Samenvatting
Samenvatting - Wat maakt de mens? - Filosofie Eindexamen 6 vwo eindtermen kwestie 4& afsluiting
- Vak
- Filosofie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting wat maakt de mens kwestie 4 & de afsluiting + de eindtermen.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 8 pagina's
Voorbeeld 2 van de 8 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Kwestie 4: GrensvervagingenDeze kwestie verkent de complexe relatie tussen mens, technologie en de omringende wereld.
Het betoog begint met de stelling dat de toekomst van de menselijke ontwikkeling open en
onbepaald is, met verwijzing naar Plessner's concept van excentrische positionaliteit als het
enige essentiële kenmerk van de mens. Technologieën bieden niet alleen nieuwe manieren om
ons bestaan te begrijpen, maar ze dagen ook traditionele grenzen tussen mens en niet-mens,
lichaam en machine, en fysiek en niet-fysiek uit.
Donna Haraway's kritiek op dualistisch denken in de Westerse filosofie vormt een belangrijk
uitgangspunt. Ze pleit voor het vervagen van grenzen tussen mens en dier, levend wezen en
machine, en fysiek en niet-fysiek, en introduceert het concept van de mens als cyborg. Dit
idee daagt de ideeën uit van een vaststaande menselijke identiteit en opent de deur naar
diverse identiteiten en ervaringen.
Kwestie 4 onderzoekt vervolgens de grensvervagingen die Haraway voorstelt: tussen mens,
dier en plant, tussen levend wezen en materie of machine, en tussen fysieke en niet-fysieke
entiteiten. Elk standpunt wordt ondersteund met argumenten die de vervaging van grenzen
rechtvaardigen, maar ook met kritische noten vanuit ethisch, kentheoretisch of
wetenschapsfilosofisch perspectief. De filosofie van Bruno Latour, met zijn nadruk op het
handelingsvermogen van niet-mensen, wordt gebruikt als een leidraad doorheen de discussie,
als aanvulling op Haraway's cyborgbeeld, en als kritiek op dualistisch denken.
Standpunt 1: de grens tussen mens en dier is vervaagd
Traditioneel wordt de mens in de filosofie onderscheiden van dieren, bijvoorbeeld door ons
rationele denkvermogen. Maar volgens Haraway vervaagt deze grens. Evolutietheorie heeft al
bijgedragen aan deze vervaging, en nu zien we zelfs eigenschappen die eerder alleen aan
mensen werden toegeschreven bij dieren en planten. Microbiologie toont ook aan dat we als
mens geen gesloten eenheid zijn, maar leven met vele niet-menselijke organismen in ons. Wat
zijn de mogelijke gevolgen van deze grensvervaging?
Argument 1: we bestaan uit allerlei niet-menselijke wezens
Filosoof Timothy Morton (1968) stelt dat we geen scherpe grens tussen mensen en andere
levende wezens kunnen trekken. We hoeven daarvoor alleen maar naar de realiteit van ons
lichaam te kijken: onze darmwand is bezet met bacteriën die helpen met het verteren van ons
voedsel. Al onze cellen bestaan uit wezens (mitochondrieën) die in een eerder stadium van de
evolutie vrij levende bacteriën waren en die op een gegeven moment verder zijn gaan leven in
een andere cel: onze huidige eukaryote cellen. Hij stelt voor om anders over onszelf te
denken, namelijk in termen van verbondenheid met allerlei andere levende wezens. Dit noemt
hij ecologisch denken.
Primaire tekst 12: Timothy Morton - Passages uit "Het ecologische denken" (2012)
De mesh: een werkelijk wonderbaarlijk feit
Het weer dient niet langer als neutrale achtergrond, maar wordt gezien als onderdeel van een
complexe web van onderlinge afhankelijkheden, ofwel de "mesh". Dit begrip beschrijft de
verbindingen tussen alle levende en niet-levende dingen en omvat zowel biologische als
, technologische aspecten. Het ecologische denken, geïllustreerd door Darwin's boom des
levens, erkent deze verbondenheid en vertakt zich in eindeloze cycli van relaties tussen alle
levensvormen.
Het ecologische denken confronteert ons met de afhankelijkheid van alles en het gevoel van
verlies van een stabiel referentiepunt. Deze bewustwording brengt een gevoel van leegte met
zich mee, waarbij traditionele zekerheden vervagen en groots denken betekent dat de grond
onder onze voeten wegsmelt. De mesh is geen comfortabele cocon, maar een complexe en
desoriënterende realiteit die ons uitdaagt om de betekenisloosheid en openheid ervan onder
ogen te zien.
Argument 2: Ook dieren en zelfs planten hebben denk- en handelingsvermogen
Traditioneel wordt aangenomen dat alleen mensen het vermogen hebben om bewust na te
denken en te handelen, terwijl dieren en planten slechts instinctief gedrag vertonen. Morton
betwist deze opvatting door te stellen dat het onderscheid tussen bewust handelen en
instinctief gedrag niet zo helder is als gedacht. Hij volgt hierin het denken van Bruno Latour,
besproken bij standpunt 2, argument 2.
Allereerst suggereert Morton dat het idee van bewust handelen vereist dat we denken en doen
scherp van elkaar kunnen scheiden, wat in de praktijk niet altijd het geval is. Ons vermogen
om de gevolgen van ons handelen volledig te begrijpen en te overzien wordt vaak overschat.
Daarnaast stelt hij dat we in werkelijkheid veel meer gedrag vertonen dan bewust handelen,
wat onze vermeende superioriteit ten opzichte van andere wezens in twijfel trekt.
In recent onderzoek naar planten wordt aangetoond dat zij ook cognitieve wezens zijn met
zintuiglijke vermogens, zoals waarnemen van zwaartekracht en magnetische velden, en
communicatie via chemische en elektrische signalen. Deze inzichten roepen vragen op over
de rechten van planten en de noodzaak om hun belangen te vertegenwoordigen in politieke
debatten. Latour pleit zelfs voor een Parlement der dingen, waarin alle levende en niet-
levende wezens een stem zouden moeten hebben. Dit brengt ons tot de uitdaging om niet
alleen de menselijke conditie te overwegen bij de vraag naar het menselijk wezen, maar ook
die van alle andere wezens om ons heen.
Implicatie van standpunt 1: een andere opstelling in wetenschappelijk onderzoek
Traditioneel wetenschappelijk onderzoek naar diergedrag hanteert het uitgangspunt dat de
onderzoeker onzichtbaar moet zijn en het dier vanuit een derde-persoons perspectief
bestudeert, waarbij alleen waarneembaar gedrag wordt geanalyseerd. Dit perspectief sluit
echter het eigen perspectief van het dier uit, waardoor het beeld van diergedrag
bevooroordeeld kan zijn.
Wetenschapsfilosoof Vinciane Despret pleit voor een alternatieve benadering waarbij niet
alleen het waarneembare gedrag, maar ook het perspectief van het dier wordt meegenomen in
het onderzoek. Zij benadrukt dat de relatie tussen dier en onderzoeker een actieve rol moet
spelen in plaats van te worden geminimaliseerd.
Despret's voorstel omvat het verplaatsen in het perspectief van het dier, waarbij zij kritisch
kijkt naar traditionele methoden zoals de spiegeltest om zelfbewustzijn te meten. Deze test,
ontwikkeld vanuit een antropocentrisch perspectief, is niet geschikt voor dieren die geen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 150876D. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 77973 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen