Dit is de samenvatting van Kwestie 4 van de examenstof voor Filosofie op het VWO! Alle informatie van Kwestie 4 uit het boek 'Wat maakt de mens?' heb ik aan de hand van de eindtermen uit de syllabus zorgvuldig samengevat, zodat je na het leren van deze samenvatting alles weet wat je moet weten om e...
KWESTIE 4: GRENSVERVAGINGEN
De mens onderscheidt zich van anderen door de manier van denken over de wereld en
zichzelf en volgens de fenomenologie ervaren we onszelf als denkende wezens én wezens
die door de wereld bewegen en bewogen worden.
DONNA HARAWAY(1944): we moeten grenzen in ons denken vervagen om niet meer
één van de kanten van de grens boven de ander te stellen (man>vrouw, geest>lichaam
etc.) en zo rechtvaardiger met elkaar om te gaan en omdat de grenzen in werkelijkheid
niet duidelijk getrokken kunnen worden. Cyborgbeeld: we hebben geen natuurlijke
identiteit maar zijn kunstmatig en samengesteld zonder essentiële kenmerken
weerstand uitsluiting/onderdrukking. CLARK heeft het beeld van de natural born cyborg
overgenomen.
11- GRENSVERVAGING TUSSEN MENS EN DIER (EN PLANTEN,
SCHIMMELS EN BACTERIËN)
Bomen hebben vriendschappen (volgens boswachter WOHLLEBEN). HARAWAY: niet
alleen grens mens/dier maar grens mens/organisme is aan het vervagen.
11.1 VAN ECOLOGISCH NAAR ECOLOGISCH DENKEN
TIMOTHY MORTON(1968): grens mens/organisme niet scherp te trekken onze
organen functioneren deels door bacteriën en in cellen zitten organellen die eerst
bacteriën waren. We moeten ecologisch denken: gefocust op verbondenheid met
andere organismen. We zijn een mesh: ‘maaswerk’. ‘groots denken’: we kunnen er niet
op vertrouwen dat we alles kunnen meten/weten, we kunnen de mesh niet volledig
doorgronden.
Tekst 11: Mesh: de onderlinge verbondenheiid van alle levende en niet-levende dingen,
verwijst naar draden én mazen in het draadwerk, een complexe situ/serie gebeurtenissen
waarbij een persoon gaandeweg verstrikt raakt in de opeenvolging van beperkende en
inperkende krachten. Elke levensvorm is familie, alles is verbonden geen echte
voor/achtergrond. Geen stamboom met vertakkingen, maar een mesh zonder startpunt
met clusters en groepen, geen centrum. Ecologisch denken komt voort uit vertakkingen
van de mesh, wezens evolueren samen met hun omgeving. Ecologische crisis: we worden
bewuster van hoe alles met elkaar verbonden is. Groots denken: er is geen punt waaruit
een onpartijdige meting gedaan kan worden, dus we kunnen niet alles meten/weten. Net
zoals een schizofreen: geen onderscheid te maken tussen voor/achtergrond.
Eigenlijk zegt MORTON dus “alles hangt met elkaar samen, dus is alles hetzelfde”. Gelijk
en gelijkwaardig worden als hetzelfde gezien.
11.2 HOE PLANTEN DENKEN EN DOEN
PLESSNER: alleen mensen hebben excentrische positionaliteit en kunnen intentioneel
handelen en morele overwegingen maken m.b.v. hun vermogen tot zelfreflectie.
MORTON: onderscheid intentioneel/instinctief handelen niet duidelijk te maken. Bewust
handelen veronderstelt een geest die de leiding heeft over het lichaam, maar
geest/lichaam kunnen we niet duidelijk scheiden. Helemaal weloverwogen kunnen we
bovendien niet handelen, want je kan nooit de precieze uitkomsten weten en het
vermogen om vooruit te denken wordt overschat. We vertonen veel meer gedrag dan
22
, handelen. Kenmerken die ons als mens onderscheiden komen ook voor bij planten en
dieren.
Plantenneurobiologie: onderzoek naar denkvermogen van planten. Ze hebben
zintuiglijke vermogens zoals wij, zelfs meer (voelen van magnetische velden). Sommigen
bewegen na aanraking en reageren dus op trillingen, maar is het waarnemen of een
reflex? Kruidje-roer-mij-niet reageert echter niet als er water op valt, alleen als ze door
bijv. insecten aangeraakt wordt, en heeft dus tastzin omdat ze ‘weet’ wat voor aanraking
het is. Planten kunnen verder ook denken en handelen klimplanten kunnen de beste
plekken uitkiezen om omhoog te groeien. We moeten dus zorgzamer samenwerken met
de natuur dan dat we nu doen.
11.3 WAT ZOUDEN DIEREN ONS VERTELLEN ALS WE DE JUISTE VRAGEN
ZOUDEN STELLEN?
BARBARA SMUTS: onderzoek naar bavianen, stelde zich ‘neutraal’ op om het
natuurlijke gedrag te onderzoeken, maar ze gingen zich juist onnatuurlijk gedragen.
VINCIANE DESPRET(1959): verkeerde veronderstelling dat de bavianen onverschillig
zouden zijn tegenover een onverschillige toeschouwer. Als je je verplaatst in de aap is het
logisch dat ze verward waren om het wezen dat niet met ze interacteerde.
SHIRLEY STRUM: ook onderzoek, altijd behoeften doen buiten zicht, een keer in bijzijn
van de bavianen die vervolgens schrokken van het geluid, daarna keken ze niet meer
raar ervan op omdat ze doorhadden dat dit ook een levend wezen met behoeften was
zoals zijzelf.
Gedrag onderzoeken: toeschouwer moet onzichtbaar zijn, alles vanuit een
derdepersoons-perspectief beschrijven. DESPRET stelt dat het
eerstepersoonsperspectief en de interactie tussen dier en onderzoeker ook meegenomen
moeten worden.
Tekst 12: mentalistische dieren kunnen intenties toeschrijven aan anderen en beseffen
dat wat omgaat in hun hoofd niet omgaat in dat van een ander. Hiervoor is zelfbewustzijn
nodig, wat je hebt als je jezelf kan herkennen in een spiegel. Als deze test uitgevoerd
wordt bij dieren veronderstellen we echter wel dat ze geïnteresseerd zijn in spiegels zoals
wij dat zijn. Het veronderstelt dat je jezelf pas kan kennen als je jezelf herkent. Degenen
die geen interesse hebben in de spiegel zouden op andere gronden beoordeeld moeten
worden of ze zelfbewustzijn hebben of niet de capaciteit om aan jezelf te denken wordt
aangetoont als je jezelf toon aan een ander, of juist verstopt (dezelfde vaardigheden). Als
een dier zich verstopt weet hij dat hij zich verstopt en weet hij dus ook hoe het is zichzelf
te tonen hij kan zich in de toeschouwer verplaatsen en bedenken “hij kan me nu niet
zien”, het heeft dus perspectivisme.
DESPRET veronderstelt dus dat dieren zich expres verstoppen en niet instinctief.
12- GRENSVERVAGINGEN TUSSEN LEVENDE EN NIET-LEVENDE WEZENS
Als een auto door een verkeersdrempel vaart vermindert, weet je niet de intentie van de
bestuurder (kan om mensen niet aan te rijden of puur om de auto niet te beschadigen).
De intentie van de ontwerper is duidelijk, namelijk het vertragen van bestuurders.
BRUNO LATOUR: wil kijken naar wat de drempel doet.
23
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper samenvattingenvanmeike. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
