Blok 1.2: Verschillen tussen mensen (Persoonlijkheidspsychologie)
De 3 focusgebieden in onderzoek naar persoonlijkheid:
● structuur van persoonlijkheid: standaard aspecten (probleem 5)
● ontwikkeling van persoonlijkheid: hoe komen we aan deze aspecten (1,2,3,7,8)
● werkwijze van persoonlijkheid: hoe verandert persoonlijkheid, dynamiek tussen mensen, motivaties van gedrag
en onderliggende mechanismen (6)
De 4 hoofd perspectieven over persoonlijkheid deze periode:
● Psychoanalitische perspectief van Freud: Onbewuste processen beïnvloeden gedrag, en jeugdervaringen
beïnvloeden de ontwikkelingen van persoonlijkheid
● Behavioristisch perspectief van Watson en Skinner: Externe stimuli beïnvloeden gedrag, aangeleerd gedrag.
Beloningen en straffen hebben hier invloed op. Als de omgeving verandert verandert ook de persoonlijkheid.
● Humanistische perspectief van Rogers: Eigenwaarde staat centraal in de persoonlijkheid. We zijn van nature
goed en hebben een positief zelf-concept. Jeugdervaringen en evaluaties van anderen beïnvloedt onze
eigenwaarde. Ontwikkeling in persoonlijkheid is gebaseerd op onze wens om te groeien en verbeteren.
● Sociaal cognitief leerperspectief van Bandura: Sociale omgeving en cognitie beïnvloeden gedrag. Mensen leren
door anderen te observeren. Cognitieve processen beïnvloeden imitatie.
Probleem 1: De mens als speelbal van zijn driften
Basis: "Personality Psychology" Larsen en Buss
Freud (leven)
● Sigmund Freud werd in 1856 geboren in Moravie. Hij was de zoon
van een wolhandelaar en zijn tweede vrouw. Hij was de oudste zoon, het lievelingetje van zijn moeder. Zijn vader
was veel ouder.
● In 1939 is hij in Londen overleden aan mondkanker. Hij moest Oostenrijk verlaten voor de nazi’s, hij was Joods.
● Hij streefde als arts een academische carrière na: hij deed neurologisch onderzoek en onderzocht de rol van
cocaïne als pijnstiller. Maar doordat dat te weinig geld opleverde, kreeg hij een particuliere praktijk.
Praktijk:
● Hij ontwikkelde een theoretisch bouwwerk, die een heel belangrijke invloed heeft: hij zag 6 tot 8 patiënten per
dag, 6 dagen per week.
● De theorie is allesomvattend: het verklaart normaal/ abnormaal gedrag, ontstaan van religie, cultuur, kunst,
oorlog en politiek.
● Leerlingen zijn Adler en Jung.
Basis omschrijving van theorie
● Psychodynamische theorie, omdat het een krachtenspel is van de ziel. Voorbeelden: interactie tussen
motieven, drives, behoeften en conflicten.
● Gedrag wordt bepaald door ervaringen die in het onderbewustzijn achterblijven.
● Doel van elk gedrag is pleasure, de reductie van spanning en vrijlaten van energie.
● Mensen gedragen zich op bepaalde manier door het afvoeren van psychische druk of energie, van de ene
activiteit naar de andere. Psychische energie werkt volgens de wet van conservatie van energie, deze gaat er
vanuit dat de hoeveelheid gedurende het leven gelijk blijft. Energie die voor cultuur wordt gebruikt, kan nergens
anders meer voor worden toegepast. Persoonlijkheidsverandering werd gezien als een redirectie van een
, persoonlijke psychische energie.
● Freud maakt extensief gebruik van symbolen, metaforen en analogieën.
De theorie is heel ingewikkeld omdat:
● Hij pastte de theorie de hele tijd aan en kwam nooit met een duidelijke samenvatting
● Theorie gaat over verschillende aspecten die in elkaar doorlopen
Principe van psychisch determinisme: al onze daden bepaald door interne krachten
Instincten: aangeboren krachten die alle energie in het psychische systeem leveren.
In zijn eerste publicaties, werd Freud met name geïnspireerd door Darwin’s evolutietheorie.
Twee soorten drives/instincten:
● Life instinct (Eros): levensenergie, komt voort uit libido (overleven, reproductie, plezier)
○ Sexual instincts (Darwin: selection by reproduction). In zijn latere publicaties, onder invloed van WO I:
○ Self-preservation instincts (Darwin: selection by survival).
● Death instinct (Thanatos): fundamenteel instinct naar destructie, dat instinct manifesteert zichzelf in agressie
naar anderen, volgens Freud een uitlaatklep van zelfmoordgedachten.
De geest bestaat uit drie delen, te vergelijken met een ijsberg : Topographical model of mind
● Conscious mind: bevat alle gedachten, gevoelens en beelden die nu aanwezig zijn (topje van de ijsberg).
(superego/ ego)
● Preconscious mind: bevat informatie waar je niet nu aan denkt, maar snel kan terugwinnen en bewust kan
maken (gedeelte van de ijsberg dat je onder water kunt zien). (superego/ ego)
● Unconscious mind: informatie die verborgen is voor het bewustzijn en het preconscious. Dit kan niet zelf
geactiveerd worden, maar wordt geactiveerd door een externe stimulans. Deze gedachten, herinneringen,
gevoelens of drang zijn zo smakeloos dat ze mensen ongerust maken. Hoe vaker je een handeling doet, hoe meer
het naar het onderbewuste gaat (gedeelte van de ijsberg dat onzichtbaar is). (id/ superego/ ego)
Alles wat we doen is een uitdrukking van één van de drie delen van de geest.
Motivated unconscious: Gemotiveerde redenen om bewust gevoelens & gedachten te onderdrukken in het
onderbewustzijn
One way mental gate: Eenrichtingsweg van het onderbewuste naar het bewuste: het onderbewuste kan omhoog komen
maar je kunt het zelf niet omhoog halen, behalve met bepaalde technieken.
Technieken voor het bekendmaken van het onderbewustzijn:
● Parapraxes/Lapsus/Freudian slip/fehlleistung: Verspreking, die onbedoeld onthult wat (wellicht onbewust of
ontkend) belangrijk is in de geest van de spreker, wat hem bezighoudt. Door een fout te maken wordt juist een
prestatie geleverd:het heeft een intentie, het is het resultaat van een teruggedrongen spreekintentie.
Voorwaarde is het onderdrukken van de aanwezige intentie om iets te zeggen.
● Free association: zeggen wat er in je opkomt als je ontspannen bent: je brengt je bewustzijn in ontspanning
waardoor je onderbewustzijn naar boven komt
● Projectieve technieken: mensen laten tekenen of dubbelzinnige figuren laten interpreteren, zoals inktvlekken.
De interpretatie reflecteert de persoonlijkheid.
vb: horoscoop: mensen denken altijd dat het aansluit bij hun eigen persoonlijkheid
○ Thematic Apperception Test (TAT): proefpersoon krijgt vaag plaatje en moet er een verhaaltje over
vertellen: verhaaltje weergeeft onderbewuste gevoelens, gedachten en angsten
● Hypnose: onderbewustzijn bevrijden.
● Droomanalyse: droom weergeeft onderbewustzijn. door middel van droomanalyse kun je droom interpreteren
twee delen:
○ Manifest content: de inhoud van de droom
○ Latent content: waar de elementen in de droom voor staan, wat ze symboliseren.
Doelen van dromen:
○ Wish fulfillment: wensen gaan in vervulling
○ Er staat minder spanning op je bewustzijn en onbewuste verlangens komen naar boven
○ Bewaken van de slaap
● Subliminal psychodynamic activation/perception without awareness/subliminal perception: Onderbewustzijn
