Burgerlijk procesrecht en geschiloplossing
Geschil en burgerlijk proces
Samenvatting
Buitengerechtelijke Geschiloplossing
Geschillen zijn een onvermijdelijk deel van het juridische landschap, variërend van persoonlijke ruzies tot
zakelijke conflicten, waarbij verschillende standpunten tegenover elkaar staan. Het oplossen van geschillen
gebeurt in de meeste gevallen buiten de rechterlijke arena.
Mediation
Een veelvoorkomende vorm van buitengerechtelijke geschiloplossing is mediation. Dit proces wordt vaak
toegepast bij persoonlijke geschillen zoals scheidingen. Mediation volgt richtlijnen vastgesteld in de
Mediationrichtlijn 2008/52/EG, geïmplementeerd in de Implementatiewet van 15 november 2012 (Stb. 2012,
570).
Bindend Advies
Bij bindend advies wordt een derde partij, de bindend adviseur, ingeschakeld om een uitspraak te doen over een
geschil, meestal van zakelijke aard. De uitkomst van het bindend advies is bindend voor de betrokken partijen,
zoals vastgesteld in art. 7:904 BW.
Arbitrage
Arbitrage omvat een procedure waarbij één of drie arbiters, vaak juridische experts, een geschil beoordelen en een
bindend besluit nemen. Dit proces houdt in dat niet-rechters de rol van rechters op zich nemen. Hoewel arbitrage
kosten met zich meebrengt voor de betrokken partijen, biedt het ook voordelen zoals privacy en snelheid. De
procedure is vastgesteld in art. 1020 e.v. Rv.
Gemeenschappelijke Kenmerken van Buitengerechtelijke Geschiloplossing
Hoewel de procedures van mediation, bindend advies en arbitrage verschillen, hebben ze enkele
gemeenschappelijke aspecten:
Vaststellingsovereenkomst bij mediation: Bij mediation resulteert het proces in een
vaststellingsovereenkomst, een gewone overeenkomst. Het niet nakomen van deze overeenkomst kan
resulteren in een gang naar de rechter.
Opvolging van adviezen en vonnissen: Bij bindend advies en arbitrage, wanneer het advies of het vonnis van
de bindend adviseurs of arbiters niet wordt nageleefd, kan de zaak alsnog voor de rechter komen. De rechter
heeft dan de bevoegdheid om de naleving af te dwingen.
Toestemming voor executie: Voor de uitvoering van een arbitraal vonnis of bindend advies moet de rechter
toestemming verlenen voor de executie van het besluit.
Minimale Eisen van de Rechterlijke Procedure
De rechterlijke procedure rust op enkele fundamentele pijlers die essentieel zijn voor een rechtvaardige
afhandeling van geschillen. Een goede uitspraak vormt de kern van het gerechtelijk proces. Het gaat hierbij niet
alleen om de juridische correctheid, maar ook om de helderheid en rechtvaardigheid van de beslissing die wordt
genomen. Een eerlijk proces, bekend als ‘Fair Trial’, is een onmisbare vereiste binnen de rechterlijke procedure.
Het waarborgt dat elke partij gelijk wordt behandeld en het recht heeft om zijn zaak op een eerlijke en transparante
manier te presenteren. Een andere cruciale factor is de redelijke termijn waarbinnen een zaak wordt afgehandeld.
Het streven naar een redelijke termijn dient om vertragingen te voorkomen en de efficiëntie van het juridische
proces te waarborgen.
,Het streven naar een grondige analyse en een rechtvaardige beslissing kan soms conflicteren met de druk om
binnen een bepaalde tijdslimiet te handelen. Deze spanning benadrukt de balans die moet worden gehandhaafd om
zowel kwaliteit als efficiëntie te waarborgen binnen het juridische systeem.
Verzoekschriftprocedure en Dagvaardingsprocedure
Het juridische landschap kent gerechtelijke procedures, met elk hun eigen kenmerken en doelstellingen. Laten we
eens kijken naar twee van deze procedures: de verzoekschriftprocedure en de dagvaardingsprocedure.
Verzoekschriftprocedure: Culmineert in een beschikking, een juridische beslissing die wordt genomen op
basis van een verzoek dat aan de rechter is voorgelegd, waarover een beschikking volgt;
Dagvaardingsprocedure: In tegenstelling tot de verzoekschriftprocedure eindigt de dagvaardingsprocedure met
een vonnis in het geval van een rechtbank, terwijl het Hof of de Hoge Raad een arrest uitspreekt.
Belangrijke Partijen en Elementen
Bij beide gerechtelijke procedures zijn er drie belangrijke partijen betrokken: de eiser/verzoeker, de
gedaagde/belanghebbende, en de neutrale derde partij, de rechter.
Een gerechtelijke procedure begint met een duidelijke eis of verzoek, onderbouwd met de gronden die bestaan uit
feiten en recht. Deze elementen zijn essentieel voor het rechtsgeldig starten van een procedure.
Aanvang van de Procedure
Om een procedure te starten, moet de eiser zowel de rechter als de gedaagde op de hoogte stellen. Verschillende
systemen worden gebruikt om dit proces te faciliteren.
Dagvaarding: Hierbij wordt de wederpartij geïnformeerd via een exploot, waarin de eis en de dagvaarding aan
de gedaagde worden meegedeeld;
Verzoekschrift: Het verzoek wordt ingediend bij de griffie, die de belanghebbenden oproept voor een zitting.
Inhoud en Vereisten van de Dagvaarding
Een geldige dagvaarding moet aan specifieke eisen voldoen, zoals vastgesteld in de wet (artt. 111 en 45 Rv). Deze
omvatten onder meer de identificatie van partijen, een omschrijving van het geschil en de bevoegdheid van de
rechter.
Omschrijving van het geschil
Het geschil wordt nauwkeurig omschreven volgens de voorschriften van de wet (bijvoorbeeld artt. 23 en 111 Rv).
De rechter moet beslissen over alle vorderingen of verzoeken die door de partijen zijn ingediend.
Een duidelijke beschrijving van het geschil, ondersteund door feiten en juridische argumenten, vormt de basis
voor een eerlijk en rechtvaardig proces.
Vorderingen
In juridische geschillen zin vorderingen een essentieel instrument om rechten te handhaven en geschillen op te
lossen. Laten we enkele veelvoorkomende vorderingen verkennen:
Betaling van een Geldsom
Een van de meest voorkomende vorderingen is de betaling van een geldsom. Dit kan betrekking hebben op
schadevergoedingen of -verplichtingen, inclusief rente, proceskosten en eventuele nakosten die voortvloeien uit
het geschil.
Bevel of Verbod
Een andere veelvoorkomende vordering is het verkrijgen van een bevel of verbod. Dit houdt in dat een partij
wordt opgedragen iets te doen of juist na te laten, zoals het overdragen van eigendom na aankoop.
Dwangsom
Een dwangsom kan worden opgelegd als reactie op het niet naleven van een bevel of verbod. Het dient als een
prikkel tot naleving van gerechtelijke uitspraken.
,Verklaring voor recht
Een verklaring voor recht is een vordering waarbij de rechter bevestigt of ontkent dat bepaalde rechten of
verplichtingen bestaan. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op eigendomskwesties of het toekennen van
schadevergoedingen.
Constitutief vonnis
Een constitutief vonnis is een uitspraak van de rechter die een rechtspositie creëert of verandert, zoals het
vaststellen van een eigendomsrecht of het toekennen van een schadevergoeding.
Diversen
Naast de genoemde vorderingen zijn er nog enkele andere juridische procedures en instrumenten, waaronder:
Schadestaatprocedure: Een procedure waarbij de hoogte van de schade wordt vastgesteld;
Art. 843a Rv: Een wettelijke bepaling die de mogelijkheid biedt om bepaalde stukken op te vragen;
Verbindendverklaring WCAM: Een procedure die betrekking heeft op collectieve schadeafwikkeling;
UWV: Het UWV kan betrokken zijn bij arbeidsrechtelijke geschillen.
Gronden in het Juridische Proces
In het juridische landschap spelen gronden een essentiële rol bij het onderbouwen van vorderingen en het
vormgeven van juridische argumentatie. Volgens artt. 111 en 278 Rv zijn er verschillende soorten gronden:
‘Blote’ feiten: Dit zijn feitelijke gebeurtenissen zoals vastgesteld in art. 149 Rv. Hoewel ze geen directe
juridische implicaties hebben, vormen ze wel de basis van de zaak;
Feitelijke grondslag: Dit omvat de rechtsfeiten, zoals bepaald in art. 24 Rv. Het betreft de feitelijke basis
waarop juridische argumenten worden gebouwd.
Rechtsgronden zijn de rechtsregels die de juridische basis vormen voor een vordering. Volgens art. 25 Rv wordt
van de rechter verwacht dat hij het recht kent (ius curia novit), wat betekent dat hij bekend wordt geacht emt de
relevante juridische principes en regels.
De feitelijke grondslag van een zaak omvat een reeks ‘blote’ feiten, waarop vervolgens juridische kwalificaties
worden toegepast. Dit proces houdt in dat de feitelijke gebeurtenissen worden geïnterpreteerd en geanalyseerd in
het licht van het toepasselijke recht.
Analyse HR 24 februari 2012, NJ 2012/143
In deze zaak draait het om een vergissing met betrekking tot erfdienstbaarheden, waarbij verschillende juridische
overwegingen een rol spelen.
Feiten Erfdienstbaarheden: Er was sprake van een vergissing met betrekking tot de
erfdienstbaarheden, waarbij specifieke erfdienstbaarheden werden besproken
en het Hof de zaak subsidiair toewees.
Vordering Primaire vordering: De eiser vroeg om een verklaring voor recht dat
erfdienstbaarheid nog steeds bestond;
Subsidiaire vordering: Indien de erfdienstbaarheid niet meer bestond, eiste de
eiser medewerking aan het vestigen van een nieuwe erfdienstbaarheid;
Meer subsidiaire vordering: Als alternatief werd gevraagd om een uitweg te
verschaffen of een verklaring voor recht met betrekking tot een buurweg.
Oorspronkelijke grondslagen Het Hof wees de subsidiaire vordering toe op basis van onrechtvaardige
verrijking, waarbij het Hof aanvulde dat de oorspronkelijke gronden onjuist
waren.
Cassatie In cassatie werd geklaagd over de aanvulling van de feitelijke grondslag. De
A-G benadrukte dat zowel het voordeel als het nadeel werden aangegeven in
de grieven.
Besluit van de Hoge Raad De Hoge Raad oordeelde dat de stellingen van de eiser aanleiding gaven tot
onderzoek naar ongerechtvaardigde verrijking, hoewel hier initieel geen
beroep op was gedaan. De HR concludeerde dag de rechter niet buiten zijn
boekje was gegaan door deze benadering te hanteren.
, Conclusie
De zaak illustreert hoe feitelijke vergissingen kunnen leiden tot complexe juridische procedures, waarbij de
rechter uiteindelijk de grondslag van een vordering kan aanpassen op basis van de aangevoerde stellingen en
argumenten. Het benadrukt ook de flexibiliteit van de rechter om de juiste juridische afwegingen te maken, zelfs
als de initiële grondslagen onvolledig zijn.
Dialectisch Model van Stellingen
Het dialectische model van stellingen impliceert een interactie tussen partijen, waarbij een dialectische benadering
wordt gehanteerd om standpunten te verduidelijken en te weerleggen.
Verschijnen en Verstek
Verschijnen van de gedaagde: Dit betreft de fysieke aanwezigheid van de gedaagde bij de rechtbank, vaak
vertegenwoordigd door een advocaat. Bij afwezigheid kan de gedaagde geen verweer voeren, wat vaak
voorkomt bij incassozaken.
Verstek: Als de gedaagde niet verschijnt, verleent de rechter verstek en wijst de vordering toe, tenzij deze als
onrechtmatig of ongegrond wordt beschouwd. Dit houdt in feite in dat de rechter de eiser gelijk geeft.
Conclusie van Antwoord
De tegenpartij die wel verschijnt heeft het recht om te antwoorden, wat essentieel is voor het beginsel van hoor en
wederhoor. De conclusie van antwoord omvat het standpunt van de verwerende partij en bepaalt de omvang van
het geding. De proceshouding van de gedaagde bepaalt de aard van het verweer, of het nu gaat om een exceptief
verweer tegen de procedurele eisen of een principaal verweer tegen de inhoudelijke aantijgingen. Reconventie,
hoewel zelden gebruikt, biedt de mogelijkheid voor de gedaagde om zijn eigen vorderingen in te dienen in
dezelfde procedure.
Voorbeelden Processuele Analyse van Stellingen
In deze analyse worden de stellingen van zowel de eiser als de gedaagde in een hypothetische rechtszaak
geëvalueerd:
Stellingen van de eiser:
Dagvaarding:
o De eiser beweert dat er een overeenkomst bestaat tussen de partijen;
o Er wordt gesteld dat de zaak niet is geleverd conform de overeenkomst.
Conclusie van de Eiser (CvR):
o De eiser concludeert dat het niet leveren van de zaak een toerekenbare tekortkoming is van de
gedaagde.
Stellingen van de gedaagde:
Conclusie van antwoord (CvA):
o De gedaagde beweert dat de overeenkomst onder een ontbindende voorwaarde valt, wat betekent dat
de verplichtingen van de gedaagde zijn opgeschort of vervallen.
Conclusie van de gedaagde op de eiser zijn conclusie (CvD):
o De gedaagde betwist dat het niet leveren van de zaak een tekortkoming is, omdat de overeenkomst
onder een ontbindende voorwaarde valt, waardoor er geen verplichting bestaat om te leveren.
Juridische Interpretatie
De eiser stelt dat er een geldige overeenkomst is en dat de gedaagde in gebreke is gebleven door de zaak niet te
leveren. Dit wordt door de gedaagde betwist op basis van het argument dat de overeenkomst onder een
ontbindende voorwaarde valt, waardoor de verplichting om te leveren komt te vervallen. Het geschil draait dus om
de geldigheid en de voorwaarden van de overeenkomst, evenals de interpretatie van de leveringsverplichting.
Deze tegenstrijdige standpunten zullen moeten worden onderzocht en beoordeeld door de rechtbank om tot een
