Gekleurde wereld aantekeningen tentamen
→ ma 12 nov: hoorcollege 1 Opkomst van rasdenken
Definities racisme
● Ernst Hiemer: Der Giftpilz (1938; nazi). → Joden lijken normaal, maar zijn in wezen
bedriegers/criminelen. ->antisemitisme ->biologisch (uiterlijk), maar niet altijd herkenbaar. →
Racisme is niet alleen uiterlijk, maar essentie (erfelijk).
-Middeleeuwen racisme niet dominant -> maar vooroordelen joden (antisemitisme; uiterlijke
kenmerken, clichés, beeldvorming bevolkingsgroep, verzonnen en sociaal-economische rol).
-Antisemitistische propaganda nazi’s (1943) -> nu: alt-right online jodenhaat, anti-Israelisme
(Midden-Oosten). ->Midden-Oosten: anti-islamisme (gemene Arabier, beeldvorming; Eugene
Delacroix 1827, Aladdin 1992, nieuws nu).
=Conclusie: antisemitistische clichés duiken op door geschiedenis heen.
Wetenschappelijk bestaan rassen niet→ Wat is racisme? Bedacht? Wat is verschil antisemitisme -
anti-islamisme? (Warschau 2015 demonstratie tegen moslims-> willen groepen verdwijnen (met
geweld)-> racisme?).
→ Alledaags racisme: kleine dingen (taal, uiterlijk, afkomst, etc.). Is dit racisme? -> Vooral kijken wat
er gebeurt. -> micro-agressies; persoon wordt bejegend (op raciale kenmerken).
Definitie George Fredrickson (VS, nazi’s, Zuid-Afrika)
1934-2008. White Supremacy (1984), Racism: A short history (2002).
→ Definitie racisme: te maken met ‘verschil’ tussen mensengroepen en ‘macht’.
● Ideologie (vaststaand systeem denkbeelden in programma cultuur) ->op basis van:
● Conceptie van erfelijkheid en onveranderlijkheid-> en dit krijgt vorm in:
● racistisch regime (bewust geuit in politiek, geïnstitutionaliseerd).
! Alleen beperkt want regime. Kunstmatig onderscheid racisme regime- ander racisme (tribalisme,
culturalisme). -> inzoomen probleem-> microscoop definities.
→ Racisme is meer dan ‘wij’-’zij’ denken (tribalisme), meer dan xenofobie, culturalisme etc.
Racisme is een universele trek van tribalisme
Culturalisme: onderscheid maken op basis van cultuur
Wat is de rol van definities? Wat zijn definities? (taal, cultuurbepaald, verwarring-> discussie).
Definitie= instrument om scherper naar werkelijkheid te kijken.
Definitie VN
Racial discrimination= any distinction/exclusion/restriction/preference based on
race/colour/descend/nation/ethnicity with goal/effect impairing equality in public life. (brede definitie;
belang breed instrument om gelijkheid te verwezenlijken wereld).
-Onderscheid op basis van afkomst (‘raciale kenmerken’)→ hiërarchie.
Ras bestaat niet maar wordt wel gedacht in ras (discours) <-> Ras niet waar; maar effect.
Iets kan niet waar zijn maar wel werkelijk
→ vb: ras is niet waar, maar wel werkelijk. Mensen denken vaak in raciale termen.
,Definitie Robert Miles; Racism (1989)
racisme= specifieke vorm van verbeelding op basis van racialisering; dialectiek, proces waarbij
bepaalde biologische trekken betekenis krijgen, wij-zij denken.
-breder Fredrickson, want Britse samenleving komt veel voor.
Vraagstukken
1. Biologie: rassen bestaan niet (taal, maar refereert aan zichtbare ‘erfelijke’ verschillen. Nooit
alleen; rol samenleving).
2. Sociologie: ‘ras’ is een sociale constructie.
3. Cultuur en etniciteit.
4. Modern of niet? (na ‘ras’ in wetenschap?)
→ Discours.
Middeleeuwen (Europa)
1. In welke ‘soorten’ dacht men?
2. Groeiende intolerantie
3. Middeleeuwse wereldbeeld
4. Contacten buiteneuropese wereld: effect?
5. Welke verklaringen?
1. Denken in soorten:
● Geen natiestaten; belangrijkste loyaliteit jegens landheer (identiteit).
● geen grote verscheidenheid uiterlijk; wel culturele.
● westen geïsoleerd; reisden niet ver.
● christelijke identiteit.
● Bartlett: ‘gens’-> volk, natie, gemeenschap, afkomst -> ideeën wij-zij->vergelijkbaar racisme?
Ras is niet noodzakelijk voor racisme
● In de middeleeuwen is er wellicht geen racisme op basis van ras, maar er is wel sprake van
een soort chauvinisme (overdreven patriottisme)
2. Groeiende intolerantie:
● vervolging belangrijke rol (R.I. Moore; The formation of a Persecuting Society, 1987).
11e/12e eeuw: fundamentele verandering samenleving -> mensen die anders dachten/deden
vervolgd door organisaties. (-pausdom sterker/orthodoxe-> afwijking definiëren-> vervolgen -
vorsten proberen centralisatie op basis orthodoxe).
-ketters (Katharen), inquisitie, geruchten, kruistochten (antisemitisme), ‘ghetto’; mensen apart
gezet van samenleving → joden worden beschouwd als de moordenaar van Jezus Christus.
Paus krijgt meer macht en orthodoxie wordt bepaald → verschil tussen mensen wordt steeds groter
en zichtbaarder.
Centralisatie zorgt ervoor dat mensen die buiten de gemeenschap vallen als anders worden gezien.
3. Middeleeuwse wereldbeelden:
● Mappa mundi (kaart wereld) 13e eeuw: wereld omringd door monsters. Jeruzalem navel
wereld -> Europa/Midden-Oosten omheen -> rand: monsters. → eurocentrisch denken.
-beschaving= christelijke wereld, rest monsters (klassieke oudheid Plinius, niet Bijbel)
4. Contacten met buiten-Europese wereld
● contactzones worden groter -> terug beeldvorming: Atlas, Catalonie (1375), Mansa Musa
(vorst Mali) in kaart weergegeven; ziet er anders uit-> Late Middeleeuwen Afrikanen in
beeldvorming terug christelijke kunst/seculiere; respectvol, geen racisme tegenover hen.
,Middeleeuwen
-afwezigheid puur erfelijk-raciale discriminatie
-identificatie op basis van taal en gewoonten → er bestaat dus wel identiteit, dit kan leiden tot
essentialisme
-essentialisme (wij zijn dit, zij zijn iets anders)
-groeiende intolerantie: persecuting society
-de ‘vreemde’ wereld in bijbelse termen verklaard
→ Verwarring westerse geest: waar kwamen Afrikanen, Amerikanen vandaan? Zagen er anders uit,
andere cultuur. Oorsprong mens?
5. Verklaringen:
● Cham: mythe herkomst zwarte Afrikanen. Passage Bijbel: Cham ziet vader Noach naakt en
dronken, bespot hem-> Noach vervloekt afstammelingen Cham: knecht der knechten, moet
broederen dienen. (legitimatie slavenhandel) -Late Middeleeuwen (T-O kaarten; continenten
zonen Noach).
● Klimatologie: zonale/macrobische kaart; klimaatzones (koud=frigida, gematigd=temperata,
verbrand=perusta, Grote oceaan= Antipoden; monsters). ->klimaat bepaald hoe je eruit ziet,
hoe beschaafd je bent.
● Polygenese: Columbus Amerika -> waar die vandaan? 16e eeuw: Paracelsus (beter dan
Celsus; Philipp von Hohenheim); onwaarschijnlijk verwant vlees/bloed-> andere Adam. ->
Polygenese=meervoudige oorsprong-> meerdere Adams.
-Isaac de la Peyrere (17e eeuw): pre-Adamisme; andere volkeren voor bestaan Adam.
Monogenese: er bestaat een enkele schepper
ontmoeten andere volkeren-> nadenken verschil -> opkomen raswetenschappen.
Raswetenschap
Verlichting (Immanuel Kant 1783): wetenschappelijke revolutie;
● empirie: waarneming
● rede
● systematiek: onderling verband
→ François Bernier (17e eeuw): nieuwe indeling wereld op basis rassen;
etnocentrisme/cultuurcentrisch-> rubriceren
● taxonomie:
-Carolus Linnaeus: Systema Naturae (1735); wereld ordenen op uiterlijk-> Homo:
rood,wit,zwart,geel,monsters(verminkt).
-Petrus Camper: botstructuren/gedragingen; geen wezenlijk verschil. -> onderscheid: gezichtshoek
schedels verschillend mens-dieren, gradatie (evolutie)/rangschikking.Alle mensen zijn een, maar er
wordt een gradatie gemaakt op basis van gezichtshoeken
-Johann Friedrich Blumenbach (18e eeuw): herkomst menselijk diversiteit; 5 menssoorten (zuidelijke
helling Kaukasus meest perfecte mens, Caucasian, anderen gedenigreerd, afwijkingen: hiërarchie en
onderscheid)= 1. Caucasian, 2. Amerikanen, 3. Aziaten, 4. Maleisiërs, 5. Ethiopiërs.
Ca
Am Ma
Az Eth
→ Belang raswetenschap:
-los metafysica en bijbel
-wetenschappelijke vastheid aan rasverschillen
, -benadrukt essentialisme soorten
-bracht hiërarchie aan tussen de rassen
-Paradox: gelijkheidsdenken maakte rastheorie nodig
→ werkcollege 14 nov
3 vormen van racisme
1. cultureel racisme: ‘wij-denken’
2. institutioneel racisme: overheidsorganen
3. individueel racisme → (collectief racisme); racisme op basis van individuen
- directe vs. indirecte discriminatie
- expliciet vs. impliciete discriminatie
- actief vs. passief racisme
- latent vs actueel
- formele discriminatie vs. informele functiebeoefening
→ vr 16 nov: clinic lees- en studiestrategieën
Robert Bartlett; Medieval and Modern Concepts of Race and Ethnicity
→ Centrale vraag etymology (herkomst woorden) ras - etniciteit. Wat betekent ras? Wat betekent
etniciteit? Wat is het verschil tussen ras en etniciteit? Nu in vergelijking met Middeleeuwen. Door de
tijd heen onderscheid in gemaakt.
-KAVV: K= “People label themselves, and are labelled, by many different things at different times for
different purposes. It is not always necessary or desirable to have a group or identity of primary
allegiance.”
“Medieval terminology may have allowed a biological or genetic construal of race, but it also allowed a
picture of races as changing cultural communities, often in political boundaries, providing identities
and claims for their members.”
A= Het woord ras en etniciteit heeft in de tegenwoordige tijd een onderscheid terwijl de definities
vrijwel overeenkomend zijn. Beiden refereren naar identificaties gemaakt door individuen over de
groep waar zij toe behoren. Hierbij kan er geen onderscheid gemaakt worden tussen etnische, raciale
en religieuze groepen. In de Middeleeuwen betekenen de woorden ras en etniciteit hetzelfde.
V= Geschreven voor een academisch publiek. Hierbij gaat het over het debat over de woorden ras en
etniciteit (betekenis, hoe ze gebruikt moeten worden).
→ ma 19 nov: hoorcollege 2 Wetenschappelijk en koloniaal racisme
Ras en wetenschap
- nauw met elkaar verbonden
- wetenschap of pseudo-wetenschap?
→ wetenschap want is volgens regels wetenschap die tijd, pseudo-wetenschap zou vanuit
perspectief nu zijn.
- Wanneer wordt wetenschap racisme?
● Met bevooroordeelde observaties?
● Met de poging mensen te classificeren?
● Met de introductie van rangordes?
● Met onethische onderzoekspraktijken?
→ schedels dode mensen, kunnen geen toestemming geven etc.
● Als wetenschappelijke ideeën door latere denkers of politici misbruikt worden?
