Dit document is een samenvatting van de literatuur wat aangeschreven staat voor college 5 van het vak gedrags- en opvoedingsproblemen (SPO pre-master orthopedagogiek Groningen).
De literatuur bestaat uit 2 artikelen van het NJI:
- Rooijen-Mutsaers , K. van (2013). Wat werkt bij jeugdigen met angs...
Samenvatting literatuur college 5.
Internaliserende problematiek.
- Rooijen-Mutsaers , K. van (2013). Wat werkt bij jeugdigen met
angststoornissen. Utrecht: NJi. http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Wat-
werktpublicatie/%28311053%29-nji-
dossierDownloadsWatWerkt_Angststoornissen.pdf .
- Rooijen-Mutsaers, K. van (2013). Wat werkt bij jeugdigen met een
depressie. Utrecht: NJi. http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Wat-
werktpublicatie/%28311053%29-nji-
dossierDownloadsWatWerkt_Depressie.pdf.
Wat werkt bij jeugdigen met angststoornissen
Van Rooijn, K. (2018). Preventie en behandeling van angst: wat
werkt?. Utrecht: NJI.
- Karen van Rooijen, 2018.
1. Werkzame elementen
Wat precies de werkzame bestanddelen zijn binnen de preventie en behandeling
van angst, is vooralsnog onbekend. Wel is er een aantal punten waarover
nationaal en internationaal consensus bestaat onder onderzoekers.
CGT = cognitieve gedragstherapie.
Preventie
- CGT is meest evidence based methodiek voor het voorkomen en
verminderen van angstproblemen bij kinderen en jongeren.
- Het is nog niet goed duidelijk welke vorm van preventie (universeel,
selectief of geïndiceerd zie paragraaf 2.1) het meest effectief is.
- Preventieprogramma’s werken vooral goed als zij gestructureerd zijn, met
concrete doelen en getrainde uitvoerders.
- Interactieve elementen (zoals rollenspellen en groepsopdrachten) en het
betrekken van jeugdigen zelf bij de interventie kunnen het effect van
preventieprogramma’s verhogen.
Behandeling
- CGT is de enige overtuigend aangetoonde evidence based methode, voor
de behandeling van angst bij jeugdigen.
- CGT is effectief voor verschillende doelgroepen (jongens/meisjes, kinderen/
jongeren, LVB-jeugdigen en jeugdigen van verschillende etniciteiten)
ongeacht de setting waarin de therapie wordt gegeven of de vorm
(individueel/groepsmatig/online) waarin het wordt aangeboden.
- Op basis van het onderzoek naar behandelinterventies kan voorzichtig
geconcludeerd worden dat exposure (het blootstellen aan angstige
situaties) een zeer belangrijk element is binnen CGT.
- Andere elementen die veel voorkomen in effectieve cognitief-
gedragstherapeutische interventies zijn psycho-educatie, cognitieve
technieken (zoals het aanpakken van negatieve gedachten),
ontspanningsoefeningen en het modelleren (voordoen) van dapper gedrag.
, - Het betrekken van ouders bij CGT lijkt het effect van de behandeling niet
te vergroten, maar kan wel relevant zijn voor bijvoorbeeld het versterken
van de motivatie van de jeugdige of als er sprake is van psychopathologie
bij de ouders.
- Meer sessies van CGT leiden tot grotere behandeleffecten, maar de
intensiteit (vaker per week) maakt geen verschil.
- Boostersessies binnen 1 tot 3 maanden na de behandeling kunnen het
effect van CGT versterken.
- Wanneer CGT geen of onvoldoende effect heeft op de angststoornis, kan
aanvullend gekozen worden voor medicatie. SSRI’s (Selective Serotonin
Reuptake Inhibitors) zijn dan de eerste keuze. Vanwege de ernstige
bijwerkingen is het voorschrijven van medicatie wel omstreden.
2. Preventie van angst
2.1 Typen preventie
3 soorten preventie: universeel, selectief en geïndiceerd.
1. Universele preventie. Gericht op de bevolking in het algemeen en bedoeld om
invloed van risicofactoren te verkleinen. Voorbeeld: voorlichting over verschillen
psychiatrische ziektebeelden; vaardigheidstrainingen.
Voordelen:
- Het is vaak relatief goedkoop en vraagt minder inspanning dan de
andere vormen.
- Geen werving en screening van jeugdigen nodig.
- Groot bereik.
Nadeel:
- Er wordt een grote groep aangesproken, zonder onderscheid tussen
risico’s of symptomen.
2. Selectieve preventie. Gericht op specifieke bevolkingsgroepen met verhoogd
risico op het ontwikkelen van stemmingsproblemen. Voorbeeld: kinderen van
ouders met psychisch probleem, kinderen met traumatische gebeurtenissen.
Voordeel: het kent meer variatie, omdat het gericht is op een meer diverse
groep.
3. Geïndiceerde preventie. Gericht op jeugdigen die al stemmingsproblemen
hebben maar nog niet voldoen aan de prognose voor een depressie.
Gericht op het verminderen van stemmingsproblemen en het voorkomen van een
stoornis.
2.2 Cognitieve gedragstherapie
Veruit de meeste preventieve interventies voor angst maken gebruik van
technieken uit de CGT. Er zijn ook preventieve interventies die gebaseerd zijn op
andere principes – zoals interpersoonlijke therapie, mindfulness of beweging -
maar het onderzoek naar deze interventies is nog beperkt. Cognitieve
gedragstherapie is daarom de meest evidence based methodiek.
Centrale aanname in CGT = dat wat individuelen voelen en hoe ze zich gedrag,
wordt bepaald door wat zij denken. Irrationele cognities worden uitgedaagd,
, waardoor de jeugdige leert vanuit een ander perspectief naar dezelfde situatie te
kijken en op een andere manier te reageren.
Uit onderzoek naar de behandeling van angststoornissen blijkt dat geleidelijke
blootstelling aan angstige situaties, gecombineerd met ontspanningstechnieken,
kan helpen om te gaan met spanning. Daarnaast kunnen cognitieve technieken
het kind een gevoel van controle geven
- De meeste interventies vinden in groepsvorm plaats; op school of thuis
(bv onlinecurus).
2.3 Effecten van angstpreventie
Verschillende reviews en meta-analyses laten zien dat angstpreventie
bescheiden, maar positieve effecten kan hebben bij jeugdigen op het
verminderen van angstsymptomen en/of het voorkomen van de ontwikkeling van
een stoornis. Deze effecten blijven op lange termijn (langer dan 12 maanden)
over het algemeen niet behouden.
De vraag welke preventievorm het meest effectief is, is niet goed te
beantwoorden op basis van het bestaande onderzoek. Verschillende onderzoeken
wijzen erop dat alle drie de vormen van preventie effecten laten zien. Deze
resultaten komen niet in elk onderzoek met elkaar overeen.
2.4 Beschikbare interventies
2.4.1 Geïndiceerde preventie
Naam: FRIENDS (‘Vrienden’ = NL naam) angstpreventieprogramma vanuit de
cognitieve gedragstherapie, ook voor depressie.
Doelgroep: kinderen tussen 8-13 jaar.
Vormgeving: 10 wekelijke sessies, 2 boostersessies en 2 oudersessies.
Onderzoek wijst uit dat het programma effectief toe te passen is in de schoolse
setting, hoewel de grootte van die effecten varieert. Significant positief effect.
Gedurende 12 maanden na afloop steeds verder dalende symptomen. Deze
bevindingen werden niet bevestigd door leerkracht- en klasgenootrapportages.
Naam: ‘Dappere kat’
Doelgroep: basisschoolkinderen.
Vormgeving: 12 sessies op school.
Kern: kinderen leren vaardigheden om met angst om te gaan, zoals
ontspanningsoefeningen, helpende gedachten, copingtechnieken en geleidelijke
blootstelling aan angstige situaties.
Onderzoek: het programma verminderd zelf gerapporteerde angstsymptomen
van kinderen direct na de interventie en na 3 maanden.
2.4.2 Selectieve preventie
Naam: Kanjertraining
Doelgroep: kinderen en jongeren van 4-16 jaar die problemen hebben in omgang
met anderen.
Kern: het stimuleren van sociaal vaardig gedrag en het voorkomen en/of
verminderen van sociale problemen zoals pesten, conflicten.
Vormgeving: schoolbreed wekelijkse klassikale lessen, en kinderen met hun
ouders in groepen krijgen de training gegeven op een psychologische praktijk.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper chrnos. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,48. Je zit daarna nergens aan vast.
