Probleem 8: Verschillen
Vignet 1: Personaliteit en het kiezen van partners
Drie sleutelmanieren hoe persoonlijkheid en sociale omgeving samenwerken
● Selectie: onze persoonlijkheden bepalen welke interpersoonlijke situaties we willen betreden (en willen
behouden).
● Evocatie: de persoonlijkheden van anderen wekken bepaalde reacties bij ons op.
● Manipulatie: onze persoonlijkheid is gelinkt aan de tactieken die we gebruiken om bepaalde situaties te
beïnvloeden/manipuleren.
Selectie: we selecteren mensen als vriend/ date/ etc. zoals we dat ook met situaties doen.
Twee theorieën over aantrekkingskracht bij partner selection
● Complementary needs: tegengestelden trekken elkaar aan → hier is geen bewijs voor gevonden
● Assortative mating (Botwin): mensen zoeken anderen die gelijk aan hen zijn (gelijke normen, waarden,
persoonlijkheid) → wel heel veel bewijs voor deze theorie
Attraction similarity: ook fysiek gelijk
→ gelijkheid geen voorspeller van in stand houden relatie, maar hoog scoren op OCEAN van de big 5 wel.
Neuroticism en
Openness zijn beste voorspellers van instandhouding / verbreking van relatie
● Shyness: laag op openness: neiging om je gevoelig, bezorgd of gespannen te voelen tijdens (alleen
al het denken aan) sociale interacties → minder grote risico’s nemen → minder snel een partner
● Sensation seeking = het tegenovergestelde van shyness > risicozoekend: open voor avontuur
Agreeableness ook
Conscientiousness beetje: wanneer dit laag is (specifiek bij de man) zorgt voor lage kans van slagen
→ Deze traits kunnen verschillen van persoonlijk ideaalbeeld, maar geluk wordt alsnog hierdoor bepaald
Violation of desire theory (Buss): scheidingen komen meer voor wanneer er verlangens niet vervuld worden.
→ Exp (Buss): bij partnerkeuze spelen 20 persoonlijkheidsvariabelen een rol, zowel bij mannen als bij vrouwen, maar
Wederzijdse liefde staat centraal. Top 4 is volgens hem: 1. Wederzijdse liefde
2. Betrouwbaarheid
3. Emotionele stabiliteit/volwassenheid
4. Pleasing disposition
→ Exp (Lippa): mensen aangeven wat belangrijkste is bij partner: intelligentie, humor, eerlijkheid, vriendelijkheid
Evocatie: manieren waarop delen van een persoonlijkheid (onbewust) reactie uitlokt in een ander
Je persoonlijkheid kan een rol spelen bij uitlokken van conflicten in relatie:
● direct: trait roept reactie op
vb. dominante vrouw maakt man onzeker
● indirect: deze reactie roept weer een reactie op
vb. onzekerheid maakt vrouw ergeren
● Uitlokken negatieve reactie: bij lage OCEAN: waarbij onvriendelijkheid (A) en emotionele
instabiliteit (N) de beste voorspellers. geslotenheid (O), slordigheid (C) en dominantie (E) in
mindere mate.
Hostile attributional bias: de neiging om onzekere en vage bedoelingen van anderen als agressief/vijandig te zien
Expectancy confirmation / selffulfilling prophecy: verwachtingen over persoonlijkheid worden bevestigd doordat mensen
zich hiernaar gaan gedragen
VB: Persoon 1 heeft agressieve persoonlijkheid/emotioneel instabiel en verwacht dat anderen agressief gedrag naar hem
vertonen (hostile attribution bias). Hij vertoont daarom agressief gedrag naar persoon 2. Persoon 2 heeft logischerwijs een
vijandige tegenreactie op persoon 1
Verwachtingen van persoon 1 worden bevestigd: persoon 2 heeft agressieve houding. Persoon 1 ziet niet in dat vijandige
houding door zijn eigen gedrag wordt opgeroepen. → evocatie: self fulfilling prophecy ←→ hostile attribution bias
Manipulatie / sociale invloed = manieren waarop mensen proberen het gedrag van anderen te veranderen (hoeft niet
perse negatief te zijn)
taxonomie (= classificatieschema) van 11 manipulatieve manieren, ontwikkelt in twee stappen:
● nominaties van gedrag van invloeden
● factoranalyse van self- reports en observer-reports van eerdere acties
, Verschillende manipulatietechnieken die horen bij bepaalde persoonlijkheid:
● Charm: hoge E
● Coercion (overtuiging/dwang): hoge E, lage A
● Silent treatment: lage A
● Redeneren: (redens geven) hoge O, hoge C, hoge A, hoge intelligentie: positief
● Regression (doorzeuren, huilen): hoge N, komt veel voor bij vrouwen
● Self-abasement (zelf onderdanig doen, vernedering): lage E
● Responsibility invocation (verantwoordelijk maken): hoge E
● Hardball (hardhandig): lage E: enige opvallende, dus onthouden !
● Plezier laten inzien: hoge A
● Sociale vergelijkingen maken: (ja maar iedereen doet dit…) lage O, lage intelligentie
● Monetary reward (geld): hoge N
Weinig verschil tussen mannen en vrouwen, alleen vrouwen gebruiken meer regressie.
Vignet 2: Personaliteitsverschillen bij mannen en vrouwen
Effect size (D): statistiek methode in de meta-analyse waarbij gemeten wordt hoe groot de verschillen zijn tussen
mannen en vrouwen
● gemeten in standaarddeviaties
● - betekend dat vrouwen er hoger op scoren, + betekent dat mannen er hoger op scoren.
D –score betekenis
(+/-) 0.2 klein verschil
(+/-)0.5 gemiddeld verschil
(+/-)0.8 groot verschil
Verschillende interpretaties van de effect sizes:
Minimalisten: sekseverschillen zijn klein en onbelangrijk
● vrouwen en mannen overlappen elkaar
● verschillen zijn niet van praktisch belang en hebben geen consequenties in alledaagse leven
Maximalisten: zelfs kleine sekseverschillen zijn van groot praktisch belang
Sekseverschillen in persoonlijkheid in de big 5 (OCEAN)
OCEAN factor Sub onderdeel Vrouw Man
Extraversie Contact wilen met anderen: gregariousness -0,15
Assertiviteit 0,50
Activiteit 0,90
Agreeableness/ Trust: samenwerken, vertouwens, vinden dat iemand goed is -0,25
vriendelijkheid
Tender mindedness: verzorgend, empathie, medelijden -0,97
Smiling -0,60
Aggressiveness 0,86
Conscientiousness Orde -0,13
Neuroticism Angst -0,23
Impulsiviteit 0,6
Openness to experience - -
Conclusie:
● extraversie: mannen duidelijk assertiever dan vrouwen
● agreeableness: vrouwen betrouwbaarder, sympathieker naar anderen, lachen meer, kunnen beter inleven
● agressie: mannen scoren hoger vanaf pubertijd (maar nauwelijks verschil meer na 50 jr.)
