Dit is een samenvatting van de belangrijkste stof uit het theorieboek. De journaalposten staan er tussen. Om een voldoende te halen voor het tentamen is het ook belangrijk om de opgaven te oefenen.
Boekhouden geboekstaafd: Hoofdstuk 7
De volgende vier begrippen keren regelmatig terug:
Deelneming
Dochtermaatschappij
Groepsmaatschappij
Rechtspersoon waarop overheersende invloed kan worden uitgeoefend of waarover
centrale leiding bestaat
Ondernemingen kunnen bovenstaande begrippen als onderlinge relatie hebben
Deelneming
Een NV of BV heeft een deelneming in een andere NV of BV, indien wordt voldaan aan de
volgende drie voorwaarden:
Er moet sprake zijn van kapitaalverschaffing
Deze kapitaalverschaffer dient om een duurzame band aan te gaan
De kapitaalverschaffing en de duurzame band worden aangehouden ten behoeve
van de eigen werkzaamheid
Dochtermaatschappij
Een NV of BV wordt aangemerkt als dochtermaatschappij, als een andere NV of BV:
Meer dan de helft een stemrecht in de algemene vergadering van aandeelhouders
kan uitoefenen, al dan niet met behulp van afgesloten overeenkomst met andere
stemgerechtigden, of
Meer dan de helft van de bestuurders of van de commissarissen kan benoemen of
ontslaan, al dan niet met behulp van een afgesloten overeenkomst met andere
stemgerechtigden en dit zelfs kan indienen als stemgerechtigden stemmen. Een
extra eis is dat de NV of BV die dit recht kan uitoefenen, aandeelhouder moet zijn.
De zeggenschap is bepalend voor de vraag of er sprake is van een dochtermaatschappij en
niet de omvang van de kapitaalverschaffer. De NV of BV die de beslissende zeggenschap
kan uitoefenen in een andere NV of BV wordt in dit verband vaak de moedermaatschappij
genoemd.
Groepsmaatschappij
Een NV of BV wordt groepsmaatschappij genoemd, als deze samen met een andere NV of
BV in een groep is verbonden. Om te kunnen spreken van een groep, moet er worden
voldaan aan de volgende voorwaarden:
1. Er moet sprake zijn van een economische eenheid
2. De in de economische eenheid opererende vennootschappen moeten
organisatorisch verbonden zijn
Een organisatorische band kan aanwezig zijn als er sprake is van een gemeenschappelijk
beleid. Leidinggevende onderneming (hoofd van de groep) heeft dan beslissende
zeggenschap in dat beleid.
Rechtspersoon waarop overheersende invloed kan worden uitgeoefend of waarover
centrale leiding bestaat
Dit begrip speelt een rol bij de vraag welke ondernemingen in de consolidatie moeten
worden betrokken (consolidatiekring). De uitbreiding van de consolidatiekring: is in 2005 bij
de herziening van titel 9 boek 2BW in de wet opgenomen om daarmee te voorkomen dat de
consolidatieplicht zou worden ontlopen voor rechtspersonen waarop wel overheerste
zeggenschap kan worden uitgeoefend zonder dat een formule zeggenschapsstructuur
bestaat (special purprose enteties).
1
,Opmerkingen
Wanneer een NV of BV (of een rechtspersoon waarvoor de titel 9 boek 2 BW geldt) een
deelneming heeft in een NV of BV, spreken we van een deelneming in een
kapitaalvennootschap. De deelneming kan ook betrekking hebben op een vennootschap
onder firma of een commanditaire vennootschap. In dat geval wordt gesproken over een
deelneming in een personenvennootschap. Ook een dochtermaatschappij respectievelijk een
groepsmaatschappij kan een personenvennootschap zijn. Het vierde begrip (overheerste
rechtspersoon) heeft uitsluitend betrekking op rechtspersonen. De
personenvennootschappen blijven verder buiten beschouwing.
Uit de bovenstaande definities van deelneming, dochtermaatschappij, groepsmaatschappij
en overheersen de rechtspersoon blijkt dat het niet gaat om elkaar wederzijds uitsluitende
begrippen. Een groepsmaatschappij kan een dochtermaatschappij zijn, maar dat hoeft niet.
Hetzelfde geld voor dochtermaatschappij en een deelneming.
Het begrip deelneming heeft voornamelijk betekenis voor de waardering van een
kapitaalbelang, het begrip dochtermaatschappij bij de inkoop van eigen aandelen. De
begrippen groepsmaatschappij en overheerste rechtspersonen bij de bepaling van de
ondernemingen die in de consolidatie moet worden betrokken en de consolidatieplicht.
7.2: waardering van deelnemingen – algemeen
Deelnemingen behoren naar hun aard (duurzaam) tot de financiële vaste activa. Voor activa
en passiva geldt dat er gewaardeerd wordt op verkrijgingsprijs of actuele waarde.
Deelnemingen waarop (door moedermaatschappij) invloed van betekenis wordt
uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid moeten waarderen volgens de
vermogensmutatiemethode. Op basis van het Burgerlijk Wetboek zijn er drie methoden voor
waardering van deelnemingen:
Waardering op verkrijgingsprijs
Waardering op actuele waarde
Waardering volgens de vermogensmutatiemethode
Zowel de geconsolideerde als de enkelvoudige jaarrekening zijn te beschouwen als een
commerciële jaarrekening. In de enkelvoudige balans en in een geconsolideerde balans
komt de post deelnemingen voor. Bij consolidatie kan het voorkomen dat niet alle
deelnemingen in de consolidatie worden betrokken. Deze deelnemingen blijven dan
zichtbaar op de geconsolideerde balans. Wat de waarderingsgrondslag is voor de
deelnemingen is afhankelijk van of de rechtspersoon de jaarrekening maakt volgens het
Burgerlijk Wetboek of de IFRS. Ook is de mate van invloed van belang. Er wordt invloed op
het zakelijke en financiële beleid van de deelneming vermoedt indien de rechtspersoon
(samen met andere dochterondernemingen) meer dan 20% van de stemrechten in de
vergadering van aandeelhouders heeft. Dit is een associated company.
Door de IASB is bepaald dat in de enkelvoudige balans belangen in groepsmaatschappijen,
joint ventures en deelnemingen moeten worden gewaardeerd tegen:
Verkrijgingsprijs
Vermogenswaardemethode
2
, Fair value, actuele waarden, reële waarde
Om een jaarrekening volgens die FRS toch te laten voldoen aan de Nederlandse wet is een
artikel toegevoegd aan het BW. De bepaling is opgenomen dat de rechtspersoon die een
geconsolideerde jaarrekening op grondslag van de IFRS opstelt, in de (op basis van het BW
opgestelde) enkelvoudige jaarrekening de waarderingsgrondslagen mag toepassen die in de
geconsolideerde jaarrekening zijn gehanteerd. Via deze bepaling is het dus ook mogelijk een
waardering tegen verkrijgingsprijs en actuele jaar waarde op enkelvoudig niveau mogelijk
van de deelneming waarin invloed een betekenis wordt uitgeoefend.
Dat kan gevolgen hebben voor rechtspersonen die er IFRS toepassen, voor de waardering
van die deelnemingen waarop invloed van betekenis wordt uitgeoefend en die als
groepsmaatschappijen moeten worden geconsolideerd. Er bestaat een kans dat de
deelnemingen van associated companies in de enkelvoudige jaarrekening en in een
geconsolideerde jaarrekening verschillend worden gewaardeerd. In dat geval is er geen
aansluiting tussen enkelvoudige eigen vermogen en het geconsolideerde eigen vermogen.
IFRS staat daarom ook een waardering toe tegen vermogenswaarde in de enkelvoudig
balans.
7.3: Waardering van deelnemingen op verkrijgingsprijs
Bij waardering tegen de oorspronkelijke verkrijgingsprijs blijft de verkrijgingsprijs
gehandhaafd bij de waardering van de deelneming, tenzij er sprake is van een duurzame
waardevermindering. Voor de winstbepaling nemen we bij deze methode in de enkelvoudige
winst- en verliesrekening van de moedermaatschappij het gedeclareerde dividend op.
Deelneming 1350
000
Aan Bank 1350 000
Te vorderen dividend 80 000
Aan Deelneming in Delox bv 80 000
Te vorderen dividend Delox bv 96 000
Aan Uitkeringen uit niet op netto-vermogenswaarde 96 000
gewaardeerde deelnemingen
Opmerking
In Nederland is het gebruikelijk om de balans op te maken met inachtneming van de
voorgestelde winstverdeling (winstbestemming). Dit leidt tot een balans na winstverdeling.
Het gedeclareerde dividend werd dan als schuld opgenomen. Zolang er in de algemene
vergadering van aandeelhouders geen beslissing over de winstverdeling is genomen, is het
gedeclareerde dividend geen schuld. De IASB verbiedt dit dan ook. Richtlijnen van het BW
biedt wel de mogelijkheid een balans na winstbestemming op te maken. Het voorgestelde
maar nog niet gedeclareerde dividend dient dan:
te worden opgenomen als afzonderlijke post op de balans onder het eigen vermogen,
of, te worden verwerkt onder de schulden
Bij de declaratie van interim-dividend is wel sprake van een schuld, mits de declaratie
rechtsgeldig is gebeurd. Het interim-dividend moet ook als schulden worden opgenomen als
de balans wordt opgemaakt voor winstbestemming. Indien de balans wordt opgenomen voor
de winstbestemming, moet het resultaat van het boekjaar als afzonderlijke post van het
eigen vermogen worden vermeld. De richtlijnen stellen daarom dat het interim-dividend in
een balans voor winstbestemming in mindering moet worden gebracht op het agio of de
overige reserves (zelfs als dit leidt tot negatieve reserves). Dezelfde verplichting geldt in de
balans voor winstbestemming voor verplicht uit te keren dividenden op preferente aandelen.
3
, Ook moet in de balans voor winstbestemming de vereiste mutaties in de wettelijke reserves
zijn aangebracht.
7.4: waardering van deelneming op actuele waarde
Het besluit actuele waarde bepaald dat de actuele waarde gelijk is aan de marktwaarde voor
financiële instrumenten (dat zijn deelneming), maar bepaalt ook dat o.a.
dochtermaatschappijen en deelnemingen in de zin van art. 2:389 lid 1 BW niet tegen actuele
waarde (marktwaarde) mogen worden gewaardeerd. Door het samenstel van deze regels
wordt echter wel de mogelijkheid gecreëerd dat deelnemingen/dochters die op
verkrijgingsprijs worden gewaardeerd, worden geherwaardeerd. Bij die herwaardering is
vaak sprake van opwaardering. Afwaardering (omdat de intrinsieke waarde beneden
verkrijgingsprijs is gedaald) zal, indien de waardevermindering duurzaam is, al op grond van
het voorzichtigheidsbeginsel geboden zijn. Wanneer een afwaardering plaatsvindt naar
oorspronkelijke opwaardering van een deelneming, moet die afwaardering eerst uit de door
(positieve) herwaardering gevormde herwaarderingsreserve moeten putten. De
herwaarderingsreserve is wettelijk en daarom niet vrij uitkeer waar.
De IASB geeft aan dat deelnemingen en andere participaties (groepsmaatschappijen en joint
ventures) op de enkelvoudige balans moet worden gedekt tegen verkrijgingsprijs, tegen netto
vermogenswaarde of fair value. In de geconsolideerde balans zijn er voor niet-
geconsolideerde deelnemingen drie mogelijkheden: verkrijgingsprijs, vermogens methode en
fair value. De fair value en de actuele waarde vertonen grote overeenkomst.
Opmerking
De herwaarderingsreserve is een wettelijke reserve herwaardering. De deelneming zelf is
namelijk geherwaardeerd. Indien het zou gaan om de herwaardering van activa door de
deelneming en de vermogensmutatiemethode zou zijn toegepast, bieden de richtlijnen de
mogelijkheid deze herwaardering te verwerken in de wettelijke reserve herwaardering of in
de wettelijke reservedeelneming.
Deelneming 1350
000
Aan Bank 1350 000
Deelneming in Daneco bv 225 000
Aan Herwaarderingsreserve 225 000
7.5: waardering van deelnemingen volgens de vermogensmutatiemethode
Associated companies moeten in principe worden gewaardeerd tegen de
vermogensmutatiemethode. Het kenmerk is dat de boekwaarde van de deelnemingen op de
balans van de moedermaatschappij moet worden aangepast bij mutaties in de omvang van
het eigen vermogen van de dochtermaatschappij. Het blijft de vraag welke waarde op het
tijdstip van verwerving (de eerste boekwaarde) voor de deelnemer moet worden gehanteerd:
netto vermogenswaarde of de zichtbare intrinsieke waarde (volgens de RJ)
In eerste instantie moet voor de eerste boekwaarde de netto vermogenswaarde genomen
worden. Wanneer de rechtspersoon onvoldoende gegevens ter beschikking heeft om de
netto vermogenswaarde te bepalen, mag hij uitgaan van een andere in overeenstemming
met het BW bepaalde waarden. De enige andere waarde die daarvoor in aanmerking komt,
is de waarde van de activa en passiva bepaald in overeenstemming met de grondslagen van
de deelneming (de zichtbare intrinsieke waarde).
De netto vermogenswaarde gaat uit van de waarde van de activa en passiva van de
deelneming volgens de grondslag van de deelnemende organisatie (moedermaatschappij).
Als voor de moeder geldende verkrijgingsprijs van de activa en passiva van de deelneming
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Sanneon1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
