Historiografie en geschiedfilosofie
Dr. Adriaan van Veldhuizen
HC1
04-02-2019
Het tweede blok van deze collegereeks wordt gegeven door prof. Dr. Peer Vries, de titel zou
omgekeerd moeten zijn, want Veldhuizen gaat geschiedfilosofie behandelen.
Eerste tentamen gaat over de stof van Veldhuizen, tweede over stof van Peer Vries. Anouk Bos is
studentassistent en helpt ook met praktische dingen en nakijken van de tentamens. stel vragen dan dus
aan de bijbehorende docent.
Welkom
Geschiedfilosofie: wetenschapsfilosofie van de geschiedenis.
Historiografie: geschiedenis van de geschiedschrijving.
De twee termen zijn zeer met elkaar verweven, maar ook gescheiden. Geschiedfilosofie heeft
historiografie nodig om concreet te worden, terwijl historiografie een verondersteld antwoord geeft
op de filosofische vraag “wat is geschiedschrijving?”.
Het zijn twee verschillende vakgebieden, in deze collegereeks uitgelegd door twee verschillende
docenten met verschillende tradities en achtergronden.
Verwacht conflict en tegenspraak.
Er zijn in de universiteit (Leiden) geen meer tegengestelde personen te vinden.
Adriaan van Veldhuizen Peer Vries
Geeft geen ene fuck om wereldgeschiedenis. Houdt van wereldgeschiedenis.
Houdt van het narratieve, de metageschiedenis. Houdt niet van het narratieve, de
metageschiedenis.
Nummers mogen in de zee vallen. Houdt van nummers.
Veldhuizen waarschuwt dat de verhalen erg tegenstellend zullen zijn. De basale ideeën zijn hopelijk
hetzelfde, maar dit kan hij niet beloven. Hij geeft als tip niet bang te zijn om vragen te stellen.
NB: Peer Vries schijnt een legendarische docent te zijn. Iedereen die in Leiden gestudeerd
heeft en van hem college heeft gehad is hier enthousiast over. Je moet niet verwachten dat
hij zich aan de collegeschema’s zal houden.
Veldhuizen verwacht weinig PowerPoints bij Vries, maar dat zal hij ruimschoots compenseren.
Geschiedfilosofie
Wat is geschiedfilosofie?
1. Wat voor soort vragen hoort erbij? Wat is ‘het onderwerp’?
2. Wat voor soorten geschiedfilosofie zijn er?
3. Waarom spreekt dit college over ‘relaties met het verleden’?
Leerdoel: begrijpen wat geschiedfilosofie is (voornaamste onderscheidingen, vragen, etc.).
Relaties met het verleden.
Er zijn verschillende opvattingen en ideeën over hoe je geschiedenis moet bedrijven. Hier horen
verschillende namen bij: Theoretische Geschiedenis, Theorie van de Geschiedenis, Historical Theory,
Philosophy of History, Theoretische Geschichte, etc. Het probleem is dat ‘theorie’ ingewikkeld klinkt,
want er zit een mate van reflectie in. Toch is dit vak niet enkel reflectie. Voor zover dit dat wel is,
dient de reflectie wel tot een doel, het is geen “vrije exercitie in het nadenken”. In dat opzicht is dit
het meest praktische vak, want het is het enige vak wat iedereen in de collegezaal zal gebruiken na
de studie, hier is Veldhuizen zeker van. Het gaat over de manier waarop we kennis verwerven en
bezig zijn met het verleden. Het type vragen wat we stellen, het type interesses en de persoon die
we zijn.
Vakken zoals seksualiteit in de middeleeuwen kan je kiezen, maar er is geen garantie dat je hier de
rest van je leven mee bezig zal zijn. Als je historicus/-ca bent, heb je een bepaalde manier van denken
en werken, die je de rest van je leven bij je zal dragen.
Wat voor werk je na de studie ook zal doen, deze manier van nadenken is er een waar je wat aan
hebt en waar je iets van zal blijven gebruiken.
, Historiografie en geschiedfilosofie
Dr. Adriaan van Veldhuizen
HC1
04-02-2019
Wat voor soort vragen hoort erbij?
Vragen over geschiedenis betere historici = betere geschiedschrijving.
Dit college is onderdeel van een drietaps-raket:
- Inleiding Historische Wetenschap.
- Wetenschapsfilosofie.
- Historiografie en Geschiedfilosofie.
- (evt. later Historical Theory).
Dit is een belangrijke raket en ook de punt sluit in bepaalde delen aan
op IHW, maar dit is geen methodologie college. Vond je IHW niet leuk
vanwege de te lezen bronnen, dan is dit vak geen probleem.
Vond je IHW heel vaag en wil je enkel concrete dingen leren, dan moet
je toch vrezen voor de veiligheid van de raket.
Waarom doen we geschiedfilosofie?
Breed genomen:
- Filosofische bespiegeling op het verleden en onze relatie met het verleden.
- Maar wat is filosofie?
In 1987 is het besluit genomen om een deel geschiedtheorie en wetenschapsfilosofie verplicht te
maken in alle curricula van de geesteswetenschappen. Veel mensen zijn aan de slag gegaan hiermee,
wat op zichzelf een goede ontwikkeling is. Het probleem is dat het nog sterk los staat van de praktijk
en andere vakken. Idealiter is dit met elkaar verbonden, maar dit gaat moeilijk. Mensen vinden het
vaak moeilijk te benoemen wat filosofie is, wat filosofen zelf ook moeilijk vinden.
Het is een debat, een gesprek en een poging om te ontdekken wat de grote vragen zijn. We
willen deze niet beantwoorden, maar vormen.
We zijn geen filosofen, maar Veldhuizen probeert er toch wat over te zeggen:
- Systematische rationele bespiegeling op kennis en het kennen.
- Reflectie op eeuwige vragen.
- Vaak: het ware, het schone, het goede.
