Samenvatting
Samenvatting alle eindtermen filosofie 2024
alle eindtermen die je moet leren voor het eindexamen filosofie in een document
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Uitwerking Eindtermen Denken over democratie CSE HAVO 5 Filosofie versie 2022/2023Let op: neem bij het leren van deze stof voor alle zekerheid ook de onderstaande korte
aantekening over ethiek goed door!
Herhaling ethiek
1. Het utilisme
Bedacht door Bentham en Mill (18e eeuw, Eng.). Utilisme wordt ook wel gevolgethiek
genoemd ->
een handeling is goed als hij een goed gevolg heeft. Regel: Handel zo dat je zoveel mogelijk
mensen zoveel mogelijk gelukkig maakt. Volgens Bentham is geluk meetbaar via de
hedonistische
calculus (geluksberekening).
Argumenten voor utilisme:
Je houdt rekening met de meerderheid.
Je hebt een duidelijke regel voor wat goed is.
Argumenten tegen het utilisme:
Je offert het geluk van de minderheid op voor dat van de meerderheid.
Als een handeling een goed gevolg heeft, is de handeling nog niet direct zelf goed.
2. De plichtethiek
Bedacht door Kant (18e eeuw, Pruisen.). Je moet je plicht doen, die is op zichzelf goed. De
plicht is de categorische imperatief -> "Handel volgens die stelregel, waarvan je tegelijkertijd
kunt willen dat het een algemene wet wordt. "Wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een
ander niet."
De plicht komt voort uit de rede en de goede wil.
Argumenten voor de plichtethiek:
Je kunt zelf bedenken wat het goede is.
Het is een duidelijke regel, waar je niet van af mag wijken. (Het geeft veel helderheid.)
Argumenten tegen de plichtethiek:
Soms komen verschillende plichten met elkaar in conflict en dan weet je niet meer wat het
goede is.De plichtethiek is heel kil, er zit geen emotie in.
3. De deugdethiek
Bedacht door Aristoteles (300 v. Chr., Griekenland). Hij gaat uit van de deugd: een goede
eigenschap die je kan ontwikkelen. Er zijn vier hoofd- of kardinale deugden: 1 wijsheid 2
matigheid
3 rechtvaardigheid 4 dapperheid. Als je deze deugden helemaal ontplooit, ben je een gelukt en
dus gelukkig mens.
De deugd ligt in het midden, dat je steeds moet bepalen met je praktische verstand phronèsis).
Argumenten voor de deugdethiek:
De deugdethiek geeft veel vrijheid.
De deugdethiek houdt rekening met emoties.
Argumenten tegen de deugdethiek:
De deugdethiek is vaag.
De deugdethiek stamt uit het oude Griekenland, het is de vraag of hij nog in deze tijd past.
1
,Algemene eindtermen
ET 1 t/m 3: Doen we niet, want die kun je automatisch als we alle stof uit het boek hebben
behandeld.
Eindtermen inleiding en primaire tekst 1: Dahl
ET 4: Leg uit dat volgens Dahl:
A Politieke gelijkheid verstandiger is dan een regering door politieke experts
B Democratie ervoor zorgt dat mensen zich goed kunnen ontwikkelen
C Democratie leidt tot persoonlijke vrijheid en zelfbepaling
D Een succesvolle democratie weinig diversiteit toelaat
E Vrijheid van meningsuiting een voorwaarde voor democratie is
F Democratie een cultuur vereist waarin democratische waarden en overtuigingen
belangrijk worden gevonden
Robert Dahl (VS, 20ste eeuw) was een politiek filosoof die veel nadacht over democratie.
A Zie ET 8
B Democratie bevordert de menselijke ontwikkeling: je kunt voor jezelf en anderen zorgen en
je kunt verantwoordelijkheid nemen voor je beslissingen. Volgens Dahl is de kans dat we dit
leren het grootst in de democratie.
C Democratie geeft meer vrijheid dan andere staatsvormen. Er zijn wel wetten, maar die zijn
noodzakelijk voor je persoonlijke vrijheid. Dankzij de politieke inspraak is er sprake van
zelfbeschikking: het volk bepaalt zelf onder welke wetten het leeft.
D Volgens Dahl moet je in een succesvolle democratie niet te veel diversiteit hebben, want
dan wordt je het nooit met elkaar eens (consensus). Je kunt consensus gemakkelijker bereiken
met eenheid, maar te veel eenheid is ook niet goed (voor de minderheid)
E Vrijheid van meningsuiting heeft volgens Dahl twee kanten: 1) je hebt het recht om
gehoord te worden en 2) je hebt het recht om te horen wat de ander te zeggen heeft. Zonder
deze vrijheid beland je snel in een dictatuur
F Je moet democratische waarden overdragen van de ene op de andere generatie, anders ligt
het gevaar van een totalitaire staat op de loer
ET 5: Geef Dahls argumentatie weer dat democratie volgens hem wenselijker is dan elke
andere staatsvorm.
Dahl stelt dat geen enkele staatsvorm ideaal is, ook democratie niet. Democratie geeft geen
garantie dat burgers gelukkig, welvarend, gezond, wijs, vreedzaam of rechtvaardig zullen zijn.
Wel biedt de democratie in vergelijking met andere staatsvormen de meeste voordelen.
Bijvoorbeeld: moderne democratische regeringen voeren geen oorlog met elkaar. Ook zijn
landen met een democratische regering over het algemeen welvarender dan niet-
democratische. Zie voor andere voordelen ET4.
2
, Kwestie 1: Wie mag er meedoen in een democratie?
ET 6: Je moet de opvattingen van Plato, Dahl, Mill en Schumpeter over wie mee mag doen in
een democratie kunnen uitleggen, vergelijken en toepassen. Betrek hierbij: a) de
onderliggende mensbeelden bij de opvattingen en b) de begrippen ‘stemrecht’, ‘directe en
representatieve democratie’, ‘rationaliteit’ en ‘politieke expertise’.
Dit is een algemene, inleidende eindterm. Je kunt deze automatisch als je ET 7 t/m 10 hebt
geleerd.
ET 7: Leg uit dat volgens Plato filosoof-koningen de ideale heersers zijn. Besteed aandacht
aan: a) het verband tussen Plato’s mensbeeld en zijn maatschappijvisie, b) Plato’s idee dat
politieke macht samenvalt met filosofische wijsheid en c) de maatregelen waarmee Plato
ervoor wil zorgen dat de filosoof-koning op het juiste pad blijft.
A) Volgens Plato zijn filosofen de beste bestuurders. Deze opvatting heeft te maken met zijn
mensbeeld (zie periode 1). P. is een dualist: de mens bestaat uit de substanties lichaam en ziel.
De ziel heeft drie vermogens, die je terugziet in de groepen in de maatschappij:
ZIEL MAATSCHAPPIJ DEUGD
Rede Filosoof-koning Wijsheid
Wil Wachters Dapperheid
Begeerte Arbeiders Matigheid
Als deze groepen goed met elkaar samenwerken (hun plaats kennen en elkaar aanvullen), dan
is er volgens Plato sprake van rechtvaardigheid. Dit is het doel van zijn utopie.
B) Politieke macht valt samen met filosofische wijsheid, want de filosoofkoningen laten zich
leiden door de rede (en niet door de wil of begeerte). Een filosoof kent het Goede, dus doet
altijd het goede. Plato is voor een aristocratie (‘regering van de besten’): mannen en vrouwen
die zijn opgeleid om uitstekend te regeren.
C Filosoof-koningen mogen niet corrupt worden. Daarom mogen ze geen luxe hebben en
geen langdurige liefdesrelaties hebben (kinderen worden opgevoed door de staat). Zo hebben
de filosoof-koningen macht maar geen rijkdom en de rest van de maatschappij kan rijk
worden maar heeft geen macht.
ET8: Waarom kan de regering volgens Dahl niet uit experts bestaan? Betrek hierbij a) Dahls
opvatting dat er geen wetenschap van regeren bestaat, b) Dhals analyse van Plato’s
opvatting dat de gewone mensen de drie deugden van de filosoof-koningen niet hebben, c)
Dhals kritiek op Plato’s opvatting en d) Dahls opvatting dat technologische expertise nooit
voldoende basis is voor politieke beslissingen
a) Volgens Plato bestaat er een wetenschap van regeren: de filosoof-koning heeft objectieve
kennis van het Idee van het Goede en weet wat rechtvaardigheid is. Volgens Dahl klopt dit
niet: wetenschappelijke kennis is bewijsbaar en behoorlijk objectief. Morele kennis is een stuk
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Miliadansen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,66. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 80467 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen