Hoorcollege 1 erfrecht 5-9
4:182 wat is erfopvolging, niet alleen eigendomsverkrijging maar ook de schulden gaan over bij de
erfopvolging. Erflater is degene die is overleden (testateur). Erfopvolging – overgaan van rechten en
verplichtingen op de erfgenamen, zij zetten de positie van de overledene voort (verkrijging onder
algemene titel 3:80).
4:1 twee manieren van erfopvolging. Versterf of uiterste wilsbeschikking. Testament is akte waarin
wilsbeschikkingen staan.
Legataris is de persoon die een legaat krijgt (is ook uiterste wilsbeschikking) testamentair erfrecht.
Daarmee kan je aan iemand iets compleets toelaten. Erfgenamen krijgen breukdelen. Legataris wordt
geen erfgenaam (niet onder algemene titel, maar onder bijzondere titel). Anders is een legitimaris =
afstammelingen van de erflater. Goed uit elkaar houden dus!
Type uiterste wilsbeschikkingen staan opgesomd in de inhoudsopgave:
erfstelling
Legaten
Testamentaire last
Titel 6 gaat om – er is iemand overleden wat nu? Bij versterf en testamentair erfrecht.
Sinds 1923 pas ruimte voor de echtgenoot in het erfrecht, tot die tijd alleen gekeken naar familie.
Erfrecht hoorcollege 2
4:2 koppelen met 4:9, de bestaanseis versterferfrecht.
- Bestaanseis: bestaan op het ogenblik dat de nalatenschap openvalt. Kind nog niet geboren
1:2. Geacht te hebben bestaan op het moment dat de erflater overleed. MH17 geacht op het
zelfde moment te zijn overleden, dan kan je niet van elkaar erven.
Comorienten regeling niemand erft van elkaar 4:2.
Als je onwaardig bent erf je ook niet 4:3:
- Als je de erflater om het leven brengt;
- 4:3 lid 3, onwaardigheid ontvalt als de gedraging wordt vergeven.
Testament zoon enig erfgenaam, poging tot doodslag, man overleefd maar past zijn
testament niet aan. Is dat ondubbelzinnig vergeven? Weten we niet.
Het huwelijksvermogensrecht kent deze voorziening niet. A – B agvg A brengt B om het leven, dus
erft niet, maar we hebben 1:100, ontbinding van de gemeenschap door de dood, maar wel aanspraak
op de helft van de gemeenschap. Verplegers arrest oude rijke dame gehuwd met verpleger, hij
vergiftigde haar met soep. Zij overlijdt, verpleger wordt veroordeeld. Op 1:100 kan o.g.v. de red en
bill in uitzonderlijke omstandigheden worden afgeweken. Voor huwelijksvoorwaarden bestaan ook
zo’n uitspraak, geen gemeenschap finaal verrekenbeding, doen alsof er een gemeenschap van
goederen is. Rechter zei o.g.v. red en bill geen recht op uitvoering van het finaal verrekenbeding.
Hier lopen dus erfrecht en huwelijksvermogensrecht uit elkaar.
Geen testament - wie wijst de wet aan als erfgenamen, 4:10.
Allemaal bloedverwanten behalve de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot.
Uit eigen hoofde en achtereenvolgens. Twee manieren waarop je kunt erven, uit eigen hoofde of bij
plaatsvervulling 4:12. Uit eigen hoofde is omdat je genoemd bent in art 4:10 de kinderen, dat is de
hoofdregel. Kind eerder overleden dan bestaat hij niet op het moment van overlijden 4:9.
Plaatsvervulling door de kleinkinderen. Achtereenvolgens a,b,c,d dat zijn de groepen en die geven de
volgorde aan. Lid 3, je erft alleen als je in familierechtelijke betrekking stond tot erflater. Kan ook na
1
,overlijden door gerechtelijke vaststelling van het ouderschap. Wat nog over is moet teruggegeven
worden 1:207. Notaris de Haas arrest. Kinderen via verwekking kunnen wel erven, via zaaddonor
niet.
4:12 lid 3, de graden zijn van belang. Na de 6 de graad erf je niet. Plaatsvervulling indien:
- Niet meer bestaan, overleden
- Onterft zijn regel je verder niets dan ga je naar het versterferfrecht. Plaatsvervulling vindt je
niet bij testamentair erfrecht, maar vaak verklaart testament de regels van art 4:12 van
toepassing. Niet zo genoemd, dan niet van toepassing op het testamentair erfrecht.
- Verwerping
- Onwaardig kinderen daarvan moet je niet straffen.
- Erfrecht vervallen. Bijv. door last of plicht niet na te komen.
Voor 2003 waren er maar drie gevallen van plaatsvervulling.
Voor wie is er allemaal plaatsvervulling 4:10 lid 2, voor niet alle erfgenamen uit lid 1 is er
plaatsvervulling, voor de echtgenoot is er geen plaatsvervulling. Om te voorkomen dat als A overlijdt
maar B als was overleden een eerder kind van B erft. En de ouders staan in een gekke tweede groep
maar hun kinderen (de broers en zussen) staan zelf al genoemd. Dus geen plaatsvervulling.
Wat erft iedereen? 4:11 lid 1 en 4:12 lid 2, uit eigen hoofde erven (met eigen naam in art 4:10) die
erven voor gelijke delen hoofdregel. Bij plaatsvervulling, erfdeel 1 partner en 3 kinderen dus ¼ en de
plaatsvervulling dus de twee kinderen van het overleden kind verdelen de ¼ samen. Geen
plaatsvervulling omdat het kind geen kinderen had, dan krijgt ieder 1/3.
Uitzonderingen: de tweede groep. 4:11 lid 3, wanneer de ouders minder krijgen dan een kwart moet
het deel worden aangevuld tot een kwart, wordt in mindering gebracht bij de rest.
Dus overlijdt iemand zonder partner en kinderen terwijl hij 3 broers had en 2 ouders dan krijgen ze
1/5 maar de ouders moeten minimaal ¼ hebben. dus opnieuw rekenen zodat de ouders allebei ¼
krijgen en dan blijft de helft over voor de 3 broers, 1/6. Art 4:8 GP gelijk aan huwelijk. Stiefkinderen
doen niet mee, zij hebben geen graad van bloedverwantschap. Scheiding niet rond, dan kan je nog
scheiden. Dan maak je dus een testament en onterf je je echtgenoot. 4:52. Maar let dan op
plaatsvervulling dat je die dan ook uitsluit. Sluit A B uit en hebben ze kinderen, als dan een van de
kinderen overlijdt, dan gaat het geld (indien geen kinderen en partner) alsnog naar B.
Hoorcollege week 3 Erfrecht
4:11 lid 1, uit de groepen gelijke delen. Ouders krijgen minimaal ¼
Lid 2, volle en halve broers. Half krijgt de helft van wat een volle krijgt. 6 personen die de helft
moeten delen, waarvan 3 volle en 3 halve. 3x2X, de halve krijgen ieder 1X dus 6X + 3X = 9X 1/9 en 2/9
Gevolgen van de erfopvolging
Wat is erfopvolging, overledene heeft rechten en plichten en voor hem ontstaat een vacature.
Saisine = levende zetten de positie van de overledene voort. 4:182 van rechtswege, opvolging onder
algemene titel. Opvolgen in de rechten en de schulden. Lid 2 de passief kant. Voor overgang vatbaar
is eigenlijk hetzelfde als ‘niet met zijn dood tenietgaan’. VB:
- actief wat niet overgaat = partneralimentatie. Schuldenkant = betalen van alimentatie.
Draagkracht en behoefte gekoppeld aan de persoon van de erflater.
- Ander voorbeeld is vruchtgebruik, aan het leven gekoppeld eindigt bij overlijden. Uitvoeren
van prestaties gaan die over op de erfgenamen, nee aan de persoon gebonden.
- Vakantiedagen openstaan op moment van overlijden, gaan die over op de erfgenamen? Zijn
het voor overgang vatbare rechten? Arbeidsverhouding eindigt, vakantiegeld wordt
uitgekeerd. Erfgenamen krijgen het geld.
- Digitale nalatenschap (accounts en bitcoins), volg je dat op? Hangt af van het contract met de
clouddienst. Soms staat er persoonlijk niet overdraagbaar. Persoon wordt voortgezet dus zij
2
, zegt het kan. Art 4:182 geldt alleen voor erfgenamen. Bepaald onderdeel aan iemand
nalaten, legaten 4:117, verkrijging over bijzondere titel, niet rechtswege, maar een
leveringshandeling. Kan je iets legateren waarvan bij de clouddienst staat persoonlijk, niet
overdraagbaar, maar kan je dat dan wel legateren? Weten we nog niet goed. Lastig te
traceren ook.
Wat betekent van rechtswege schuldenaar?
Drie kernbegrippen
Aansprakelijkheid
Art 182 lid 2 is een aansprakelijkheidsregel – wie kan voor een schuld worden aangesproken?
In het erfrecht maar een regel van aansprakelijkheid en dat is ‘m. Gaat over schulden op het
moment van overlijden, die erflater zelf veroorzaakt heeft.
Draagplicht
Wie voelt het in zijn portemonnee
Geen regel. Vaak bij de erfgenamen tezamen. Uitzondering staat in art 4:117, legaat, lid 2,
legaat komt ten laste van de gezamenlijke erfgenamen of van een genoemde erfgenaam.
Uitwinbaarheid
Welke goederen zijn uitwinbaar, indien niet betaald wordt? En van wie zijn die goederen?
Het hoeft niet steeds dezelfde persoon te zijn, daarom onderscheiden we de begrippen.
Art 184 lid 1 uitwinbaarheid; hoofdregel: Schuldeisers kunnen zich op de goederen van de
nalatenschap verhalen.
182 de schulden. Verhalen op de goederen van de nalatenschap 184 lid 1, maar lees je verder
erfgenaam is niet verplicht schuld ten laste van zijn overige vermogen te voldoen, tenzij hij zuiver
aanvaardt etc. dan kunnen schuldeisers wel jouw vermogen uitwinnen. Dus het blijft niet altijd bij de
hoofdregel van verhaal op de goederen der nalatenschap. Art 190 je hebt wel een keuze, je kunt
aanvaarden (zuiver of boedelbeschrijving = beneficiair) of verwerpen.
- Zuiver – erfgenaam en passief dringt je eigen vermogen in
- Beneficiaire aanvaarding – hekje om je eigen vermogen heen, voorkomen dat schuldeisers
aan je eigen vermogen kunnen komen.
- Verwerpen – afstand van de nalatenschap. Geen lasten en geen lusten.
Uitwinbaarheid beïnvloeden
Erfgenamen met privé schuldeisers. Verhalen op de nalatenschap. Onderwerp afgescheiden
vermogen. Is de nalatenschap een afgescheiden vermogen? één erfgenaam, dan is de nalatenschap
geen afgescheiden vermogen. 182 zegt: je volgt automatisch op in de rechten en plichten (geen
leveringshandeling) het vermogen/ de nalatenschap gaat naadloos over in het vermogen van de
erfgenaam. Goederen van de nalatenschap zijn niet meer aan te wijzen. Afgescheiden vermogen pas
bij beneficiaire aanvaarding, hekje om het eigen vermogen. Wanneer hebben we wel een
afgescheiden vermogen ongeacht de vorm van aanvaarding, bij twee of meer erfgenamen.
Nalatenschap schuldeisers hebben voorrang op de privé schuldeisers van de erfgenaam. Ze erven
een aandeel in het geheel. Eerst moet de nalatenschap worden verdeeld vóórdat de privé
schuldeisers zich op het vermogen kunnen verhalen. Niet verdeeld dan is het een afgescheiden
vermogen en hebben de schuldeisers van de nalatenschap voorrang, boek 3 titel 7 over de
gemeenschap art 3:190. Pas na verdeling komen de privé schuldeisers aan de beurt.
4:184 schuldeisers van de nalatenschap, 4:7 schulden van de nalatenschap opgesomd. De schulden
worden alleen maar aangeduid. Hier regelt men dus niet de aansprakelijkheid, want er is maar een
aansprakelijkheidsregel 4:182 lid 2 ‘schulden van de erflater’ art 4:7 spreekt over ‘schulden van de
nalatenschap’. Belangrijk om ze uit elkaar te houden. Schulden van de erflater zijn een deel van de
schulden van de nalatenschap. Art 7 sub a correspondeert met 4:182 lid 2, de schulden van de
erflater. Je wordt dus alleen aansprakelijk voor de schulden van de erflater, alles wat niet teniet gaat.
3
, Sub b de kosten van lijkbezorging, nergens in boek 4 staat wie hier aansprakelijk voor is.
uitvaartondernemer moet je bellen en je sluit dan een overeenkomst met hem, diegene is
aansprakelijk. Dan moet nog maar blijken of je erfgenaam bent, want dat hoeft helemaal niet.
sub h, de schulden uit legaten – 117 lid 2 draagplicht ten laste van de nalatenschap.
Draagplicht = ‘ten laste van…’. Art 7 duidt alleen aan, bepaalt niets over de aansprakelijkheid.
VB: legaat van 100 en er zit nog 80 in de nalatenschap. Wat is je vorderingsrecht? 117 lid 1 zegt
legaat is een vorderingsrecht. Vorderingsrecht blijft 100 dat verandert niet. Vraag is of je die 100 ook
krijgt. Art 120 schulden van de nalatenschap uit een legaat, iedereen en alles moet worden betaald
en daarna pas het legaat. Stel legaat rust op alle erfgenamen, allemaal aansprakelijk volgt uit het
testament, legaat is geen schuld dus aansprakelijkheid volgt niet uit 182 lid 2, maar uit het testament
art 117 lid 2, daar volgt ook de draagplicht uit. Of je betaald krijgt zit ‘m in de uitwinbaarheid 184 lid
2 hangt af van de aanvaarding. Zuiver dan moeten erfgenamen uit EV resterende 20 betalen.
Beneficiair aanvaarden voorkomt dit, dan geen 20 uit eigen zak betalen. Dan stellen ze het legaat op
80, terugbrengen tot wat er wel is 120 lid 2, gaat alleen over de nalatenschap, laat 184 bij zuivere
aanvaarding onverminderd van toepassing. Veel legaten en bijna geen saldo kan een reden zijn voor
beneficiaire aanvaarding, dan geldt nog steeds art 182. Je beperkt hiermee alleen de uitwinbaarheid,
daar maakt beneficiaire aanvaarding het verschil t.o.v. zuiver. Saisine werkt dus ook bij beneficiaire
aanvaarding. Ook aansprakelijk voor de schulden van de erflater en misschien ook voor andere
schulden uit de nalatenschap. Bij 184 de uitwinbaarheid kijk je dus naar de wijze van aanvaarding.
Week 4 erfrecht
Schulden van de nalatenschap 4:7
- Sub b, leefomstandigheden, hoe heeft hij geleefd
- Sub c, kosten van vereffening van de nalatenschap we kennen formele vereffening 4.5.3.
bij beneficiaire aanvaarding en informele vereffening bij normale afwikkeling van een
nalatenschap. Zouden dus notariskosten kunnen zijn. Bestaat veel onduidelijkheid over. 24
aug 2010, kosten van het geding ten laste van de nalatenschap (procedure tussen
erfgenamen), maakt verschil of je het zelf doet of namens alle deelgenoten, zelf gedaan dan
geen schulden van de nalatenschap 4:7 c.
- Sub d, kosten van executele – zijn loon, kijken naar zijn taak, welke werkzaamheden heeft hij
verricht en staan die in verhouding tot de omvang van de nalatenschap
- Sub e, de schulden uit belastingen – de erfbelasting o.b.v. de successiewet. Aansprakelijkheid
van dit soort schulden staat in de invorderingswet.
- Sub f, afdeling 2 titel 3 de andere wettelijke rechten – dwingendrechtelijke bepalingen voor
de echtgenoot voorzieningen. En voor kinderen en bedrijfsopvolgers.
- Sub e, schulden ter zaken van de legitieme portie.
- Sub g, legaten
- Sub i,
Art 126 quasi legaten contracten die erflater heeft gesloten die moeten worden nagekomen, schuld
in de nalatenschap.
4:13 de wettelijke verdeling
Artikel 4:10 en artikel 4:13 uit elkaar houden. 4:10 wettelijk, wie zijn de erfgenamen. Zit je in de
eerste groep echtgenoot en kinderen, dan is de tweede stap naar art. 4:13. Daar staat de wettelijke
verdeling en die geldt alleen als we in groep 1 een echtgenoot en kinderen hebben aangetroffen.
Wet regelt voor die erflater dat de nalatenschap wordt verdeeld tussen erfgenamen. Wetgever
maakt de verdeling. Je kunt met een testament de wettelijke verdeling passend maken, daarom staat
er ‘tenzij erflater heeft bepaald dat deze afdeling buiten toepassing blijft’ het is dus niet dwingend,
maar betekent ook dat je een testament kunt maken en art 4:13 van toepassing laten. Een wettelijke
verdeling kan dus van toepassing zijn als er geen testament is of juist wel een testament is.
4
