Karel V bezit grote delen van Europa:
1515 de Nederlanden
1516 Spanje
1519 Duitse Rijk
1543 Gelderland (vanaf toen alle zeventien Nederlandse gewesten)
Karel wou centraal bestuur opstellen met overal zelfde regels, maar de gewesten wilden
zich vasthouden aan hun eigen privileges en rechten. Karel respecteerde dat aangezien de
steden veel geld opleverden, maar zijn strengheid waarmee hij het protestantisme bestreed,
werd gezien als een aantasting van de privileges.
Luther heeft kritiek op de rooms-katholieke kerk:
- Zelfgemaakte wetten en regels, zoals het celibaat
- Het verkopen van aflaten
- Rijkdom en macht van de kerk
➔ Luther vond dat je alleen in de hemel kon komen door het geloof in God en zijn
genade. Hij vond het ook belangrijk dat de gelovigen de Bijbel konden lezen.
Luthers opvattingen werden snel verspreid en hij kreeg steun van Duitse vorsten. Karel V
voerde oorlog tegen protestantse vorsten. Maar:
1555 Vrede van Augsburg ‘wiens gebied, diens godsdienst’
Karel V lukte niet om het protestantisme uit te roeien in de Nederlanden ondanks de
boekverbrandingen en de inquisitie (=rechtbank die ketters moest opsporen en berechten).
Adellijke en stedelijke burgers hadden moeite met de hardheid, maar Karel vond dat hij de
privileges mocht aantasten als hij dat nodig vond.
Margaretha van Parma werd benoemd tot landvoogdes door Karels zoon Filips II van de
NL. Onder haar begon de leer van de Franse kerkhervormer Calvijn te verbreiden. Calvijn
vond, in tegenstelling tot Luther, dat je in opstand mocht komen tegen de overheid.
Verzoeken/acties:
• Hoge edelen (1565) vroegen om de ketters minder hard aan te pakken. Willem van
Oranje, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, vroeg zelfs om meerdere
geloven toe te staan. Filips weigerde en gaf Margaretha opdracht streng te blijven.
• Lage adel (1566) smeekschrift: kettervervolging staken. Margaretha was onder de
indruk en vroeg de inquisitie voorlopig minder hard op treden.
Gevolg: veel calvinisten dachten nu dat ze hun gang konden gaan. Een predikant ging zo
openlijk tekeer tegen de ‘beeldenverering’ van de katholieke kerk, dat hij na afloop van zijn
hagenpreek beelden verwoestte. In de weken erna volgde vele zijn voorbeeld.
(=Beeldenstorm.)
Filips stuurde, als reactie hierop, een groot leger met o.l.v. Spaanse hertog (en nieuw
landvoogd van NL) Alva naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen. Duizenden
vluchtten. Alva stelde een ‘Bloedraad’ op die 1100 liet executeren. Vanuit zijn ballingschap in
Duitsland riep Oranje op tot verzet. Hij viel de Nederlanden binnen met een huurlingenleger
in 1568, maar dat mislukte -> kreeg alleen steun van de ‘watergeuzen’. Op 1 april 1572
namen deze Den Briel in. In de maanden daarna liepen steeds meer Hollandse en Zeeuwse
steden over naar de Opstand.
Juli 1572: Oranje wordt uitgeroepen tot leider (en stadhouder) in een Statenvergadering.
, §1.2 Het ontstaan de van de Republiek (1572 – 1588)
Alva trok in 1572 Holland in met een leger van 70000 man om de opstandige steden tot
overgave te dwingen. Het lukte hem niet de opstand snel neer te slaan, daardoor ontstond
een burgeroorlog:
Opstandelingen Spaanse leger + trouwe mensen v. Filips II + katholieken
Om zoveel mogelijk steun te krijgen, koos Oranje niet voor een godsdienstige maar voor een
nationale propaganda. Het vertrouwen in hem groeide en de weerstand tegen Alva nam
toe.
De Spanjaarden kregen steeds grotere financiële problemen. Filips II voerde namelijk ook
oorlog tegen het Turks-Ottomaanse Rijk. De soldaten kregen maandenlang geen soldij en
deden wrede dingen in de Nederlanden. De zuidelijke gewesten zagen hen nu ook als
vijand.
1576 Pacificatie van Gent: vredesbesprekingen met Oranje
➢ Meer gewesten bij de opstand
➢ Gewetensvrijheid
Radicale calvinisten namen de macht in Gent over en veroverden Antwerpen en Brugge. Dit
schrikten de katholieken af, dus uit angst sloot het zuiden toch weer vrede met de koning.
Unie van Utrecht Nieuwe troepen o.l.v. neef Parma
- Militair samen werken
- Gewetensvrijheid
➔ Toch snel weer calvinistisch verbond
1580 Oranje vogelvrij
1581 Reactie opstandige gewesten: zwoeren Filips II af
De oorlog met de Turken was eindelijk voorbij en Alva kan het leger in de Nederlanden weer
betalen -> veel moesten zich overgeven: Brabant, Vlaanderen, Antwerpen en delen van
Noord- en Oost-Nederland.
Niemand nam de soevereiniteit aan / wilde nieuw staatshoofd zijn (na moord Oranje), want
niemand wou in oorlog met Spanje.
Maar na de val van Antwerpen wilde Engelse koningin Elisabeth wel troep en geld leveren,
hierdoor hielden de opstandige gewesten stand.
1588 Filips verovering in Engeland mislukt
De opstandige gewesten besloten dat ze geen vorst nodig hadden. Ze gingen verder
als Republiek der Verenigde Nederlanden. Meer gewesten sloten zich hierbij aan.
Filips vocht opnieuw op te veel fronten tegelijk -> voordeel voor de Nederlanden
1596 nieuwe poging van Filips om Engeland aan te vallen
Reactie: bondgenootschap Engeland, Frankrijk en de Republiek. Daarmee erkenden
Engeland en Frankrijk als eerste de onafhankelijkheid van de Republiek.
Vrede van Münster: internationale erkenning! (halve eeuw later)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anouk50. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
