Academische samenvatting Emile Durkheim ‘Elementary Forms
of Religious Life’
In deze samenvatting worden de belangrijkste thema’s uit het artikel “Emile Durkheim ‘Elementary
Forms of Religious Life’” van Mark Juergensmeyer beschreven.
Durkheim was een socioloog die geïnteresseerd was in sociale cohesie en sociale identiteit en keek
naar groepservaringen. Hij merkte op dat ‘het heilige’ een belangrijke rol innam bij groepsidentiteiten,
zowel op spiritueel en wereldlijk vlak. Durkheim keek naar bepaalde gevallen van religieuze
bijeenkomsten waarbij individuen in een trance konden raken en groepen gewelddadig konden
worden. Het viel hem op dat deze bijeenkomsten altijd rondom iets materieels waren dat als heilig
werd gezien, en interpreteerde dat dit materiële symbool stond voor de collectieve idealen van een
groep. Door de geschiedenis van de mens is religie een dubbelzinnig fenomeen geweest. Durkheim
wilde met zijn onderzoek deze dubbelzinnigheid kunnen verklaren.
Durkheim heeft dit fenomeen onderzocht door literatuuronderzoek naar primitieve Australische
groepen en hun spiritualiteit te doen. Hij koos voor ‘primitieve’ totemistische stammen omdat deze
‘onbesmet’ zijn door de Westerse samenleving.
Durkheim zag dat het leven van deze stammen was verdeeld in twee fases, het dagelijkse leven en
de corrobbori (religieuze bijeenkomsten). Bij de corrobbori komen de groepen bij elkaar, waardoor er
een emotionele versterking, of elektriciteit, ontstaat door het groepsgevoel en de groep in extase
raakt. Doordat het gaat om primitieve mensen zonder zelfbeheersing resulteert deze extase in heftige
en gewelddadige uitdrukkingen. Deze uitdrukkingen worden uiteindelijk regelmatig en evolueren in
rituelen. Doordat deze groepsextase zoveel verschilt van het dagelijkse leven wordt de gebruikelijke
moraal hierbij buiten werking gezet. De individu voelt deze elektriciteit als een externe kracht die over
zich heen komt waardoor hij zichzelf niet meer herkent. Hierbij ontstaat het gevoel van een andere
onafhankelijke wereld, die hij alleen kan bereiken door zich te verbinden met speciale externe
krachten. Deze werelden zijn de wereldlijke wereld en de spirituele wereld. Durkheim stelt dat door
deze groepsextases dus het idee van religie wordt geboren.
De mens kan deze externe krachten niet als iets abstracts begrijpen, waardoor hij dit verbindt aan iets
concreets. Dit concrete voldoet echter niet aan de externe krachten en wordt hierdoor een symbool.
Dit symbool wordt verbonden aan de sterke elektriciteit van de groepsextase, waardoor de mens
vergeet dat dit symbool zelf geen waarde heeft maar alleen de realiteit waar het symbool voor staat.
Het symbool wordt hierdoor behandeld alsof dit de externe kracht is. Doordat het ‘primitieve brein’ van
de totemistische stammen niet kan bevatten dat de emoties door de groep ontstaan, verbindt hij deze
gevoelens met het concrete, ofwel het symbool voor de groep: de totem. De totem wordt als heilig
gezien en representatief voor de stam, oftewel de externe krachten. De totem wordt dan ook het
middelpunt van het sociale en religieuze leven, omdat men de totem adresseert als men de externe
krachten wilt oproepen. Men denkt dat de externe krachten alleen tot uiting kunnen komen via hen,
maar dat ze afkomstig zijn uit de totem.
Ook het concrete dat op het symbool lijkt wordt als heilig beschouwd. Al het wereldlijke dat daarmee
verbonden is wordt op zijn beurt weer als heilig beschouwd. Er ontstaat een totemistisch systeem dat
de wereld verdeeld in een hiërarchie van heiligheid.
Durkheim stelt dat hieruit inderdaad te concluderen valt dat religieuze krachten zowel morele als
materiële krachten zijn en dus dat religie een dubbelzinnig fenomeen is. Religieuze krachten komen
door het gezamenlijke bewustzijn van de groep die emoties oproepen en versterken bij het bewustzijn
van de individu. Dit is dan ook terug te zien bij de individuen die in een trance raken en groepen die
gewelddadig worden bij religieuze bijeenkomsten. Echter worden deze krachten door de mens
begrepen door het materiële. De religieuze krachten domineren dus zowel de wereldlijke als de
spirituele wereld en hiermee de totale realiteit.
Lucien: religie is functie? Durkheims idee. Als je emile durkheim tegenover otto zet: durkheim is
functionalist, vraagt naar de functie, otto stelt ervaring centraal, overrompeld worden. Durkheim
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elenavanhattum. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
