Lichamelijk functioneren 4
Leertaak 1 Hematologie (Zelman Pagina 124- 133) (Nederlands blz 146-155)
Erytrocyten (rode bloedcellen)
- De ery is biconcaaf qua vorm, deze bevat hemoglobine (HB), dit bestaat uit: eiwit globuline
en vier ijzer bevattende heemgroepen.
- In de longen bindt het zuurstof zich aan het ijzer in het HB, waarna de zuurstofrijke
erytrocyten naar het lichaamsweefsel worden getransporteerd. Hier wordt het zuurstof in
het HB afgestaan in ruil voor kooldioxide.
- Na de ± 120 dagen wordt de ery door de lever en milt verwijderd uit het bloed + afgebroken.
- De ery wordt aangemaakt in het rode beenmerg van de platte beenderen zoals de wervels en
het borstbeen. De aanmaak van de ery noemt men ookwel erytropoëse, dit wordt
gereguleerd door het hormoon “erytrpoëtine” uit de nieren. De ery ontstaat uit de grote
stamcel die veel stadia doorlopen heeft om een “rijke erytrocyt” te worden. Tijdens dit
proces hoopt de HB zich op in het cytoplasma, verliest de cel zijn kern als de ery’s bijna
rijp zijn verlaten die het beenmerg als reticulocyten.
Leukocyten (witte bloedcellen)
Leukocyten worden ontwikkeld in het beenmerg uit de myeloïde en lymfoïde stamcellen. Functie:
Het lichaam te verdedigen tegen infecties en vreemde stoffen. De gevolgen van te veel, te weinig of
afwijkende leukocyten kunnen leiden tot ziekte en invaliditeit. Soorten leukocyten:
- Granulocyten
Neutrofiele
Eosinofiele
Basofiele granulocyten
- Monocyten
- Lymfocyten
Trombocyten (bloedplaatjes)
Deze worden gevormd door het beenmerg. De trombocyten zorgen voor de eerste afsluiting van een
verwonding en de activatie van de stollingsfactoren. De stollingsfactoren worden gevormd in de lever
en circuleren samen met de trombocyten in het bloed. Bij een verwonding komt de weefselfactoren
vrij die activeren de stollingscascade waardoor Fibrinogeen (stolling’s factor I) vrijkomt en een
fibrinenetwerk gevormd wordt. Vitamine K is nodig voor de samenstelling (synthese) van
protrombine (stollingsfactor II). Voor de hemostase (bloedstelping) zijn bloedplaatjes, protrombine,
trombine, vitamine K en calcium nodig.
Diagnostisch onderzoek bloed
- Soorten onderzoeken bij algemene en/of specifieke bloedaandoedingen:
Tellen van het totale aantal bloedcellen van de erytrocyten, leukocyten en trombocyten
Bepalen wat de hemoglobineconcentratie is
Hematocrietwaarde (HT of HCT) is het volume van het bloed dat door de erytrocyten
wordt ingenomen, weergegeven als een fractie van het totale bloedvolume.
Stollingsonderzoek
Kwaliteit analyse grootte en de vorm van de verschillende celsoorten
- Soorten onderzoeken bij kwaadaardige bloedziekten en/of onverklaarde toename of afname van
het aantal bloedcellen:
Beenmerguitstrijkje door een beenmergpunctie het monster van het beenmerg wordt
onderzocht op het functioneren van het beenmerg en de stamcellen waaruit de bloedcellen
ontstaan kunnen ze hieruit onderzoeken.
1
,Anemie (bloedarmoede)
Het aantal erytrocyten of het HB gehalte is dan verlaagd in het bloed waardoor er hypoxie (gebrek
aan zuurstof) ontstaat in de weefsels en cellen.
- symptomen:
Vermoeidheid
Dyspneu kortademigheid
Hartkloppingen
Bleekheid
Tachycardie
Hartgeruis
Groei- en ontwikkelingsachterstand bij peuters en kleuters met lichte tot matige
ijzergebrek
Verstandelijke vermogen kan aangetast worden bij peuter en/of kleuters met ernstig
ijzergebrek.
Shock Bij acuut bloedverlies
Icterus (geelzucht) & Splenomegalie (miltvergroting) vaakst bij hemolyse (afbraak van
erytrocyten)
Anemie door ijzertekort
IJzer wordt niet actief uitgescheiden via de nieren of darmen, dit kan alleen via bloedverlies of door
het verlies van huid/darm cellen. Het dagelijkse hoeveelheid ijzer (ADH) wat verloren gaat wordt
opgevuld door het ijzer in voeding. De resorptie (opname) van ijzer vindt plaats in de dunne darm.
- Stadia’s:
Eerste stadia ferriprieve anemie (ijzergebrek anemie) dan is het ijzer uit het voeding niet
voldoende om het ijzergehalte op pijl te krijgen in het lichaam. Dit kan komen door:
bloedverlies, verstoorde ijzerresorptie en tijdens een zwangerschap, omdat je dan meer ijzer
nodig hebt om ook voor het aanmaken van erytrocyten voor de foetus te stimuleren. Hier
hoeft nog geen sprake te zijn van bloedarmoede (anemie).
Tweede stadia de erytrocyten worden minder aangemaakt door uitputting van het
ijzervoorraad en het lichaam niet langer de synthese van HB op peil kan houden. Doordat het
ijzergebrek niet verbeterd, maakt het beenmerg nu microcyten (zeer kleine rode bloedcellen).
- Oorzaken:
Gastro-intestinaal bloedverlies belangrijkste oorzaak van ijzergebrek bij mannen
Overgang belangrijkste oorzaak van ijzergebrek bij vrouwen
Pre-menopauze dit is een gevolg van ijzerverlies tijdens de menstruatie en de
zwangerschap
Te weinig ijzer via voeding komt vaakst voor bij kinderen hier is de groei dan vaak
sneller dan dat ze binnen krijgen.
Verminderde ijzer opname komt vaak voor bij malabsorptiesyndromen (onvolledige
opname van voedingsstoffen in het bloed) en andere chronische ziekten
Anemie door een chronische ziekte
Een verstoorde hematopoëse (bloed aanmaak) of terwijl verminderde aanmaak van de erytrocyten is
dan vaak de oorzaak van de anemie bij mensen met een chronische ziekte, zoals bij maligniteiten,
ontstekingen, infecties en auto-immuunziekten. De anemie door een chronische ziekte kan meestal
weer herstellen als de onderliggende ziekte zich weer hersteld. Soms wordt er erytropoëse-
stimulerende middelen gegeven om de aanmaak van de erytrocyten te stimuleren.
- Reumatoïde artristis of chronische tuberculose : door uitputting van de ijzervoorraad krijgen ze
sneller ernstige anemie.
- Hartaandoeningen (angina pectoris, verminderde inspanningstolerantie) : milde anemie
2
,Anemie door chronische nierziekte zoals nierinsufficiëntie:
De anemie komt dan vaak doordat er sprake is van verminderde aanmaak van erytropoetine (Epo, dit
is een hormoon die wordt gemaakt in de nieren en dit stimuleert de productie van de ery’s in het
beenmerg) door de nieren. Ook kan een patiet die een hemodialyse ondergaat anemie krijgen door
bloedverlies tijdens de behandeling, dan komt het weer door ijzergebrek. Om te kijken of de anemie
door de nierinsufficiëntie komt of door ijzergebrek kan men een ijzerstatus bepaling doen als het
door de nierinsufficiëntie komt is de serumijzer meestal normaal en anders niet.
Megaloblastaire anemie
Dit wordt veroorzaakt door een verstoorde DNA-synthese. De erytrocyten hebben dan een
verhoogde celvolume (macrocytaire erytrocyten). Het aantal erytrocyten is verminderd als gevolg van
een inefficiëntste erytropoëse (de erytrocyten zijn onvoldoende ontwikkeld) De oorzaak is vaak
gebrek aan vitamine B12 of foliumzuur.
Anemie door vitamine B12-gebrek
Vit B12 kan alleen opgenomen worden uit voeding en niet zelf door het lichaam geproduceerd
worden. Per dag moet een volwassenen ongeveer 2,8ug van vitamine B 12 uit voeding halen, dit wordt
opgenomen in de dunne darm. Normaal gesproken heeft men ook 2ug in de lever en 2ug elders in
het lichaam opgeslagen van vit. B12. Hierdoor duurt het bij abrupte stop van opname van vit B12
ongeveer 3 tot 6 jaar dat er hier te kort van is. Daarom is vaak de reden van een vit B 12 te kort
doordat de opname verstoord wordt door bijv. een chronische ontsteking of verwijdering van de
dunne darm. Het kan ook komen doordat er een verhoogde behoefte en/of uitscheiding is van vit B 12.
Voor een goede vit B12 opname is er voldoende intrinsieke factor (is een glycoproteïne dat door de
pariëtale cellen in de maagwand wordt geproduceerd als reactie op dezelfde prikkels die de afgifte
van zoutzuur bepalen) nodig. Dit wordt geproduceerd in de maag. Als dit de oorzaak is van de
Anemie noemt men dit pernicieuze anemie
Vit B12 zit vooral in dierlijke producten, zoals vlees, zuivel en eieren, daarom moeten veganisten vit
B12 supplementen slikken.
Zonder Vit B12 kan de membraan van onrijpe erytrocyten in de bloedbaan scheuren, daardoor zijn er
minder erytrocyten en daardoor dus ook een verminderd transport van zuurstof.
Als je een te kort hebt aan vitamine B 12, noemt men dat vitamine B12- deficiëntie. Als de anemie
hierdoor ontstaat kan de symptomen zijn: misselijkheid, overgeven, brandend gevoel in de tong,
doof gevoel in de armen/benen, krachtverlies en blauw-geel-keurenblindheid. Dit kan behandeld
worden door supplementen van Vit B12. Als dit oraal niet opgenomen wordt, moet dit intramusculair
ingebracht worden.
Anemie door gebrek aan foliumzuur
Foliumzuur (folaat), dit bestaat uit allerlei soorten planten en bacteriën. Het zit voornamelijk in
groente en fruit. Aanbevolen hoeveelheid is 300ug per dag. Het lichaam slaat foliumzuur zelf ook op
(5tot20ug), de helft hiervan zit in de lever. Foliumzuurdeficiëntie (te kort aan foliumzuur) ontstaat
binnen enkele maanden nadat de opname in de darmen afneemt.
Anemie door gebrek aan foliumzuur kan komen doordat de opname van foliumzuur verstoord is door
bijwerkingen van medicatie en bepaalde darmziekten, zoals ziekte van Crohn. Verder hebben
zwangere vrouwen, alcoholisten en/of nierpatiënten verhoogde kans op anemie door
foliumzuurdeficiëntie. Dit kun je controleren door lab controle van foliumzuurconcentratie. Dit kan je
verhelpen met foliumzuursupplementen.
3
, Hemolytische anemie
De levensduur van de erytrocyt kan verkort zijn door een ziekte. Er ontstaat dan anemie als het
lichaam niet vroegtijdig de afgebroken ery’s kan bijvullen. Bij hemolytische anemie is het aantal van
de ery’s verlaagd door een versnelde afbraak van de ery’s in de milt.
Oorzaken van verstoorde levensduur van de ery.
- Erfelijke afwijkingen, zoals; hemoglobinedefecten, enzymdefecten, membraandefecten (Dit tast
dan de fysieke eigenschappen aan van de ery’s, dit bepaald namelijk de levensduur van de ery)
- Infectieuze agentia
- Bepaalde medicatie
- immuunstoornissen
Bij hemolytische anemie wordt de concentratie van bilirubine in het serum toegenomen. Dit is een
afbraakproduct van heem en komt vrij bij de vernietiging van de erytrocyten. Deze ophoping van
bilirubine in het bloed veroorzaakt icterus (gele verkleuring huid/slijmvliezen + donkere mictie).
Behandelingen:
- splenectomie (miltverwijdering) als de aandoeding erfelijk is, dit verkleind de kans op
galstenen, hemolytische crise, pathologische veranderingen van het beenmerg.
- Bloed transfusie als de anemie ernstig is.
- Antimicrobiële middelen, zoals antimalariamiddelen als het komt door een infectie.
- Stoppen van bepaalde medicatie als de hemolytische anemie als bijwerking kwam van een
bepaalde medicatie.
Hemoglobinopathieën
Dit is een bloedziekte waarbij er een stoornis is in de structuur of aanmaak van de HB. Dit is een
erfelijke ziekte. Hier zijn verschillende soorten van:
- Sikkelcelanemie (sikkelcelziekte)
Is een recessief erfelijke bloedziekte, waarbij je ernstige hemolytische anemie hebt met perioden
met pijnlijke crises en verhoogde vatbaarheid hebt voor infecties. De erytrocyten bevatten dan
een abnormale type van HB, namelijk hemoglobine S (HbS).
De ery geeft de zuurstof af in een zuurstof arme omgeving HbS verbind zich met andere HbS-
moleculen er ontstaan lange kristallen de erytrocyten nemen een sikkelvorm aan, deze zijn
stug en onbuigzaam dit veroorzaakt verstoppingen in de kleine arteriolen en capillairen
waardoor er een ischemie (verminderd toevoer van zuurstofrijk bloed van de weefsel naar cel)
ontstaat. Dit noemt men ookwel de vaso-occlusieve episodes. dit kan lijden tot het falen van 1
of meerdere organen. Doordat het sikkelcellen zijn, zijn ze vatbaarder dan normale ery’s. Het
hemolyse kan versneld zijn of ze gaan gewoon kapot.
De diagnose wordt bij de geboorte al ontdekt door de hielprik. Het kan niet genezen worden. De
handeling is puur gericht op pijnbestrijding en anemie tegen te gaan. Dit doormiddel van;
bloedtransfusie en zn morfine en adjuvante niet-opioïde analgetica bij pijn.
- Thalassemie
Dit is een erfelijke bloedziekte waarbij er een stoornis is in de synthese van de alfa- of bèta-
ketens van het HB. Je kan hier levensbedreigende anemie, hyperactiviteit van het rode
beenmerg, splenomegalie (vergrote milt), groeiachterstand en botdeformaties krijgen. De
behandeling bestaat aan regelmatig bloedtransfusies, ondanks dit is hun levensduur maar vaak
tot 40e levensjaar. De ery’s lijken heel erg op de ery’s van een patient met ijzergebrekanemie. In
4
