Historiografie en geschiedfilosofie
HC 5
Dr. van Veldhuizen
04-03-2019
Kort college omdat Veldhuizen eerder weg moest.
Vandaag
1.
- De vraag naar waarheid.
- Twee waarheidstheorieën.
- Alternatief: plausibiliteit, theory virtues, alternatief waarheidsbegrip.
Intermezzo: post-truth.
2.
- Morele lessen uit het verleden.
- Dilemma: argumenten voor en tegen.
- Alternatief: historische gesprekskunst.
Post-truth
Vaak horen we nu dat de waarheid onder vuur ligt en deze niet meer bestaat, maar dit idee is niet
nieuw.
De vraag naar waarheid
- ‘De waarheid onder vuur…’
- Postmodernisme vs. (neo)positivistiche critici.
- Geschiedwetenschappelijke culture wars.
Laatste keer dat deze vraag in de wetenschap opkwam was in de jaren ’70, ’80 en vooral ’90 tijdens
het postmodernisme. Culture wars heeft hier sterk mee te maken, dat alles relatief geworden is. In de
geschiedschrijving heb je dit heel sterk. Eerst wil je de waarheid vinden, maar wat is de waarheid nu
eigenlijk? Waarom wil je waarheid? Misschien om een fundament te vinden Cartesian Anxiety.
De vraag naar waarheid
‘Is er een fundament voor kennis en rationaliteit?’
Descartes kan je tegenobrt Vico zetten. Deze leefde net iets na Descartes, maar zei dat waar zijn en
gemaakt zijn voor elkaar inwisselbaar zijn.
Klassieke dichotomie: objectivisme vs. Relativisme.
- Descartes vs. Vico.
- Mill vs. Dilthey.
- Logisch empirisme vs. Taalfilosofie.
- Metafysica vs. Historisme.
Richard Bernstein:
- De filosofie zocht altijd naar een fundament voor kennis.
- Zelfs mensen die daar voorbij wilden (zoals Kant en Husserl) kwamen er uiteindelijk op uit.
- Waarom toch die zoektocht?
Cartesian Anxiety: de angst voor een ‘ongefundeerd bestaan’ dat tot (moreel) relativisme, chaos en
wanorde zou leiden.
Zonder de waarheid kan je ook elementen zoals God niet verklaren en is er geen moreel handvat,
waardoor men in wanorde zal vallen.
Esthetiek heeft hier minder problemen mee (daarom houdt Veldhuizen er ook van “Ik leef liever mooi,
dan goed.”).
Ook de filosofen die zich los wilden maken vielen terug in de zoektocht naar de fundamenten. Dit zie
je niet enkel in de filosofie in zijn algemeen, maar ook (misschien bij uitstek) bij de geschiedfilosofie.
Misschien wel per excellence een filosofie voor dit vraagstuk.
De vraag is dan:
- Bestaat er zoiets als historische kennis?
- Er zijn meerdere antwoorden mogelijk:
, Historiografie en geschiedfilosofie
HC 5
Dr. van Veldhuizen
04-03-2019
Wat vaak als zwakte wordt beschouwd, is volgens Veldhuizen juist een sterk punt. De epistemische
relatie en de problemen met het verleden zijn ingewikkeld, maar helpen ons bij andere situaties bij
uitstek doordat ze ons tot nieuwe vragen leiden.
Keith Windschuttle vs. Keith Jenkins
The killing of History: How a Discipline is On ‘what is history?’
Being Murdered by Literary Critics and Social
Theorists
- Objectivist. - Relativist.
- Niet objectief? Geen waarheid! - Geïnspireerd door Richard Rorty and
- Geen waarheid? Geen Hayden White.
geschiedschrijving. - ‘Postmoderne’ benadering.
- We zoeken ware kennis over het ware - Het ‘ware verleden’ bestaat niet.
verleden.
Keith Windschuttle is Australische geschiedfilosoof. Hij verzet zich tegen relativisme in The Killing
of History: How a Discipline is Being Murdered by Literary Critics and Social Theorists. Hij vindt dat
je zonder optivisme geen waarheid hebt, dus ook geen geschiedenis. Dit is echt een uiterste.
Aan de andere kant heb je Keith Jenkins die juist over o.a. White en Ankersmit schrijft en een
relativistische blik heeft. Waarheid bestaat niet want elke vorm is per definitie scheppend in On “what
is history?”
Beiden zijn echte uitersten, Jenkins had de conclusie dat “als je geen wetenschap kan bedrijven, wat
doe ik hier dan toch?” en is vervolgens dramatisch van zijn universiteit vertrokken (3 maanden voor
zijn pensioen).
Windschuttle (according to Bernstein):
‘By “objectivism”, I mean the basic conviction that there is or must bes ome permanent ahistorical
matrix of framework to which we can ultimately appeal in determining the nature of rationality,
knowledge, truth, reality, goodness, or rightness […] Objectivists argue […] that even though we can
frankly recognize the failures of past philosophers, this is not a sufficient or even a good reason for
thinking that we cannot discover the ‘proper object’ of philofophy and a ‘systematic methodology’ for
making genuine progress.’ (8-9).
Uiteindelijk moet er zoiets zijn als een echte, evidente kern waar je je aan kan vastklampen die heel
nadrukkelijk zegt dat er zoiets is als echte waarheid en we echte kennis moeten kunnen hebben en met
een goede methodologie moeten we hier kunnen komen.
Jenkins (according to Bernstein):
‘We have been told that it is an illusion and a deep self-deception to think that there is some over-
arching framework, some neutral descriptive language, some permanent standards of rationality to
which we can appeal in order to understand and critically evaluate the competing claims that are made,
and that we are limited to our historical context and to our own social practices. The dream or hope
that many philosophers have had – to grasp the world sub species aeternitatus – is, we are told, a
deceiving illusion that leads to dogmatism and even terror.’ (3-4).
Alles is contextueel, er is niet zoiets als één waarheid, we zitten altijd met het gedoe van de taal. Je
hebt niet één ding waar je je altijd aan vast kan houden. Je kan de wereld niet zien zoals die echt uit
zichzelf verschijnt, niet zonder de eigen waarneming zien.
Als je een objectieve waarheid wel probeert, leidt dit tot dogmatisme en terrorisme.
Dit zijn echt twee tegengestelde posities en het is als student prettig om deze te kennen. Hoeven van
Veldhuizen niet een van deze posities te kiezen. Wel handig om te weten dat deze uitersten bestaan en
erover kunnen nadenken.
Mooie tegenstelling, maar risico van de karikatuur!
- Ook vaak slecht gesprek en hiervoor moet je ook meerdere noties van wat waarheid is.
Eerst maar eens zien wat ‘waarheid’ betekent.
