Historiografie en geschiedfilosofie
Dr. van Veldhuizen
HC 2
11-02-2019
Sidenote: als Veldhuizen de moeite neemt een (uitgebreid) antwoord te geven op een (uitgebreide)
vraag, dan vindt hij het fijn/ een kleine moeite om een teken van ontvangst binnen te krijgen, of dit nu
fysiek of digitaal is.
Ieder belangrijk filosofisch vraagstuk verdient een uitleg die zich tot op zekere hoogte tot de waarheid
weet te verhouden, maar dit is voor iedereen anders. Interessant, maar ook verwarrend.
Probeer zelf naar zulke vragen te kijken en deze concreet te maken, wees niet bang hier weer
vragen over te stellen.
Vorige week
- Verschil geschiedfilosofie en historiografie
- (geschied)filosofie als strenge wetenschap
- Filosofische vragen in reactie op maatschappelijke opschudding
- Twee soorten geschiedfilosofie:
o Substantiële/ speculatieve geschiedfilosofie.
o Kritische/ analytische geschiedfilosofie.
- Dit onderscheid is van oudsher cruciaal, maar ook bedrieglijk.
- We willen er voorbij en daarom kiezen we een andere aanpak: bestudering van relaties tot het
verleden.
Kijkend naar relaties met het verleden kom je substantiële vragen tegen, maar ook de analytische kant.
- We begonnen met de epistemische relatie.
- Klassiek: Cartesian Anxiety (óf-óf-denken)
- Wij maken geen keuze (niet modern of postmodern/ niet objectief of subjectief).
- Persoonlijke voorkeur: hermeneutische benadering.
- Dit epistemische vraagstuk blijft terugkeren!
Vandaag
- Wat is het verleden?
- Wat is de materiële relatie met het verleden?
o Vast een aantekening: gaat niet om materie in de zin van spullen, maar het idee dat je
ideeën voortleeft en doorgeeft en dingen uit het verleden in het heden resoneren, zoals
ook een ruïne, maar gaat niet over ruïnes als zodanig.
Relatie Doelen
Epistemisch Kennis, begrip
Moreel Goedheid, rechtvaardigheid
Politiek Machtsuitoefening, besluitvorming
Esthetisch Schoonheid, samenhang
Materieel (afkomst, identiteit)
Wat is het verleden?
Wat is het verleden? Ofwel: hoe kijken we tegen het verleden aan?
- Het chronologische verleden
- Het voltooide verleden
- Het vreemde verleden
- Het aanwezige verleden
“Geschichte schreiben ist eine Art, sich das Vergangene vom Halse zu schaffen” (Goethe).
Verleden en geschiedenis zijn niet hetzelfde. Vandaag wordt eerste gekeken naar wat het verleden is
en de manieren hoe we naar het verleden kijken. Naast het aanwezige verleden heeft Veldhuizen het
ook over materiële verleden, een goede aanwijzing van de aanwezigheid.
1. Chronologische verleden
Wat is het chronologische verleden?
, Historiografie en geschiedfilosofie
Dr. van Veldhuizen
HC 2
11-02-2019
In feite de manier hoe wij de hele dag het verleden definiëren, zoals “ik liep een half uur geleden door
die deur”.
- De tijd die geweest is.
- Alles vanaf een milliseconde tot diep terug in de oertijd.
- Alles is daarmee geschiedenis.
Zeer onbevredigende manier om over verleden na te denken. Brengt geen orde aan, enkel verschil
tussen toen en nu. Het beslaat alle tijd die geweest is, voor historici problematisch. Het doet geen recht
aan de relativiteit van tijd. Denk zo aan hoe geschiedenis hier is opgedeeld, zoals het enorme blok
voor de oudheid en de kleine voor de contemporaine tijd. Je ziet dat er enorme sprake is van
relativiteit. Op het niveau van de oudheid spreken we nauwelijks over de contemporaine tijd en
andersom.
Chronologische verleden doet hier geen recht aan. Jammer, maar dit is een manier van nadenken die
niet zo handig is.
Hoe dan?
- Doorgaans: niet “vroeger”
- Zoeken naar historische afstand
o Is relatief en dit willen we erkennen.
- Erkenning van de relativiteit van het historische process
o Dan druk je het niet meer uit in chronologische jaren.
- Meteen een twistpunt: niet chronologisch vast te stellen.
- Moet dat 20, 100 of 300 jaar zijn?
Afstand zoek je idealiter op naar de volgende slide.
2. Het voltooide verleden
- Wat is de ideale historische afstand
- Doorgaans: verleden moet ‘voorbij’ of ‘voltooid’ zijn.
- Maar wanneer is het verleden voltooid?
- Altijd relatief:
o Voltooid door wie?
o Wat is er precies voltooid?
o Lange- en korte termijn ontwikkelingen?
o Continuïteit en discontinuïteit?
o Deels wel en deels niet voltooid?
Voorbeeld: de lange negentiende eeuw duurt tot ver in de twintigste eeuw. Chronologisch gezien is
deze periode voor het einde van de voltooide periode afgelopen.
Waarom is er sprake van een einde, met daarvoor iets wat je een begin of proces kan noemen?
Sommige dingen zijn deels wel of niet voltooid. Het idee van voltooiing is een negentiende-eeuws
idee. Ook bij geschiedfilosofie evident.
Juist in de negentiende eeuw gaan mensen nadenken over een tijdgeest, hiervoor werd niet echt over
periodisering nagedacht, dit werd een soort fetisjisme.
- Veronderstelt eenduidig, lineair begrip van ontwikkeling.
- Veronderstelt ‘perioden’, elk met eigen ‘tijdgeest’.
- Tijdperk denken: geen ‘multiple temporalities’ à la Shmuel Eisenstadt.
- Bekende 19e-eeuwse gedachte: Zeitgeist (historisme)
Historisme resoneert nog altijd in ons idee van geschiedenis. Mengend in debatten nemen we
historische ideeën mee, bewust en onbewust.
- Historisme: ‘Rankeaanse methode tegenover filosofische systeemdenkers en metafysici:
bronnen etc.’.
o Historisme kan allerlei dingen betekenen, van oudsher de Rankeaanse methode dat we
met bronnen aan de slag moesten en niet met metafysische ideeën. Hij stelde zich
tegenover Hegel.
Historisme: ‘Geschiedenis als sleutel tot begrip van de wereld’.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RoosGroen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
