Strafrecht
Deel 1
Hoorcolleges en werkcolleges
Deel 1
1. Inleiding; doel, aard, en deelnemers strafprocesrecht
2.1. Hoorcollege: Mensenrechten
2.2. Werkcollege: Controle vs Opsporing
3. Opsporing I
4. Opsporing II
5. Vervolging
5.1. Werkcollege: Betreden en doorzoeken
5.2. Hoorcollege: Rechter-commissaris
6. Onderzoek ter terechtzitting
Bijlage 1: opsporingsmethoden
Deel 2
7. Getuigen en deskundigen
8. Vormverzuimen
9. De uitspraak, motivering
10.Rechtspraak
11.Internationaal strafrecht
, College 1
Inleiding: doel, aard en deelnemers strafprocesrecht
Inleidende begrippen
Het sanctierecht
Bij strafrecht gaat het om het negatief sanctioneren van wederrechtelijk gedrag.
Strafrecht wordt daardoor in de voornaamste plaats sanctierecht genoemd. Het
strafrecht is gericht op handhaving in geval niet-naleving van de uit alle rechtsgebieden
stammende gedragsnormen. Het is daarmee heteronoom van aard (niet autonoom).
Heteronoom betekent: bepaald door wetten en regels van anderen. Het strafrecht
beschikt over een speciale sanctie: de straf. Een straf is gericht op leedtoevoeging. Een
straf is non-reparatoir van aard. (dus niet gericht op het herstel van de situatie). De
straf is gericht op speciale en generale preventie. In de meeste rechtsgebieden zijn de
gerechtelijke sancties gericht op herstel. Bij het strafrecht is er wel ruimte gemaakt voor
reparatoire sancties zoals de vordering van de benadeelde partij (artikel 361 Sv),
ontneming wederrechtelijk voordeel (36 e Sr) en oplegging van een som geld ten behoeve
van het slachtoffer (36f Sr).
Bestuurlijke boete (afdeling 5.4 Awb)
Bestuurlijke boetes worden opgelegd door bestuurlijke instanties. Dit is direct een
verschil met het strafrecht: alleen een rechter mag in het strafrecht
(vrijheidsbenemende)straffen opleggen (let op! Strafbeschikkingen). De boetes zijn
geheel of gedeeltelijk als straf aan te merken. Zij is op preventie gericht, maar zonder
ermee leedtoevoeging wordt beoogd. Het lijkt daarmee een beetje op de voorwaardelijke
straf (14a Sr). Er zijn dus geen waterdichte schotten tussen rechtshandhaving in de
verschillende rechtsgebieden. Er is één sanctie exclusief voor het strafrecht: de
vrijheidsstraf.
Strafbeschikking
Strafoplegging door de rechter is belangrijk, maar geen onwrikbaar uitgangspunt.
Volgens artikel 257a mag de officier onder bepaalde voorwaarden een strafbeschikking
uitvaardigen. Dit gaat om misrijven waarop een gevangenisstraf van niet meer dan zes
jaar is gesteld. De strafbeschikking mag een taakstraf zijn (max. 180 uur), een geldboete,
onttrekking aan het verkeer en ontzegging van een bevoegdheid tot het besturen van
rijtuigen (max. 6 maanden). Ook kan het zo zijn dat de verdachte zich aan bepaalde
aanwijzingen moet houden. Door de strafbeschikking wordt er gebroken met de gedachte
dat een rechter de straf moet opleggen. Het verzet tegen een strafbeschikking is wel
altijd bij een rechter (257e en 257f Sv).
Tuchtrecht
Tuchtrecht werkt in bepaalde groepen (militairen, ambtenaren of verenigingen), terwijl
strafrecht eenieder treft. De tuchtrechtelijke sanctionering is vaak gelijk aan de
strafrechtelijke sanctionering, maar de grondslag is niet strafrechtelijk. Tuchtrechtelijk
wordt je namelijk verweten dat je je niet aan een groepsregel hebt gehouden.
Tuchtrechtelijke sanctionering staat niet in de wet aan een daaropvolgende
strafrechtelijke sanctionering, mits de strafrechter het evenredigheidsbeginsel
respecteert.
De verhouding strafprocesrecht
Deelgebieden strafrecht
De term strafrecht wordt wel gehanteerd als verzamelnaam:
- Materieel strafrecht: zegt welke gedragingen onder welke omstandigheden strafbaar
zijn.
,- Strafprocesrecht: bepaalt hoe en door wie wordt onderzocht of een strafbaar feit is
begaan en door wie en naar welke maatstaven daarover en over de daaraan te
verbinden strafrechtelijke sancties wordt beslist.
- Penitentiair recht: leert welke de strafrechtelijke sancties zijn en door wie en hoe deze
ten uitvoer worden gerecht.
Doel strafprocesrecht.
Het strafproces dient ertoe om te onderzoeken of er inderdaad een strafbaar feit heeft
plaatsgevonden, als dat zo is, of dat ook aanleiding geeft tot een reactie. In die zin is het
strafproces de schakel tussen feit en reactie. Het strafprocesrecht regelt die schakel.
Daartoe zijn bevoegdheden toegekend aan functionarissen en aan burgers.
Accusatoir – inquisitoir
In het accusatoir proces strijden twee gelijkwaardige partijen met elkaar ten overstaan
van een lijdelijke, passieve rechter die zich beperkt tot vervulling van de rol van
scheidsrechter: hij ziet toe dat de partijen de regels van het processuele spel in acht
nemen, maar verder laat hij de zaken aan hen over. Een beslissing over de zaak geeft de
rechter pas, als de partijen hem daarom vragen. In het inquisitoire proces is justitie actief
op zoek naar de waarheid. Hier verschijnen een vervolger en een beschuldigde tegenover
elkaar. Het strafproces is geen accusatoir proces, omdat de strafvorderlijke overheid op
de burger dwangmiddelen kan toepassen, hem kan beschuldigen op basis waarvan de
rechter een sanctie kan opleggen, terwijl het omgekeerde niet kan. Het strafproces is
beter te kenmerken met de term gematigd accusatoir, omdat de verdachte in de
beginfase vooral object van onderzoek is en als zodanig de uitoefening van
dwangmiddelen heeft te dulden. Tijdens het onderzoek ter terechtzitting heeft het proces
een meer accusatoir karakter: de verdachte wordt in hoofdzaak op gelijke voet met het
openbaar ministerie behandeld. Hoor en wederhoor vinden plaats.
Speciale preventie
Het terechtstaan of de toepassing van dwangmiddelen kan preventief effect op de
verdachte hebben. Dat kan zelfs zo groot worden geacht, dat de oplegging van een
sanctie overbodig wordt geacht. Het openbaar ministerie kan om die reden seponeren;
rechterlijk pardon art. 9a Sr.
Generale preventie
Ook de generale preventie kan zijn gediend met hantering van het strafprocesrecht.
Derden ervaren dat verdachten in een strafproces worden betrokken, dat dwangmiddelen
op hen worden toegepast, dat zij moeten terechtstaan. Dat kan hen aanzetten tot
normconform gedrag.
Voorkomen eigenrichting
Een nevendoel van het strafproces is het voorkomen van eigenrichting. De samenleving
ziet dat tegen de verdachte wordt opgetreden, dat de overheid tegen strafbaar gedrag
opkomt. Indien de overheid dit niet zou doen, zou het gevaar dreigen dat medeburgers
zelf door het recht verboden middelen de verdachte te lijf gaan. Dit kan leiden tot
maatschappelijke onrust en chaos.
Orde scheppen
Nauw met het nevendoel van het voorkomen van eigenrichting hangt met het nevendoel
van het scheppen van orde samen. De ordescheppede functie van het strafproces kan
inhouden dat aan het strafbaar feit een einde wordt gemaakt.
Genoegdoening slachtoffer
Het strafproces verschaft aan het slachtoffer gelegenheid voor participatie in het
strafproces, in het bijzonder door ruimte te bieden voor het behandelen van zijn
, vordering tot schadevergoeding en het uitoefenen van het spraakrecht. Dat is een
belangrijk nevendoel van het strafproces.
Verhouding hoofddoel nevenfuncties
Hoofddoel van het strafproces is de juiste toepassing van het materiele strafrecht op
daders mogelijk maken. Het strafprocesrecht normeert de schakel tussen het strafbaar
feit en de op te leggen sanctie, waaronder ook het rechterlijke pardon is te verstaan.
Consensuele procedures in plaats van klassieke afdoeningswijzen
Buitengerechtelijke afdoening van misdrijven, dat wil zeggen: afdoening anders dan door
middel van het rechtstreeks voorleggen van de zaak aan de strafrechter, is een
gebruikelijke wijze van afdoening. Gemeenschappelijk aan de voeging ad informandum,
transactie, bestuurlijke boete, strafbeschikking en mediation is dat de verdachte,
respectievelijk de belanghebbende, die wijzen van afdoening kan tegenhouden. Als hij
prijs stelt op afdoening door de rechter in een gewone strafrechtelijke procedure, zal die
weg moeten worden gevolgd, mits die wens tijdig en op de juiste manier kenbaar is
gemaakt.
Naar het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering
Het wetboek van Strafvordering wordt gemoderniseerd. Dit houdt in dat het wetboek
naar verwachting gaat bestaan uit 8 hoofdstukken. 1. Strafvordering in het algemeen 2.
Het opsporingsonderzoek 3. De vervolgingsbeslissing 4. Berechting 5. Rechtsmiddelen 6.
Bijzondere procedures 7. Internationale rechtshulp 8. Tenuitvoerlegging strafrechtelijke
beslissingen.
Volgens de memorie van toelichting zijn er 5 ontwikkelingen die samen de aanleiding zijn
geweest voor het moderniseren van het wetboek:
1. De doelstellingen van het strafproces zijn verbreed. De nevendoelstelling hebben
een belangrijkere plek gekregen in het strafrecht. Mede door invloed van het
EVRM zijn de rechten voor de verdachte versterkt (toegang raadsman
politieverhoor). Ook de erkenning van het slachtoffer als procesdeelnemer speelt
een rol.
2. Wijziging van de aard van de criminaliteit alsmede het strafrechtelijk
sanctiepakket. (meer georganiseerde misdrijven)
3. De veranderde rolverdeling tussen de strafvorderlijke actoren. Denk aan de
gewijzigde rol van de rechter-commissaris (nu vooral rechter in het
vooronderzoek). En de wijziging van de rol van de officier van justitie die nu de
gehele leiding heeft over het opsporingsonderzoek en die strafbeschikkingen mag
uitvaardigen. Hij is nu zelfstandig bevoegd tot schuldvaststelling en afdoening van
strafbare feiten.
4. De internationalisering van de strafrechtspleging. Vooral de toegenomen
regelgeving op het terrein van rechtshulp krijgt aandacht.
5. De ontwikkeling en de beschikbaarheid van nieuwe technieken die steeds weer
van invloed zijn op de wijze waarop de strafvordering vorm krijgt.
Door de ontwikkelingen is het wetboek van strafvordering onoverzichtelijk geworden. Er
hebben veel wijzigen plaatsgevonden waardoor de systematiek is aangetast.
Legaliteitsbeginsel
Het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel
Strafvorderlijk legaliteitsbeginsel art. 1 Sv: strafvordering heeft alleen plaats op de wijze
bij de wet voorzien.
Strafrechtelijk legaliteitsbeginsel art. 1 Sr: geen feit is strafbaar dan uit kracht van een
daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling.
Formeel wetsbegrip
