HC 5 – Belasting en belastbaarheid bij volwassenen
Literatuur bij dit hoorcollege:
* Bestudeer Bernards & Oostendorp. (1999). Het meerdimensiale belasting-belastbaarheidsmodel:
een conceptueel model voor de fysiotherapie. Nederlands Tijdschrift voor de Fysiotherapie, 3, 58-
65. (10 p.)
* Lees van der Burgt, et al. (2018). Fysiologie: Leerboek voor paramedische opleidingen. Paragraaf
16.8. (4 p.)
* Lees Feldman (.) Onwikkelingspsychologie: subtitel. Hoofdstuk ..
Stages of psychological development (Erikson)
We zijn geneigd om de verschillende levensfasen op te delen in
“kind, adolescent, volwassene, oudere”. Erikson is echter van
mening dat er meerdere levensfasen zijn die stuk voor stuk
belangrijk zijn voor onze psychologische ontwikkeling. Door middel
van deze fasen kun je analyseren waar het mis zou kúnnen zijn
gegaan gedurende de verschillende stadia van psychologische
ontwikkeling. Ook de vraag wat de rol van persoonlijkheid in de
beweegzorg is, kan hier gesteld worden. Dit is te analyseren door
middel van klinisch redeneren volgens het biopsychosociale model
en oorzaak-gevolg relaties van het ICF-model.
MDBB: Meerdimensionaal belasting en belastbaarheidsmodel
Uitgangspunten:
- Iedere cliënt heeft een uniek BPS-profiel
- Binnen dat profiel wordt er gestreefd naar een dynamisch evenwicht
- Dit evenwicht wordt uitgedrukt in de termen ‘belasting’ en ‘belastbaarheid’
Belasting = stressoren die dreigen het evenwicht te verstoren.
Belastbaarheid= de reactie op een stressor om de verstoring tegen te gaan of om de balans te
herstellen.
Bij een stressor zou je kunnen stellen dat het lichaam biopsychosociale systemen heeft om het
evenwicht weer te herstellen:
- Perifere sensitisatie (bio) → Reactie van het lichaam om duidelijk te maken dat iets een
pijnlijke plek is.
- Ziekteperceptie en coping (psycho) → Mentale angst voor de reacties van mensen, dus
externe factoren.
- Reacties partner (sociaal) → kunnen ook een rol spelen.
Het gaat hier uiteindelijk om een dynamische balans tussen belasting en belastbaarheid. Bij een
burn-out is dit uit balans, uit evenwicht. Er is dan sprake van zodanig veel toegenomen
(psychologische) stress dat je er niet meer mee om kunt gaan.
‘Use dependent plasticity’ = het beter gaan communiceren van zenuwen om belatbaarheid te
vergroten. Vergelijkbaar met de supercompensatietijd in spieren, dan is training de stressor.
Maar waar ligt de grens dat de pijn of stress (stressor) zo erg is dat je deze niet meer aan kunt?
Pijnbeleving is ontzettend relatief. Een voorbeeld hiervan is een onderzoek dat is gedaan waarbij
,mensen een staaf van -20˚ op hun huid gedrukt kregen. De
personen moesten aangeven hoe erg de pijn was, hoe
onaangenaam het gevoel en hoe de temperatuur van de staaf
op de huid aanvoelde. Een deel van de proefpersonen kreeg
voorhand een rood lampje te zien, het andere deel een blauw
lampje. Uit dit onderzoek komt duidelijk naar voren dat de
mensen die het rode lampje te zien kregen op alle fronten een
stuk hoger scoorden. Rood wordt in het brein geïnterpreteerd
als gevaar: de staaf wordt dan ook gezien als een grotere
stressor.
[Kwaliteit afbeelding wat laag: van links naar rechts “pain intensity”, “pain unpleasantness”,
“temperature”. Zwarte staafjes = blue cue; witte staafjes = red cue.]
Hypothese
Een voorbeeld van een cliënt benaderd vanuit het BPS model:
‘De hypertensie is het gevolg van een ongezonde leefstijl, gecombineerd met langdurige stress door
werkdruk en gepest worden.’
Bio: hypertensie
Psycho: langdurige stress
Sociaal: werkdruk en gepest worden
Evenwicht
= Dynamisch en past zich aan aan de omgeving, zoals de bloeddruk. Ook arousal is een voorbeeld van
evenwicht: een adaptieve manier van omgaan met een stressor op de korte termijn. Op de lange
termijn zouden de lichamelijke gevolgen van arousal echter gezondheidsrisico’s geven (verhoogde
bloeddruk, hartslag, etc.).
MDBB: rol van sociale netwerken bij obesitas
Obesitas heeft een overgenetische component, maar omgevingsfactoren en de rol van het sociale
systeem blijken heel erg groot te zijn in de kans op het verkrijgen van overgewicht en obesitas. Heeft
een interventie dan wel zin wanneer de cliënt hierna weer terugkomt in hetzelfde sociale systeem?
MDBB en de beweegzorg
- Gebruik belasting en belastbaarheid om de invloed van stressoren op het systeem te
beschrijven.
- De uitkomst van MDBB is non lineair en lang niet altijd met grote zekerheid te voorspellen.
- Behandeling is vaak te beschrijven in termen van gedoseerde aanpassingen van belasting en
/ of belastbaarheid.
- Dit kan in alle psycosociale dimensies plaatsvinden.
In een behandeling moet je je er dus bewust van zijn dat alle variabelen een rol spelen en je afvragen
of je wel aan de juiste touwtjes aan het trekken bent. Gedoseerde aanpassingen wil hier zeggen dat
je een gecontroleerd uitgemeten verandering aanbrengt die leidt tot een hogere belastbaarheid.
Uitgangspunten Eriksons stadia van psychosociale ontwikkeling
- Persoonlijkheid ontwikkelt gedurende ons hele leven.
- Iedere levensfase heeft uitdagingen met betrekking tot de ontwikkeling van persoonlijkheid:
conflicten.
- Conflicten gaan over onszelf versus onze omgeving.
, - Een succesvolle oplossing voor deze conflicten leidt tot een meer stabiele
persoonlijkheidsstructuur.
- Er zijn 8 stadia die ten grondslag liggen aan de ontwikkeling van onze persoonlijkheid.
Iedere levensfase heeft uitdagingen, de manier waarop je hiermee omgaat bepaalt (deels) onze
persoonlijkheid. Deze uitdagingen in levensfasen
brengen ook vragen met zich mee, bijvoorbeeld de Voorbeeld responsiviteit: trust vs mistrust
vraag “wie ben ik nu eigenlijk?”. Wanneer de Het leggen van een stabiel fundament in de
conflicten en vragen over je persoonlijkheid in een eerste levensfase is belangrijk, anders heb
fase zijn opgelost en beantwoord kun je door naar je later meer kans op vertrouwensissues.
de volgende fase.
Persoonlijkheid en beweegzorg
- Persoonlijkheid ontwikkelt gedurende ons hele leven.
- Het is niet of nauwelijks te veranderen, wél te herkennen.
- Doelen stellen, competentie ontwikkeling, verwachtingen en opvattingen zijn wel trainbaar.
Hiermee beïnvloed je indirect de gevolgen van persoonlijkheid op iemands interpretatie en
handelen.
Gebruik persoonlijkheid!
“Tip: gebruik vooral in termen van belastbaarheid, herstelbelemmerend / -bevorderend”.
HC 9 – Krachtig ouder worden
Literatuur bij dit hoorcollege:
• Van der Burgt, M., Burgerhout, W., Alessie, J., Houwink, A. (2017). Fysiologie. Leerboek voor
paramedische opleidingen (8e druk). Houten: Bohn, Stafleu en Van Lochem. Hoofdstuk 16.8
Veroudering.
• Zoek de beweegrichtlijn Gezondheidsraad 2017 op. Lees daarin de samenvatting beweegrichtlijnen,
m.n. hetgeen er bij ouderen staat.
• Artikel Frailty bij ouderen NTVG 2009
• Sarcopenie
• Sarcopenie in de fysiotherapiepraktijk
Wat is nu ‘ouder’? Wanneer spreek je van de ‘oudere mens’? 55 vs 85…
Nederland 2016
- 17 miljoen inwoners
- Circa 31 miljoen 65 jaar of ouder
- 759.000 80 jaar of ouder
- 155.000 ouderen wonen in een verpleeg- en verzorgingshuis
We worden steeds ouder en krijgen steeds meer ouderen (vergrijzing, baby-boomers), maar we
worden ook steeds fitter. Vergrijzing brengt kosten met zich mee, maar ook werk voor de
fysiotherapeut.
De levensverwachting bepaalt wat je met de cliënt zult gaan doen tijdens een behandeling. We willen
zo gezond mogelijk ouder worden met een zo goed mogelijke kwaliteit van leven.
Veroudering en organen
Het aantal functionele eenheden van een orgaan neemt af, ook neemt de kwaliteit van de
overgebleven eenheden af. Oftewel: organen gaan achteruit in kwaliteit. Onder normale
