikkelingen in de zedenwetgeving, omdat de maatschappelijke normen aan het
veranderen zijn. Bij dat proces van criminalisering zie je dat politici de media en ook
belangengroepen ervoor zorgen dat bepaalde gebeurtenissen veel aandacht krijgen. Zo
wordt dus het idee gecreëerd dat er een probleem is waar iets aan gedaan moet worden. De
tendens is dan vaak dat het strafrecht als oplossing wordt gezien voor het probleem. Er zijn
ook vaak redenen voor kritiek. Is een zwaar middel als het strafrecht echt nodig? Of is
strafbaarstelling soms vaak symbolisch bedoeld, bijv. bij boerkaverbod. Dat we als
maatschappij een probleem serieus nemen laten zien.
Is het een probleem als het strafrecht vooral als symbolisch middel wordt ingezet?
Dus dat we laten zien dat we als maatschappij een probleem serieus nemen.
De voorbeelden van hierboven gaan over formele of wettelijke criminalisering, het is ook van
belang om te kijken naar feitelijke/defacto criminalisering. Sommige wetten bestaan wel,
maar worden nauwelijks gehandhaafd. Soms is er ook bewust beleid voor, bijvoorbeeld bij
het bezit van kleine hoeveelheden softdrugs. Er kan dus gedoogbeleid zijn, omdat het veel
opsporingscapaciteit zou vergen om alle strafbare feiten te vervolgen. Als een delict uit de
wet wordt geschrapt komt dat omdat het verbod in de praktijk al heel lang niet meer werd
gehandhaafd. In 2014 is het delict godslastering uit de wet geschrapt.
De schrijver Gerard Reve werd als laatste persoon in de jaren 60 vervolgd hiervoor. Hij werd
in 1968 vrijgesproken ervan in het Ezelproces. Hij had een brief geschreven wat hij allemaal
zou doen met God als hij zou reïncarneren als ezel op aarde. Volgens de Hoge Raad had
Reve niet de intentie om god te beledigen, maar om liefde en spiritualiteit te uiten. Daarom
was zijn brief niet strafbaar, want alleen smalende godslastering was strafbaar. De normen in
3
, de Nederlandse samenleving was aan het veranderen, de samenleving werd meer seculier.
Jongeren gingen het dominante christelijke geloof bekritiseren. Er is daarna nooit meer
iemand vervolgd voor dit delict.
Hoe de strafbaarstelling in de praktijk uitwerkt is ook afhankelijk van procesrechtelijke regels
over bewijs, bijv. zedendelicten in de privésfeer, waarbij het woord van het slachtoffer
tegenover dat van de verdachte staat. Wat accepteer je dan als bewijsminimum? Dat maakt
uit voor de manier waarop je een strafbaarstelling kunt handhaven. Een strafbaarstelling is
dus niet een natuurlijk gegeven maar het resultaat van politiek en maatschappelijk proces.
De reikwijdte van het strafrecht hangt af van hoe het wordt gehandhaafd.
Kennisclip 2 Strafrecht als ultimum remedium
Van oudsher bestaat het idee dat strafrecht een laatste redmiddel is, een ultimum remedium
dat pas mag worden ingezet als er geen alternatief is. Omdat het een ingrijpend middel is.
Ook als er nu een wetsvoorstel wordt ingediend met een nieuwe strafbaarstelling, wordt dit
nog herhaald. Wat maakt het strafrecht zo bijzonder/ingrijpend dat we kritische vragen
stellen over strafbaarstelling?
• Allereerst de mogelijkheid van een vrijheidsstraf
• Ten tweede het gebruik van allerlei vergaande strafvorderlijke bevoegdheden, waaronder
de dwangmiddelen
• Ten derde de aard van de sancties, In het strafrecht is het toevoegen van leed het doel.
Niet primair reparatie of herstel van de situatie, zoals bestuursrecht.
• Ten vierde een veroordeling kan gevolgen hebben voor krijgen van een VOG (strafblad)
Echt niet alleen voor een veroordeling van moord, maar ook voor het bezit van een paar
XTC pillen. Die VOG heb je bij veel beroepen nodig.
• Tot slot de symbolische werking. De autoriteiten zeggen met strafrecht eigenlijk officieel
dit is slecht gedrag en het mag niet. Gedrag wordt buiten de marges van de samenleving
geplaatst. Een strafrechtelijke veroordeling heeft dus een bepaalde stigmatiserende
werking.
Daarom het verschil tussen rechtsdelicten en wetsdelicten. Het uitgangspunt is dat moreel
verwerpelijke gedragingen via het strafrecht worden gehandhaafd, andere gedragingen die
niet zo een normatieve lading hebben kunnen worden via het bestraffend bestuursrecht
worden gehandhaafd.
Kortom er zijn een aantal redenen waarom het strafrecht erg ingrijpend is en dus wordt
gezien als een uiterst middel. De andere kant is, omdat het strafrecht zo ingrijpend is zijn er
wel meer waarborgen. Er is een relatief hoge mate van rechtsbescherming. Hier is veel
discussie over en of het bij andere bestuursrecht nog wel zo groot is. Vooral het strafrecht en
bestuursrecht zijn meer naar elkaar toegegroeid. Als we het hebben over de verhouding met
het bestuursrecht zien we dat het OM, politie en bestuursorganen nu ook zelf een
strafbeschikking kunnen opleggen en dan moet je als verdachte zelf het initiatief nemen om
naar de rechter te stappen om in verzet te komen. Je kunt dan weliswaar geen
gevangenisstraf krijgen, maar soms bijvoorbeeld wel een taakstraf. Neem je dat initiatief niet
dan kun dus ook geconfronteerd worden met het niet krijgen van een VOG.
Strafrecht en bestuursrecht
In het bestuursrecht zien we ook steeds vaker bestraffende sancties, zoals een bestuurlijke
boete. Dus ook sancties die soms ook leedtoevoeging beogen en niet alleen maar herstel. Er
zijn ook andere bestuursrechtelijke sancties die niet punitief zijn bedoeld (bestraffend), maar
die wel degelijke als punitief worden ervaren, zoals het afnemen van iemands nationaliteit,
het alcoholslot of het niet meer krijgen van een vergunning voor een horecazaak (BIBOB-
4
