Kunsttechnieken & Visuele Analyse II
Samenvatting alle stof
Pigment en verf
Pigmenten
- Anorganisch: mineralen
Kunstmatig anorganisch of Natuurlijk anorganisch
- Organisch: plantaardig of dierlijk
Natuurlijk organisch of kunstmatig organisch
Hoe verkrijgen we informatie over historische pigmenten?
- Historische bronnen: beeld & object. Bijvoorbeeld een zelfportret van een atelier of een
schilderskist
- Door te kijken naar de herkomst van het pigment, veel pigmenten kwamen vroeger van
apothekers. Dure pigmenten werden in kleine hoeveelheden verkocht door een specialist.
Later door de komst van de Industriele revolutie en de ontwikkeling van scheikunde werd de
tube uitgevonden in 1841 door Windsor & Newton. De kunstenaar mengde toen zelf zijn verf
niet meer.
- Pigmentencollecties
Vb. Hafkenscheid collectie in het Teylersmuseum
Forbes Pigment collection in Harvard
- Geschreven bronnen: recepten, handboeken, alchemieboeken, brieven, manuscripten
Vb. Eikelenberg manuscript 1704
De klaerlightende spieghel 1685 Delft, soort Pantone boek
Il libro del’Arte - Cenino Cennini
- Dwarsdoorsnedes van de verf: hierbij kun je de grondering, verflagen en de vernislaag zien.
Bindmiddelen
Verf bestaat uit een pigment met een bindmiddel. Bindmiddelen zijn bijv:
- ei
- lijnzaadolie
- walnotenolie
- papaverolie
- distempel (konijnenlijm)
Hierbij waren ei en lijnzaadolie de belangrijkste bindmiddelen. Lijnzaadolie kun je in de zon plaatsen,
koud of warm persen, koken en in de zon plaatsen om de beste olie te krijgen. Ook kun je siccatieven
gebruiken om de verf sneller te laten drogen.
,Kleur
Kleur is licht wat wij waarnemen wat wordt teruggekaatst door een oppervlak, de rest van het
kleurenspectrum van licht wordt door het oppervlak geabsorbeerd.
De brekingsindex zorgt ervoor hoe transparant of opaak een verf is. Daarbij geldt: Hoe dichterbij de
brekingsindex bij elkaar komen van het pigment en de olie/ het bindmiddel, hoe transparanter de verf
is.
Glacis is een transparante verflaag, wat dus betekend dat de pigmenten dichtbij de brekingsindex van
het bindmiddel ligt. Pigmenten kunnen ook van kleur veranderen door het blootstellen aan licht.
Morfologie van het pigment
Morfologie van het pigment wilt zeggen de vorm, structuur en textuur van de korrels pigment, die
bepalend is voor hoe de verf is, bijv. pasteus, mayonaisse achtig etc.
Pigmenten
Organisch - natuurlijk A
Organisch - kunstmatig B
Anorganisch - natuurlijk C
Anorganisch - kunstmatig D
Pigment Voordeel Nadeel Categorie Overig
Loodwit Goede dekkracht Giftig B Gemaakt van het
Goed Gevoelig voor afschrapen van
kleurvermogen stoffen in de loodstrips nadat
Snelle droging atmosfeer ze in azijn zijn
Na verloop van geweekt
tijd vermindert de
dekkracht
Zinkwit Niet giftig Transparant, B
Lichtecht mindere
dekkracht
Titaanwit Opake verf B Modern pigment
Meeste dek- en
kleurvermogen
Niet giftig
Roetzwart Goede dekkracht D Bij tekeninkt
(lampzwart) Lichtechtheid gebruikt als
Niet giftig kleurmiddel,
gemaakt door
onvolledige
verbranding van
kolen of olie
, Ivoor- of Goede dekkracht D Het verkolen van
beenderzwart en lichtechtheid ivoor of geweien,
Niet giftig blauwachtig
zwart,
Wijnrankenzwart
Houtskoolzwart Goedkoopst &
makkelijkst
Loodtingeel Door mengen met B ‘pottenbakkersge
tin is het minder el’, mayonaise
giftig dan loodwit, achtige
hoge dekkracht morfologie,
en goede gemaakt door
lichtechtheid mengen tin en
lood
Gele oker eenvoudige Wordt in gebruik A
bewerkbaarheid met olie donker
Goed doordat het veel
kleuvermogen olie nodig heeft
halfdekkend tot en olie nadonkert
goed dekkend
lichtecht
(totaal) Niet giftig
Gele lakken verbleekt snel B? kleustof uit wouw
of
wegedoornbesse
n, neergeslagen
op een substraat
(alluin),
Cadmiumgeel Zeer goede (licht) Giftig B Modern pigment
lichtechtheid en
dek- en
kleurvermogen
Ultramarijn Redelijk goede moeilijke A (en B) van lapis lazuli,
kleurkracht, bewerkbaarheid uit Azie en vooral
(beter dan azuriet Erg duur/kostbaar Afghanistan.
en smalt) Niet dekkend,
Lichtecht vooral gebruikt
voor glacislagen
Azuriet Eenvoudig te Vergroent door A uit Hongarije
bewerken, wel het nadonkeren
goede van de olie
lichtechtheid
