Dit is een samenvatting van het korfvak 'Duurzaamheid', met coordinatoren Ann Crabbé en Matthias Buyle. Het document is gebasseerd op alle gastcolleges van het semester, zowel slides als bijkomende uitleg van de sprekers. Deze samenvatting is geschreven in mei 2024.
Samenvatting Duurzaamheid 2023-2024
Les 1: Introductie duurzaamheid (Matthias Buyle en Ann Crabbé)
Dit vak wordt opgebouwd door vier grote pijlers, 2
dimensies en 2 topics. We kunnen deze schematisch
weergeven.
1.1) De oorzaken van duurzaamheid
Er kunnen vier categorieën worden onderscheiden
van oorzaken:
Deze kunnen we in een formule gieten om de totale impact op te schrijven: Eq = P x T x I x C
Alternatief kunnen we inkomen en cultuur schrijven als welvaart (A): Eq = P x T x A
1.1.1) Populatie
We zijn met veel op deze wereld, en er gaan er enkel
nog maar bijkomen. Er wordt verwacht dat de piek van
de bevolking pas tegen het einde van deze eeuw zich
gaat voordoen.
De toename van de bevolking is niet constant over heel
de wereld
Vooral landen als China en Indië zijn veel gegroeid
Ontwikkelingslanden nemen veel toe
Fertiliteit
= Aantal kinderen per vrouw
Hoog in minder ontwikkelde landen
Lager in meer ontwikkelde landen
Constant fertility: Zeer onwaarschijnlijk, niet leefbaar
voor onze planeet
Medium fertility: Meest waarschijnlijk volgens de VN
Prognose tot 2100: stabiliserend tot 2 kinderen per
vrouw
Redenen: scholing voor vrouwen, anticonceptie,
betere gezondheidszorg
1.1.2) Inkomen
Het BBP per persoon is een heel goede maatstaf om te kijken naar de output, en dus ook inkomen.
Deze is de laatste jaren enkel maar aan het stijgen, en wordt verwacht dit meer te blijven doen.
1
,Hoe meer inkomen er beschikbaar is, hoe meer er geconsumeerd wordt.
Ongelijkheid in inkomen is sterk gestegen sinds industriële revolutie.
1.1.3) Technologie
Technologie is ook een belangrijke maatstaf. Het wordt gebruikt, of dat is toch het doel, als oplossing
voor de problemen in verband met duurzaamheid
Het aantal patenten geeft weer of er veel technologie in ontwikkeling is of niet.
Jevons paradox: Verhoogde efficiëntie kan worden teniet gedaan door een bijkomende consumptie
(Rebound effect)
Bv. We kunnen meer gaan produceren met minder energie (machines worden energiezuiniger), maar
omdat we meer produceren gaan we meer enegrie nodig hebben
We gaan ons gedrag aanpassen aan de nieuwe innovaties, waardoor de voordelen van de innovatie
(deels) teniet gedaan kan worden
Hierdoor kan technologie zowel een positieve als negatieve impact hebben op de duurzaamheid
Alle andere effecten hebben een positieve invloed
1.1.4) Cultuur
Materialistische cultuur
We streven steeds in onze economie naar groei. Hiervoor moeten onze
bedrijven hun producten kunnen afzetten aan consumenten die daar voor
open staan. Deze groei staat in verband met altijd meer produceren
Kan gezien worden als een soort hamster wiel:
Trendmolen van productie: Voortdurende productiestijgingen en de gevolgen daarvan voor het
milieu zijn nodig om kapitalistische groei en politieke stabiliteit in stand te houden
Om de tredmolen in beweging te houden is een aanvullende 'tredmolen van consumptie' nodig, die
wordt gegenereerd en gevoed door:
- Vooruitgang in reclame
- Verbeteringen in de consumptiemiddelen
- Verspreiding van consumptie over sociale klassen
- Uitbreiding van de signaalwaarde van producten
- Rationalisering van consumptie (bv. 'McDonaldisering' van de samenleving)
1.1.5) The great acceleration
De oranje figuur geeft weer hoe elk element
aan het evolueren is.
Alles is aan het boomen, vooral consumptie
(overkoepelend) neemt het voortouw
De blauwe geeft weer hoe deze evoluties een
impact hebben op het milieu.
Impact van stijging in consumptie is groot
2
,1.1.6) Tijdperk van het Antropoceen
De mens heeft een heel grote impact op de
aarde
Antropoceen = Een voorgesteld geologisch
tijdperk dat dateert van het begin van de
significante invloed van de mens op de
geologie en ecosystemen van de aarde
1.2) Draagkracht van de aarde
De grondstoffen op onze aarde zijn eindig. Dit
is al lang duidelijk, en werd ook al
verschillende keren aangehaald.
Club van Rome (vanaf 1968) = Groep vooraanstaande industriëlen en wetenschappers die zich bezig
houden met vragen zoals
- ‘Hoe lang kan de productiegroei doorgaan?’
- ‘Geeft aanhoudende productiegroei aanleiding tot uitputting vd grondstoffen en energiedragers?’
- ‘Wat met de leefbaarheid van de planeet voor de aanhoudend groeiende wereldbevolking?’
Deze groep heeft een boek gepubliceerd in 1972 genaamd The Limits to growth. Het boek zette
milieu- en voedingsvraagstukken voor het eerst op de politieke agenda
Via computermodellen kunnen we bepalen wanneer we op
een kantelpunt komen en alle nattuurlijke bronnen op gaan
geraken. Deze wordt gebasseerd op zaken zoals
Dit zijn simulaties die er vanuitgaan dat er niks aan de
huidge situatie gedaan wordt.
Draagkracht = Het maximale aantal individuen van een bepaalde soort dat voor onbepaalde tijd in
leven kan blijven in een bepaald deel van de omgeving.
= Niveau van gebruik dat een omgeving of bron kan verdragen zonder vernietigd te worden of een
onaanvaardbare achteruitgang te ondergaan
Link tussen de draagkracht van de aarde en hoe wij er mee omgaan
Mensen en de maatschappij kunnen het niet helpen om hun fysieke omgeving te gebruiken, maar die
omgeving is wel eindig. Het overschrijden van bepaalde grenzen schaadt het potentieel.
Draagkracht van de fysieke omgeving = draagvermogen = kritische belasting = milieugebruiksruimte
3
, 1.2.1) 3 functies van de aarde
Dunlap (een auteur) onderscheid 3 functies die ten dienste staan van de mens:
- Voorraaddepot: Opslag van (niet-)hernieuwbare natuurlijke bronnen
Overbelasting van deze bronnen leidt tot uitputting en schaarste.
- Leefruimte: Ruimte voor landbouw/woning/transport en andere maatschappelijke activiteiten
Overbelasting leidt tot versplintering en vernietiging van
ecosystemen
- Opslagplaats van afval: Zelfreinigend vermogen van het
milieu
Overbelasting leidt tot schade aan ecosystemen en
gezondheidsproblemen
We kunnen op een grafische manier weergeven hoe de
mens deze functies gebruikt
Link met drie groepen van milieuproblemen
Uitputting: Door iets met een bepaalde snelheid of hoeveelheid te
Terugtrekkingen
verwijderen (extractie), brengt deze vorm van exploitatie zichzelf in
gevaar.
Erodeert ecosystemen: Zowel omkeerbare als onomkeerbare Aanpassing
aantasting, waardoor de kwaliteit afneemt, anders dan vervuiling of
uitputting, door iets te veranderen.
Aanvullingen
Vervuiling: Door iets toe te voegen of vervuilende stoffen uit te stoten,
zodanig dat er schade wordt aangericht
Milieuhygiëneproblemen
1.2.2) Ecosystemen
Ecological Footprint Analysis = Maatstaf voor de
hoeveelheid natuurlijke rijkdommen, op jaarbasis aan
goederen en diensten verbruikt door dat individu.
Verbruik herleid naar oppervlakte ‘biologisch
productief aardoppervlak’ (in ha), nodig om die
consumptie te genereren en bijhorende vervuiling te
assimileren met ter plaatse voorhanden zijnde
technologie
Vraag vs aanbod
- Vraag: Vereiste natuurlijke hulpbronnen voor consumptie en voor de absorptie van afval
- Aanbod: Productiviteit en zuiverend vermogen van natuurlijke omgevingen
Earth overshoot day = De datum waarop de vraag van de mensheid naar ecologische hulpbronnen en
diensten in een bepaald jaar groter is dan wat de aarde in dat jaar kan regenereren.
Biocapaciteit en ecologische voetafdruk bieden een empirische basis om te bepalen of de mensheid
binnen de mogelijkheden van onze planeet leeft e n hoe deze relatie in de loop der tijd is veranderd.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper louiseevens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,26. Je zit daarna nergens aan vast.
