Samenvatting
Samenvatting College aantekeningen Farmacologie 2019
- Vak
- Farmacologie
- Instelling
- Universiteit Leiden (UL)
College aantekeningen van het vak Farmacologie BFW2 2018/2019.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 70 pagina's
Voorbeeld 4 van de 70 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
4 beoordelingen
Door: oliwiahoi • 4 jaar geleden
Door: fran98 • 5 jaar geleden
Door: AmantesAmentes • 5 jaar geleden
Door: lisanneantonisse • 5 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
FarmacologieCollege 02. Recap
Tussen het toedienen van een geneesmiddel (GM) en de uiting van het effect van het GM vinden
verschillende processen plaats, waardoor de relatie tussen de dosis en het effect niet heel direct is.
Toch kan het effect van een geneesmiddel voorspelt worden.
→ Farmacokinetiek (PK) gaat over de veranderingen van GM-concentratie over de tijd; vaak kijken
we naar de concentratie in het bloed, maar dit kan ook de concentratie zijn in het hersenvocht
o.i.d.
→ Farmacodynamiek (PD) kijkt naar de effecten die een bepaalde GM-concentratie heeft, hierbij zien
we vaak een sigmoïde curve.
→ De combinatie van PK en PD is verantwoordelijk voor de onset, duur en intensiteit van het effect
van een GM. Hierbij beschrijft PK/PD het effect van een GM over de tijd.
Modellen worden om meerdere redenen gebruikt binnen de farmacologie:
• Beschrijving van de parameters en de correlatie tussen data met wiskundige en statistische
modellen
• Voorspelling van de interpolaties en extrapolaties
o Interpolaties: voorspelling binnen een grens van gemeten condities
▪ Tussen 1 mg en 50 mg, ook tussen twee observaties
o Extrapolaties: voorspelling buiten de grenzen van gemeten condities
▪ < 1 mg of > 50 mg
• Verklaring van het werkingsmechanisme van een GM
Met behulp van modellen willen we begrijpen hoe bepaalde componenten met elkaar in verbinding
staan. Daarnaast willen we met modellen dynamisch gedrag van een systeem kunnen kwantificeren
en voorspellen.
Modellen bestaan uit meerderen onderdelen:
• Variabelen kwantificeren wat gemeten kan worden in een experiment; twee soorten:
o Onafhankelijke variabel: wat veranderd kan worden in een experiment (x-as)
▪ PK: (sampling) tijd en PD: concentratie
o Afhankelijke variabel: wat gemeten moet worden in een experiment (y-as)
▪ PK: concentratie en PD: effect
o Let op! PK-concentratie is afhankelijk. PD-concentratie is onafhankelijk. Het type
variabele is afhankelijk van het experiment
• Parameters zijn karakteristieken, eigenschappen of meetbare factoren die kunnen helpen bij
het beschrijven en het kwantificeren van een bepaald systeem; twee soorten:
o Primaire parameter: kwantificeert fysiologische functies van GM-eigenschappen
▪ Klaring, distributie volume, Emax, EC50
1
, oSecundaire parameter: worden berekend vanuit primaire parameters en zijn veel
afhankelijker van de experimentele opzet van een studie. Ze kunnen niet gebruikt
worden om voorstellingen te maken voor wat er gebeurt als een experiment wordt
uitgevoerd met andere condities
▪ Cmax, tmax, t1/2
• Wiskundige vergelijkingen beschrijven de relatie tussen variabelen en parameters.
De bovenste vergelijking is een voorbeeld van PK.
De onderste vergelijking is een voorbeeld van PD.
In deze vergelijkingen zijn de afhankelijke en
onafhankelijke variabelen en de parameters
gedefinieerd. → Parameters geven de relatie tussen
de afhankelijke en onafhankelijk variabelen weer.
George Box: “All models are wrong, but some are useful”. Hiermee wordt bedoeld dat modellen
schematische weergaven zijn van de werkelijkheid, maar ze zijn niet de werkelijkheid. Toch zijn deze
modellen soms nuttig. De bruikbaarheid van een model hangt af van waarvoor je het model gebruikt
en wat het doel is van het onderzoek. De aannames die je maakt, kunnen hier een grote invloed op
uitoefenen. Als een model fit for purpose is, is dat voldoende. Een complex model is niet altijd beter.
Farmacokinetiek
Voor de PK kunnen we op verschillende niveaus naar de data kijken; beschrijvende methodes,
compartimentele modellen en fysiologische modellen.
Descriptive methods Compartmental models Physiology-based models
Secundaire Primaire
Fysiologische
farmacokinetische farmacokinetische
parameters
parameters parameters
• Nierfunctie
• Eliminatie halftime (t1/2)
• Distributie volume (V) • Enzymactiviteit
• Cmax
• Klaring (CL) • Bloodflow
• tmax
• Eiwitbinding
PK Data Analyse Methodes:
→ Descriptive methods beschrijven observaties en geven een samenvatting (gemiddelden, SD).
Hierbij wordt gebruik gemaakt van de secundaire PK parameters.
o Voorspellende waarde is laag en de resultaten zijn afhankelijk van de studie-opzet
o Let op! Je kunt bij deze methode geen inter- of extrapolatie toepassen
→ Compartmental models beschrijven data met behulp van de
primaire PK processen; de ADME processen. Echter, hebben deze
modellen een gelimiteerde fysiologische betekenis doordat ze geen
onderscheid kunnen maken tussen GM-specifieke en systeem-
specifieke eigenschappen.
o Dit model is niet afhankelijk van de experimentele opzet, dus
de resultaten van verschillende experimenten zijn met elkaar te vergelijken en te
combineren
o Inter- en extrapolatie is mogelijk
2
, → Physiology-bases models combineren fysio-chemische eigenschappen en in vitro data op GM-
kinetiek met anatomische en fysiologische metingen. Dit model beschrijft alle fysiologische
processen gebaseerd op GM-specifieke en systeem-specifieke eigenschappen
o Dit model is het meest specifiek en gedetailleerd
ADME
Absorptie van Extravasculaire dosis → alle GMn die niet intraveneus worden toegediend.
Absorptie is het transport van het GM van de plaats van toediening naar de systemische circulatie.
• Absorption rate constant (ka) (Absorptie snelheidsconstante) wordt meestal aangenomen als
een 0e orde proces
• Bioavailability (F) (Bio-beschikbaarheid) is de fractie van de totaal toegediende dosis dat de
systemische circulatie (intact) bereikt
o 1e orde proces: het proces is afhankelijk van een factor, zoals concentratie of dosis
𝑑𝐴
→ 0e orde processen zijn constante processen: = 𝑘𝑎
𝑑𝑡
𝑑𝐴
→ 1e orde processen zijn processen die afhankelijk zijn van één variabele: 𝑑𝑡 = 𝑘𝑒𝑙𝑖𝑚𝑖𝑛𝑎𝑡𝑖𝑒 × 𝐴
→ 2e orde processen zijn afhankelijk van twee variabelen
Distributie is het reversibele transport van een GM uit het bloed naar een perifeer weefsel.
• Volume of Distribution (V) (Distributie volume) geeft de ratio weer tussen de hoeveelheid GM
ℎ𝑜𝑒𝑣𝑒𝑒𝑙ℎ𝑒𝑖𝑑 𝐺𝑀 𝑖𝑛 ℎ𝑒𝑡 𝑤𝑒𝑒𝑓𝑠𝑒𝑙
in het weefsel en de GM-concentratie in dat weefsel: ): 𝑉 = 𝑐𝑜𝑛𝑐𝑒𝑛𝑡𝑟𝑎𝑡𝑖𝑒 𝐺𝑀 𝑖𝑛 ℎ𝑒𝑡 𝑤𝑒𝑒𝑓𝑠𝑒𝑙
o Dit is een hypothetisch getal, dus het geeft alleen het ratio weer → distributie is een
hypothetische term, omdat er vanuit wordt gegaan dat het GM zich homogeen
verdeeld over het lichaam; wat in werkelijkheid vaak niet het geval is
Questions about the previous information
In what situations would this assumption impact model prediction negatively? E.G. When is the model
not fit for purpose?
→ Stel dat een plek in het lichaam slecht doorbloed is dan duurt het langer voordat het GM helemaal
verspreid is. Dus: op het moment dat de aanname en de werkelijkheid niet overeenkomen, zijn de
voorspellingen die je met het model doet en is het gebruik van het model niet juist. Pas als het GM
over het lichaam is verspreid, kan het model gebruikt worden. Voordat dit is gebeurt is het model
niet juist.
Why is in human adults a distribution volume lower than 5 liters unlikely?
→ Een volwassen persoon heeft gemiddeld 5 – 7 liter bloed in zijn lichaam. Op het
moment dat het GM in het bloed zit, kan het niet anders dat op zijn minst het
bloedvolume het verdelingsvolume (distributie volume) is. Een GM kan niet verdeeld
worden over een kleiner volume dan het bloedvolume, dus het distributie volume is
niet kleiner dan 5 liter in volwassen.
3
, Is a volume of 1500 liters likely in human adults?
→ Het is mogelijk, ook al wordt het distributie volume niet vaak zo hoog, maar als een GM in
bijvoorbeeld vetweefsel gaat zitten. Dit kan gebeuren doordat het GM lipofiel is of doordat het aan
eiwitten bindt. Als een GM veel wordt opgenomen in weefsel, is de GM-concentratie in het bloed
erg laag waardoor de ratio dosis/C0 erg hoog is. Een voorbeeld van een GM waarbij dit gebeurt, is
propofol.
De primaire parameters die we gebruiken in de farmacologie zijn gelinkt aan fysiologische processen,
maar dat wil niet altijd zeggen dat er een hele directe link is. Dus: het distributie volume is gelinkt aan
de distributie over het lichaam, maar is niet direct gelinkt aan het volume van je bloed, lichaam,
weefsel, etc.
Eliminatie is het proces dat resulteert in het afnemen van de totale hoeveelheid GM in het lichaam.
Door eliminatie ontstaat er uiteindelijk steady-state concentraties. Er zijn twee predominante
eliminatie processen:
• Metabolisme is de eliminatie van het GM door chemische modificatie; vindt voornamelijk
plaats in de lever
• Excretie is de eliminatie van het GM in onveranderde vorm; vindt voornamelijk plaats in de
nieren
Beide processen worden beschreven door:
• Clearance (CL) (Klaring) is het volume dat compleet verwijderd wordt van het GM per
tijdseenheid
o Klaring is vaak een 1e orde (lineair) proces
o De eenheid van CL is volume per tijdseenheid: L/h of mL/min
De klaring kan naast een lineair (1e order) ook een niet-lineair proces of verzadigbaar zijn. De klaring is
dan afhankelijk van veranderingen in de concentratie en eliminatiesnelheid met betrekking tot:
𝑑𝐶 𝑉𝑚𝑎𝑥∗𝐶
𝑑𝑡
= 𝐾𝑚+𝐶
→ dit is de vergelijking bij verzadiging
Bij hoge concentratie GM lijkt de klaring in het lichaam een 0e orde proces te zijn, doordat het
afhankelijk is van de concentratie, zoals uit de formule afgeleid kan worden.
→ Bij onverzadigde en niet-lineaire klaring is de klaring niet alleen afhankelijk van de concentratie,
maar ook van bijvoorbeeld de capaciteit van het orgaan; dit zien we vaak in de lever. In de lever
wordt het GM omgezet door een chemische reactie; hierbij zijn enzymen betrokken. Het kan zijn
dat de GM-concentratie in de lever zo hoog wordt dat alle enzymen in de lever bezig zijn met dat
metabolisme. Als je de GM-concentratie dan verder wordt verhoogd, zal de hoeveelheid GM dat
per tijdseenheid wordt omgezet niet verder verhoogd worden, omdat alle enzymen al bezet/bezig
zijn.
→ Wanneer we te maken hebben met verzadiging, Michaelis Menten kinetiek, en we hebben hoge
concentraties waarbij de verzadiging heeft opgetreden dan lijkt de klaring op een 0e orde proces.
Want als die enzymen bezig zijn dan is de hoeveelheid GM dat wordt geklaard per tijdseenheid
niet meer afhankelijk van de concentratie, maar van de capaciteit van de lever in het omzetten van
het geneesmiddel (eliminatie snelheid).
Questions on the previous information:
The picture on the left shows the relationship between elimination rate (dC/dt) for Michaelis Menten-
kinetics, what would this plot look like for ‘normal’ (linear) clearance?
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nickykruit. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73918 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen