Probleem 1 – anorexia nervosa
Leerdoelen:
1. Wat is anorexia nervosa? Wat zijn de kenmerken?
2. Welke risicofactoren dragen bij aan de ontwikkeling van anorexia nervosa?
3. Hoe heeft de omgeving invloed op uitingen van anorexia nervosa?
4. Wat zijn effectieve interventies voor de behandeling van anorexia nervosa?
Literatuur:
Cnattingius et al (1999)
Lock (2010)
Van Elburg (2008)
De Hart et al. (2006) doi:10.1016/j.jesp.2004.12.005
Enten et al. (2009) doi:10.1016/j.appet.2009.02.013
Fosco et al. (2012) DOI: 10.1177/0192513X12445889
Morris et al. (2007) doi:10.1111/j.1467-9507.2007.00389.x.
Braden (2017) http://dx.doi.org/10.1016/j.appet.2014.04.017
Micali (2015) DOI: 10.1111/1471-0528.13825
Boek: Prins en Braet – hoofdstuk 19
1
,Leerdoel 1: Wat is anorexia nervosa? Wat zijn de
kenmerken?
Prins & Braet (2008) + Van Elburg (2008)
Definitie
Eetstoornissen als anorexia nervosa zijn complexe psychosomatische
ziektebeelden, waarbij een afwijkend eetpatroon en een verstoorde
gewichtsregulatie voorkomen, die leiden tot ondergewicht en hormonale
afwijkingen.
De ziektebeelden van de drie eetstoornissen (anorexia nervosa, boulimia
nervosa en eetbuistoornis) worden vaker aangeduid met de Engelse benaming
binge eating disorder (BED). Deze stoornissen zijn in Westerse culturen pas in
de 20e eeuw als aparte aandoeningen bekend geworden.
Kernprobleem:
Een persoon met anorexia nervosa is niet in staat om een minimaal normaal
lichaamsgewicht te handhaven en heeft intense angst om dik(ker) te worden,
een vertekend lichaamsbeeld.
Vaak zijn er ook aanwijzingen voor een stoornis op het endocrien (hormonaal)
gebied (dit uit zich bijvoorbeeld in het wegblijven van de menstruatie).
Twee typen:
Er zijn twee typen bekend van anorexia nervosa:
1. Het restrictieve (beperkende) type: vermagering door te weinig eten in
combinatie met te veel bewegen
Dit type heeft de duidelijkste genetische basis
2. Het eetbuien-purgerende type: voedselinname beperken, maar soms ook
eetbuiten, waarna purgeren volgt (braken en laxeren)
Purgeren = zuiveren/reiniging van het lichaam (het voedsel uit het lichaam
verwijderen)
Er kan van het restrictieve type overgegaan worden naar het purgerende type, maar dat
hoeft niet.
Kenmerken:
Anorexia nervosa wordt gekenmerkt door:
Gewichtsverlies + ondergewicht
Onvoldoende gewichtsgroei (minimaal 15% onder de norm)
Afwijkend eetpatroon, gedomineerd door vasten in combinatie met hyperactiviteit
(restrictief) OF vasten in combinatie met vreetbuiten, braken of laxeren
(purgerend)
Angst om dik te worden
Vertekend/verstoord lichaamsbeeld
Excessief diëten
2
, DSM-5 criteria voor anorexia nervosa:
1. Het beperken van de energie-inname t.o.v. de energiebehoefte, resulterend
in een significant te laag lichaamsgewicht voor de leeftijd, de sekse, de groeicurve
en de lichamelijke gezondheid. Een significant te laag gewicht wordt gedefinieerd
als een gewicht dat lager is dan het minimale normale gewicht of, bij
kinderen en adolescenten, een lager gewicht dan wat minimaal wordt verwacht.
2. Een intense angst/vrees om aan te komen of dik te worden, of persisterend
gedrag dat gewichtstoename verhindert, zelf al heeft de betrokkene een
significant te laag gewicht.
3. Een stoornis in de manier waarop de betrokkene zijn of haar
lichaamsgewicht of lichaamsvorm ervaart, een onevenredig grote invloed van
het lichaamsgewicht of de lichaamsvorm op het oordeel over zichzelf, of
persisteren in het niet onderkennen van de ernst van het actuele lage
lichaamsgewicht.
Ook kan worden aangegeven of er sprake is van partiële of volledige remissie en wordt
de ernst getypeerd door de BMI te vermelden.
Boulimia nervosa (BN): boulimia wordt gekarakteriseerd door frequente episodes van
overeten (eetbuien) gevolgd door compenseergedrag, zoals braken (zelf opgewekt) om
gewichtstoename te vermijden
Eetbuistoornis (BED): wordt beschreven aan de hand van terugkerende episodes van
significant meer voedsel eten in een korte tijdsspanne. In de vorige versie van DSM was
BED niet erkend als stoornis.
Overzicht - niet besproken, wel handig:
Kenmerken Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa Binge Eating
Disorder
Gewichtsstatus Significant laag gewicht Meestal normaal Vaak overgewicht of
gewicht obesitas
Eetbuien - Eetbuien (eetbui- Objectieve eetbuien, Objectieve eetbuiten,
purgerend type) minimaal 1 keer per minimaal 1 keer per
- Vaak subjectieve week, gedurende 3 week, gedurende 3
eetbuien maanden maanden
Gewichts- Persistent gedrag dat Persistent gedrag dat Afwezig
controle gewichtstoename belet: gewichtstoename
- Restrictief type: belet: vasten,
vasten, bewegen bewegen, braken,
- Eetbui-purgerend type: laxantia
braken, laxantia
Lichaamsbeeld Zelfevaluatie overdreven Zelfevaluatie Zelfevaluatie
beïnvloed door gewicht en overdreven beïnvloed overdreven beïnvloed
lichaamsvormen door gewicht en door gewicht en
lichaamsvormen lichaamsvormen
3
, Prevalentie:
- Komt vaker voor bij vrouwen/meisjes: bij anorexia en boulimia is 90% vrouw
2
en bij de eetbuistoornis is vrouw.
3
o Van alle patiënten met een eetstoornis in de leeftijd van 12 tot 18 jaar is
90-95% meisje
o Bij kinderen tot 12 jaar is de sekse-ratio minder uitgesproken. In
verschillende onderzoeken worden percentages tot 30% voor jongens
gerapporteerd.
- Elk jaar krijgen 1300 jeugdigen anorexia nervosa, bijna allemaal 10-20 jaar
oud (gemiddeld 14-16, met een piek bij 13/14 en 17/18). Het betreft 93%
meisjes en 7% jongens.
- Vaak is er veel ontkenning van de stoornis door schaamte en ontkenning.
Daardoor identificeren huisartsen ook maar 40% van de anorexia nervosa
patiënten en maar 11% van de boulimia patiënten (want die hebben een normaal
gewicht)
- Bij anorexia komt 34% in de geestelijke gezondheidszorg terecht. Bij
boulimia komt 6% daar terecht. In 6-10% van de gevallen in de GGZ leidt
anorexia tot een vroegtijdige dood.
- Anorexia nervosa is een ernstige eetstoornis en heeft de hoogste mortaliteit
(10-15%) van alle psychiatrische stoornissen. De prognose van anorexia
nervosa is matig.
- Slechts 50% van de patiënten bereikt volledig herstel en 20% blijft
chronisch ziek
Verloop en prognose:
Het is geen toeval dat een eetstoornis meer voorkomt in de adolescentie
(16-19 jaar):
o In die periode verandert namelijk het natuurlijke gewicht (door
menstruatie, groeispurt, etc.).
o Ook ontwikkelt in die periode het zelfbeeld en hebben anderen
(peers/media) veel invloed. Dit kan gepaard gaan met een negatieve
lichaamsbeleving. Jongeren gaan meer geven om de mening van anderen.
o Jongeren bouwen daarnaast in de adolescentie meer
zelfstandigheid op door zich meer los te maken van ouders en
zelfcontrole te krijgen over hun leven. Autonomie en zelfcontrole kunnen
belangrijke thema’s zijn bij eetstoornissen.
Anorexia begint meestal al op jongere leeftijd, vooral tussen de 14 en 18
jaar, gemiddeld op het 17e levensjaar. Boulimia begint vaak rond het 18e
levensjaar en eetbuistoornissen pas op latere leeftijd.
o Het ontstaan van de klachten is meestal rond 13-16 jaar. Soms komt het
ziektebeeld echter pas op volwassen leeftijd tot uiting
De gemiddelde duur van anorexia is 4 jaar.
Anorexia komt vaak voor in comorbiditeit met andere stoornissen: angst,
depressie, borderline, ODD, concentratieproblemen, slaapproblemen
Gevolgen van anorexia nervosa
De somatische gevolgen van anorexia nervosa zijn afhankelijk van:
- De mate van ondergewicht
- De snelheid van het gewichtsverlies
- De sekse van de patiënt (somatische klachten bij mannen zijn vaak erger,
mede door late diagnosestelling)
4
