In dit document vindt je alle examenstof die je moet kennen binnen het domein aarde voor het VWO-examen. Het bevat ook extra aantekeningen (via foto's en tekst) van mijn docent . Zelf leer ik al sinds 4-vwo met deze samenvatting en heb altijd goede cijfers gehaald.
Wil je ook van de andere dome...
De aarde krijgt energie van de zon. De atmosfeer zorgt ervoor dat de warmte wordt
vastgehouden, waardoor wij een leefbaar klimaat kennen.
De inkomende zonnestraling bestaat uit kortgolvige straling. Er wordt veel energie heel
compact vervoerd. De atmosfeer is te dun om dit goed te absorberen. Het aardoppervlak
wordt verwarmd en straalt hierna weer straling uit. Dit is langgolvige straling en de energie
wordt minder compact vervoerd.
Wat hierboven te zien is heet de stralingsbalans. Het aardoppervlak straalt meer langgolvige
straling uit dan het aan kortgolvige ontvangt. Dit omdat het aardoppervlak naast 49 nog 95
langgolvige straling ontvangt door het broeikaseffect. De 100 inkomende eenheden
(kortgolvig) worden verwerkt en uiteindelijk weer als 31 eenheden (kortgolvig) en 69
eenheden (langgolvig) teruggekaatst aan het heelal, de uitgaande straling. Dit heet het
dynamisch evenwicht. Als er geen evenwicht was, zou de aarde opwarmen/afkoelen
Door de menselijke toevoeging van broeikasgassen, wordt er meer zonlicht teruggekaatst
naar de aarde. Hierdoor ontstaat het versterkt broeikaseffect.
Niet overal op aarde is het even warm. Waar zonnestralen recht op het aardoppervlak
vallen, is het warmer, omdat het een kleiner oppervlak hoeft te verwarmen. Hoe hoger het is,
hoe kouder. De lucht wordt dunner (minder zuurstof). Hierdoor worden er minder
zonnestralen teruggekaatst. Het is dus kouder.
Paragraaf 2.2: Wereldwijde luchtstromen
De zon staat hoog in de tropen, het is warm. Lucht zet uit bij opwarming en er ontstaat een
lagere dichtheid. Er is een lagere druk en een lagedrukgebied. Lucht stijgt op. Op hogere
hoogte is er een lagere luchtdruk, de lucht zet zich nog verder uit. De lucht koelt af en daalt
zijdelings af. De lucht is zwaar en er is een hogedrukgebied. Het is gortdroog.
Aan het aardoppervlak stroomt de lucht deels terug naar de evenaar en deels naar de polen.
5
,Al deze luchtstromen noemen we de atmosferische circulatie.
De luchtstromen aan het aardoppervlak hebben een afwijking door de draaiing van de
aarde. Dit effect heet de wet van Buys Ballot of het corioliseffect.
De passaten zijn de winden die richting de ITCZ waaien. De passaat waait niet altijd. de
ITCZ (intertropische convergentiezone) verplaatst zich met de zon door het jaar. Omdat
de zon twee keer langs de tropen komt, is het daar zo warm.
Een moesson is een afgebogen passaat. Ze zorgen vaak voor veel regen.
Op de polen is het koud en koude lucht is zwaar. Hierdoor zijn de polen hogedrukgebieden.
Het ITCZ verschuift met de zon mee. De omlopen worden hierdoor in elkaar gedrukt of uit
elkaar getrokken. De wind uit een hogedrukgebied waait altijd naar een lagedrukgebied.
Op het noordelijke halfrond waait de wind bij een lagedrukgebied naar links en bij een
hogedrukgebied naar rechts. Op het zuidelijk halfrond is het andersom.
Paragraaf 2.3: Oceaan- en zeestromen
Wind die over het water waait, neemt ook het zeewater mee. Daardoor krijgen zeestromen
ongeveer hetzelfde patroon als luchtstromen.
Een warme zeestroom komt uit een relatief warm gebied. Deze zorgt voor een warm en
vochtig klimaat. Een koude zeestroom komt uit een relatief koud gebied. Deze zorgt voor
een extra koud klimaat.
In de subtropen met een koude zeestroom aan de kust zijn woestijnen te vinden. Het koude
zeewater koelt de lucht erboven af, koude lucht kan weinig vocht vasthouden. De wind waait
naar het land, waar het opwarmt. Er is hier geen vocht om op te nemen, het is land. De wind
is daarom droog en er is geen neerslag.
6
, Thermohaliene circulatie is het stromen van zeewater op grote diepte. Verschillen in
temperatuur en verschillen in zoutgehalte zorgen voor dichtheidsverschillen. Dit zorgt voor
de circulatie. Wanneer warm water naar een kouder gebied stroomt, verdampt er veel water.
Daardoor wordt het water zouter. Het water koelt af en de warmte wordt meegegeven aan
een windstroom.
Het water koelt nog verder af en bevriest. Zout kan niet bevriezen en het water wordt nog
zouter. Dit water is heel zwaar en gaat zinken. Dit noem je de diepwaterpomp. Dit is de
motor voor thermohaliene circulatie. Het water komt verderop weer boven, maar dit duurt
duizenden jaren. Hierdoor zijn sommige gebieden warmer/kouder ondanks dezelfde
breedtegraad.
Al deze termen horen tot de oceanische circulatie. Dit is belangrijk voor de verdeling van
warmte op aarde. Zonder het water zouden de klimaten extremer zijn.
Paragraaf 2.4: El Nino - zuidelijke oscillatie
ENSO (El Nino Southern Oscillation) is een atmosfeer-oceaaninteractie. De zuidelijke
oscillatie is de voortdurende (cyclische) verandering in het luchtdrukverschil over de Grote
Oceaan. La Nina is het versterkte effect van de normale omstandigheden.
Normale situatie:
1. Passaten waaien van Andes richting Australië en nemen zeewater mee
7
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marisevelthoven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
