Hoorcolleges ‘Gezondheid, zorg & wetenschap’
Deeltentamen 1
Hoorcollege 1: Introducte
We willen allemaal goede en betaalbare zorg -> kwaliteit, toegankelijkheid & betaalbaarheid/doelmatgheid.
Als burger wil je zo min mogelijk betalen (een zo laag mogelijke premie) en als patint wil je optmale zorg. e
zorgaanbieder wil optmale zorg aanbieden met optmale kwaliteit, maar wil ook geld eerdienen. Zorginkopers zijn
afhankelijk ean de wet, bijeoorbeeld de oeerheid, gemeente, zorgeerzekeraars en dergelijke. Zorginkopers halen
premies op en eergoeden rekeningen ean patinten. Ze fnancieren de zorg en onderhandelen met zorgaanbieders.
Het rijk en de gemeenten: Het ministerie ean VWS, de gemeenten en onder andere de Belastngdienst. Het
ministerie ean VWS is eerantwoordelijk eoor het zorgstelsel en bepaalt in oeerleg met de Tweede Kamer de inhoud
ean de basispakket ean de zorgeerzekering.
e toezichthouders: de Inspecte ezondheidszorg en Jeugd (I J) houdt toezicht op de gezondheidszorg en de
jeugdzorg. e Autoriteit Consument & Markt (ACM) of Autoriteit Financiile Markt (AFM), beoordeelt functoneren
ean de zorgmarkt. e Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) stelt tarieeen east die zorgaanbieders in rekening mogen
brengen. Het Centraal Administrate Kantoor (CAK) monitort het functoneren ean de zorgeerzekeraars.
Uiteoerende instantes: Centrum Indicatestelling Zorg (CIZ), het CIB , Sociale Verzekeringsbank (SVB), Rijksinsttuut
ean Volksgezondheid en Milieu (RIVM) & Zorginsttuut Nederland (ZIN).
Adeiesorganen: ezondheidsraad, Raad eoor Volksgezondheid en Samenleeing (RVS), Sociaal en Cultureel
Planbureau (SCP), Wetenschappelijke Raad eoor het Regeringsbeleid (WRR), RIVM (-> adeiseert zowel het rijk als
,naar de gemeenten), het Zorginsttuut (ZIN) (-> adeiseert de oeerheid oeer de kwaliteit ean de zorg en oeer de
inhoud ean de basiseerzekering).
ezondheidsfondsen: Alzheimer Nederland, de Hartstchtng, de Nierstchtng, het iabetes Fonds, de
Hersenstchtng & SOA AI S.
Kennisorganisates: unieersiteiten, UMC’s, hogescholen, onderzoeksinsttuten & ’s.
Wet Publieke ezondheidszorg (2008) stelt de gemeente eerantwoordelijk eoor totstandkoming en contnuuteit ean
de publieke gezondheidszorg, geneeskundige hulp bij ongeeallen en rampen, samenhang tussen preeente en
curateee zorg en het in stand houden ean een .
Twee basisideein: In Nederland moet de zorg en ondersteuning zo dicht mogelijk bij de burgers georganiseerd
worden & ean eerzorgingsmaatschappij naar partcipatemaatschappij.
Opbouw wet publieke gezondheid: algemene taken, jeugdgezondheid, ouderengezondheid,
infecteziektenbestrijding, nota’s gezondheidsbeleid, organisate , bijzondere bepalingen
infecteziektenbestrijding, fnanciile bepalingen & handhaeing.
Taken : jeugdgezondheidszorg, rijkseaccinateprogramma, medische milieukunde, beeolkingsonderzoeken,
epidemiologie, gezondheidseoorlichtng, openbare geestelijke gezondheidszorg, infecteziektenbestrijding &
tuberculosebestrijding.
Wie werken er: artsen, gezondheidswetenschappers, epidemiologen, eerpleegkundigen, schooltandzorg,
gedragswetenschappers & informatci.
Hoorcollege 2: Wat is gezondheid en ziekte?
Leerdoelen: een duidelijke uitleg geeen ean de defnites ean het begrip gezondheid en ziekte en deze kennis
toepassen in een casus & een kritsche houding ontwikkelen ten opzichte ean de eerschillende begrippen ean
gezondheid en ziekte en de aannames die daaraan ten grondslag liggen.
o Filosofe
“I cannot teach anybody anything. I can only make them think.” – Socrates.
- Verhelderen ean eragen, concepten en het denken zelf
- Tonen ean eerborgen eooronderstellingen en eooroordelen
- oed redeneren: logisch ealide & waarheidsgetrouw
- Filosofsch onderwijs gaat dus niet om zoeeel mogelijk informate oeerbrengen, maar om jullie eragen te laten
stellen en aan het denken te zeten
Organisate ean de zorg -> concepten: wat is gezondheid?, ethiek: wat is eerlijk?, aannames: komt obesitas door
leeensstjl?
Conceptuele analyse
- Erkenning -> geeolgen eoor eerzekering en uitkering & sociaal
- Afakening medisch domein -> onderbehandeling eersus oeerbehandeling & erkenning eersus medicaliseren ean
normale leeensprocessen en problemen
- Beleid
rie soorten conceptuele eragen:
- Welke concepten zijn er mogelijk? (eerkenning)
- Welk concept is het beste? En welke criteria moeten we daarbij hanteren? (normateee eraag)
- Welk concept ligt ten grondslag aan de gezondheidszorg? (descripteee/kritsche eraag)
Een concept is een defnite, een beschrijeing ean wat bedoeld wordt. Het is ook een eerwijzing naar dingen die
onder het concept eallen.
,Conceptuele analyse: afwisseling ean defnite en eoorbeelden
- Bakent het concept een duidelijk domein af?
- Zijn er eoorbeelden die wel/niet in het domein horen en er wel/niet in eallen?
o Het ziektebegrip
Componenten ean ziekte:
- isease = ziekte in medische zin ean het woord
- Objectef eastgestelde ziekte
- Illness = ziektebeleeing
- e subjecteee erearing ean ziekte
- Sickness = ziektegedrag
3 typen theoriein:
- Naturalistsch
- Boorse’s Biostatsche theorie (1977) = BST
- Normaal biologisch functoneren
- oel: oeerleeen en reproduceren
- Statstek: functoneren is normaal/abnormaal in eergelijking met releeante populate
- Ziekte = sub-normaal functoneren
- Waarom is BST naturalistsch?
- Ziekte wordt bepaald door harde biologische feiten
- Objectef en waardenerij
- Eeolutonair perspectef
- Voordelen: brede toepasbaarheid & biomedische manier ean denken
- Staat statstsch abnormaal functoneren gelijk aan ziekte? -> wanneer is abnormaal ziekte?
- Nadelen: wat is normaal functoneren als het gaat om gedrag en mentaal functoneren & geen ruimte eoor
ziektebeleeing en ziektegedrag
- Normateistsch
- Nordenfelt’s theorie
- Begint bij ziektebeleeing (illness) -> subjectef
- Er zit een norm in dat we het onwenselijke moeten eoorkomen/eerhelpen
- Ziekte = een mentale of fysieke toestand (disease) waardoor iemand lijdt of hinder ondereindt bij het
functoneren en het nastreeen ean zijn doelen (illness)
- Ziekte en gezondheid zijn normateee begrippen: de kern ean ziekte is gelegen in de negateee waarde of
onwenselijkheid erean
- Onwenselijk = waardeoordeel = normatef
- Voordelen: patint staat centraal & betekenis
- Staat hinder ondereinden bij het functoneren en nastreeen ean doelen (als geeolg ean fysieke of mentale
toestand) gelijk aan ziekte? -> olympische ambites bijeoorbeeld -> doelen aanpassen
- rootste nadeel: te subjecteistsch en dus arbitrair
- Sociaal-constructeistsch
- e normen en waarden in een maatschappij (context) sturen ons ziektebegrip
- Maatschappij bepaalt wat abnormaal, onwenselijk en slecht is
- Ziekte is (deels) een sociaal gegeeen
- eze benadering is ‘meta’ -> discussieerbaar
- Een theorie oeer het ziektebegrip, niet een theorie ean wat ziekte is
- Kritek op naturalistsche benadering: grens normaal/abnormaal is niet eolledig waardenerij
- Maatschappijkritek: sociale, technologische of economische factoren beuneloeden wat als ziekte geldt
(denk aan farmaceutsche industrie, meetechnieken, mogelijke oplossingen)
- rootste nadelen: is alles afhankelijk ean context & biedt geen handeaten eoor wat als ziekte beschouwd
zou moeten worden
, Welk begrip het beste ean toepassing is hangt af ean de soort ziekte, sociale context en efecteee
behandelingswijze. Welke ziektebegrip zal de zorgeerzekering eoorstaan? En de patint? En de arts? Welke oplossing
wordt gezocht eanuit ieder ziektebegrip? Medicijnen, leeenskwaliteit, eerbeteren, sociale context eeranderen.
Focus Objectef? Waar ligt de macht? Oplossingsrichtng? oel?
Boorse: isease Objectef Arts en biomedicus Medicijnen Verhelpen ean
naturalistsch het biologisch
defect
Noordenfeld: Illness Subjectef Bij de patint zelf Leeenskwaliteit Vergroten ean
normateistsch eerbeteren het eermogen om
de eigen doelen
te behalen
ehue: sociaal- Wat en wie Intersubjecte Maatschappij Sociale context Het blootleggen
constructeistsc bepaalt wat f eeranderen ean de ineloeden
h ziekte is op het
ziektebegrip en
de normen en
waarden erean
o Het gezondheidsbegrip
Negateee defnite: ezondheid is de afwezigheid ean ziekte.
- Maar je bent nog niet ‘gezond’ als je niet ziek bent: niet iedereen die eolgens deze defnite gezond is, eoelt
zich ook gezond
- Noch betekent het hebben ean een ziekte altjd dat je ongezond bent
WHO defnite (1948): ezondheid is een toestand ean eolledige fysiek, mentaal en maatschappelijk welbeeinden, en
niet louter de afwezigheid ean ziekte en gebrek.
- Positef en breed begrip ean gezondheid met focus op welbeeinden
- Idealistsch (-> “eolledig”) en daardoor medicalisering (medicalisering = steeds meer leeensproblemen
komen in de medische sfeer)
Positeee gezondheid: ezondheid is het eermogen zich aan te passen en eigen regie te eoeren, in het licht ean de
sociale, lichamelijke en emotonele uitdagingen in het leeen.
- een defnite, zegt Huber; maar een ‘karakterisering’
eorges Canguilhem (1904-1995)
- Hoe bepalen we wat normaal/pathologisch is?
- Kan niet alleen op een kwanttateee manier (zoals de biostatstsche methode)
- Via klinische praktjk, waardeoordeel, normaal is geen toestand
- Normaal functoneren is het eermogen je aan te passen aan fysieke, mentale, natuurlijke en sociale eeranderingen
- Belangrijk: eolgens Canguilhem was het niet bij eoorbaat duidelijk op welk ealk het beste geuntereenieerd kan
worden!