Voorbereiding practicum sessie 1 keuzevak effectieve bestanddelen
Rijnders hoofdstuk 2: Selectiecriteria
Geestelijke gezondheid is het conglomeraat van vermogens dat de mens in staat stelt zich aan te passen aan
de eisen die het leven stelt. Het menselijk bestaan is hierbij een continu proces van evenwicht, verstoring,
aanpassingsreactie, herstel, evenwicht enzovoort. Ziek zijn is dus het gevolg van het falen van het
vermogen tot aanpassing, en dit falen kan in vele vormen voorkomen
Verstoringen zijn een wezenlijk kenmerk van het leven
Elke vorm van therapeutisch handelen is gericht op een doel, welke zich ergens op de as van verslechtering,
stabilisering, verbetering en herstel bevindt. Vaak wordt dit doel nagestreefd via nevendoelen, zoals het
herstel van de lithiumspiegel of de oplossing van een onbewust conflict
Veel factoren werken in op het besluitvormingsproces waarin het doel wordt gesteld. Deze
factoren hebben vaak te malen met de mogelijkheden en vermogens van de patiënt: met de visie, de
professionele achtergrond en de scholing van de therapeut en met flankerende factoren, zoals modes, de
relatie met de verwijzer en de druk van de wachtlijst
Hoe en in hoeverre kan de patiënt worden geholpen zijn vermogen tot aanpassing te herstellen, te behouden
of te verbeteren?
Vanuit de wetenschap kan dit nog niet worden bepaald, maar we kunnen stellen dat bepaalde elementen
in algemene zin een rol spelen
Definitie van een kortdurende behandeling
Bij het vaststellen van een doel spelen ook de haalbaarheid en de wenselijkheid een rol. Voor deze soort
behandeling zijn een aantal basisvoorwaarden noodzakelijk: Het vehikel van de behandeling is de
therapeutische relatie. Deze relatie moet binnen een korte tijd vorm worden gegeven. Een kortdurende
behandeling richt zich met name op het faciliteren van zelfwerkzaamheid: ervoor zorgen dat de patiënt het
heft in eigen handen neemt
Het brengt echter beperkingen met zich mee als het gaat om het vaststellen van een doel en er
zijn voorwaarden waaraan moet worden voldaan om dit doel te kunnen bereiken. Dit wil dus zeggen dat
een kortdurende behandeling beperkt is in haar doelstelling
Definitie kortdurende behandeling: een behandeling waarmee met behulp van een beperkte inzet van
middelen, op geleide van een zich snel ontwikkelende werkrelatie, de
competentie van de patiënt in het omgaan met problemen en in het
gebruiken van sociale steun zodanig wordt bevorderd of herstel, dat hij
of zij in staat is (binnen de grenzen van het mogelijke) weer richting aan
het eigen leven te geven
Er wordt dus niet gestreefd naar ‘genezen’, maar de competentie en zelfredzaamheid van de patiënt worden
gestimuleerd. De weg waar dit langs gebeurt:
1. Probleemverheldering
2. Het bieden van structuur
3. Psycho-educatie
4. Het stellen van doelen (vaak ook het beperken van doelen)
5. Het kiezen van de juiste methodiek
De zich ontwikkelde werkrelatie moet leiden tot herstel van de ‘sense of mastery’ van de patiënt, maar
dit stelt wel specifieke eisen aan de therapeut. De therapeut moet structuur kunnen bieden op een manier
die aansluit bij het referentiekader en de mogelijkheden van de patiënt. De patiënt en therapeut vloeien
samen in het therapeutisch proces
Het proces in een kortdurende behandeling
Fundamenteel in een kortdurende behandeling is de ontwikkeling van de werkrelatie. Hierin wordt de
‘relational bond’ onderscheiden, waarin de Rogeriaanse trias: aanvaarding, empathie en authenticiteit
cruciaal is; en de taakgerichte onderlinge afstemming op de therapeutische doelen en werkwijze. Het is
, belangrijk dat de patiënt en therapeut de relatie definiëren als een doelgerichte. Een relatie waarin ze ieder
vanuit hun verantwoordelijkheid samenwerken aan het bereiken van een zich gaandeweg duidelijker
aftekenend doel
Even belangrijk als de werkrelatie is de probleemdefinitie. De voor de patiënt onoverzichtelijk en
onhanteerbaar geworden klacht wordt hierin weer teruggebracht tot een overzichtelijk geheel. Hoe meer
patiënt en therapeut erin slagen het probleem helder te definiëren, hoe meer een begrijpelijke structuur
ontstaat. Van een absoluut, onoverzichtelijk en onhanteerbaar geheel wordt het probleem afgezet tegen 1 of
meer contexten: bestaansredenen, uitlokkende factoren, instandhoudende factoren, doelen en af te leggen
traject. Een goed geformuleerde probleemdefinities maakt het mogelijk een focus te zoeken en een
behandeldoel te selecteren
De ontwikkeling van dit proces leidt tot een aantal fenomenen: enerzijds zijn ze het gevolg van een
proces van relatieontwikkeling en probleemdefinitie; anderzijds geven ze aan dat dit proces zich op
adequate manier begint af te wikkelen. Het zijn dus indicatoren voor het slagen van een kortdurende
behandeling
Verschuiving in de aard van de probleemstelling
De ontwikkeling van een therapeutisch perspectief brengt met zich mee dat de aanmeldingsklacht minder
als stoornis, maar meer als een moeilijkheid kan worden opgevat. Moeilijkheden worden gezien als
onderdeel van het leven en kunnen meestal met eigen inzet en creativiteit kunnen worden opgelost, en
daarbij is dus geen hulp meer nodig van een expert, in tegenstelling tot een stoornis of defect
Verschuiving in de mate van activiteit
Door het ontwikkelend perspectief is de toename van de actieve participatie van de patiënt in het
therapieproces. De voorgestelde concepten door de therapeut worden door de patiënt opgepakt, waarna hij
of zij er concreter en gedetailleerder op in gaat. Er kunnen nieuwe voorbeelden worden aangedragen en de
patiënt is tussen de sessies in actiever met de materie bezig
Verschuiving van de aandachtsoriëntatie
Relatiedefinitie, structuur en perspectief leiden ertoe dat de aandacht van de patiënt verplaatst wordt van
‘binnen’ naar ‘buiten’. De aandacht is minder exclusief op het eigen falen of disfunctioneren gericht,
waardoor de omgeving en de toekomst weer in beeld kunnen komen. Hieronder is het proces schematisch
te zien:
