Samenvatting
Samenvatting Verdiepend staats- en bestuursrecht - aantekeningen HC4
Uitgebreide aantekeningen uitgewerkt ahv opname inclusief ingevoegde tekst en afbeeldingen uit de sheets
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Verdiepend staats- en bestuursrecht Hoorcollege 4 27 februari 2019Docent: De Poorter
Rechtsvorming door de (bestuurs)rechter
Intro
Laatste college van De Poorter. Na HC4 colleges van Hirsch Ballin. In HC4 gaat het over
rechtsvorming door de rechter, rechtsvorming door de bestuursrechter. HC3 rol van de rechter
mede in relatie tot het openbaar bestuur. In HC4 vooral over de vraag: wat is nu eigenlijk de rol
van de rechter in het proces van wetgeving?
Dit soort onderwerpen (ook zoals HC3) worden gekozen om ons enig gevoel bij te brengen voor
wat er gebeurt in de democratische rechtsstaat en voor de veranderingen die plaatsvinden in het
denken over de klassieke trias politica. Daar raken we in HC4 ook weer aan met dit onderwerp.
LITERATUUR
Nader bericht over voorgeschreven publicatie van De Poorter en Rob van Gestel (Cambridge
international law journal). Is niet open toegankelijk, wordt oplossing voor gezocht (lastig ivm
auteursrechten). Verschijnt artikel niet op BB, betekent dat vanzelfsprekend dat ie niet tot
verplichte literatuur zal worden gerekend. Onderwerp van die bijdrage komt wel aan bod in HC4.
Het klassieke patroon van rechterlijke rechtsvinding
De taak van de rechter is het beslechten van geschillen aan de hand van regels
Rechtsvorming door de rechter. Als we het over de rol van de rechter hebben, dan zijn we
eigenlijk geneigd om die rol toch vooral op te vatten als het beslechten van geschillen. Dat is wat
de rechter doet. Het beslechten van het geschil dat door de betrokken partijen aan hem is
voorgelegd en dan ook nog op basis van de beroepsgronden zoals die door partijen zijn
geformuleerd. In beginsel treedt de rechter - dat is in het civiele procesrecht niet anders dan in
het bestuursrecht - niet buiten de omvang van het geschil zoals dat door partijen is geformuleerd.
Taak is dat geschil dat aan hem is voorgelegd te beslechten. De rechter doet dat door te toetsen
aan het recht. Tot zover niks nieuws.
Dit proces van geschillenbeslechting verloopt veelal via een syllogistisch patroon:
Alle mensen zijn sterfelijk (majorpremisse)
Socrates is een mens (minorpremisse)
Socrates is sterfelijk (conclusie)
Sommigen zeggen ook wel: dat past in een syllogistisch denkpatroon. Het komt er eigenlijk op
neer dat de rechter de feiten subrogeert die in het dossier aan hem duidelijk worden onder de
van toepassing zijnde regel. De regel wordt toegepast op de zaak, het feitencomplex zoals dat
aan hem wordt voorgelegd. Daar volgt automatisch de beslissing uit. Nu weten we allemaal wel
dat het niet zo gemakkelijk is in de praktijk. MAW: dat beeld, die karikatuur eigenlijk, die past niet
meer (of heeft misschien ook wel nooit echt gepast) op wat de rol van de rechter is.
De beslissing volgt uit de confrontatie van het voorliggende feitencomplex met de op dat
feitencomplex toegesneden (wettelijke) regel
Het hele idee dat rechtsvorming - het ontwikkelen van het recht - een aangelegenheid is die
primair op de weg van de wetgever ligt (en misschien ook voor een stukje op de weg van het
openbaar bestuur) en dat het aan de rechter is om dat recht toe te passen op de concrete zaak,
dat is een wat simpele voorstelling van zaken.
Er zijn allerlei ontwikkelingen waarvan we kunnen zeggen dat die van invloed zijn op dat beeld,
die dat beeld doen veranderen. Die maken met andere woorden dat dat beeld in de praktijk
minder herkenbaar is.
,De Poorter vraagt studenten naar die ontwikkelingen. Enig idee wat die ontwikkelingen zijn? Wat
is nou zo'n ontwikkeling waardoor we eigenlijk zien dat de klassieke taakopvatting van de rechter
eigenlijk in de praktijk minder herkenbaar is. Waar heeft dat onder meer mee te maken?
Student antwoordt Urgenda zaak. De Poorter vat antwoord samen: Urgenda zaak waar eigenlijk
uit voortvloeit dat de rollen van de rechter enerzijds als geschilbeslechter en anderzijds toch ook
als een entiteit die een rol heeft in de ontwikkelingen/vorming van het recht als het ware met
elkaar verknoopt raken. De Poorter komt nog op deze zaak terug.
De Poorter: dat zien we gebeuren. Maar waarom? Alleen al als we naar die Urgenda zaak kijken,
waarom heeft de rechter daar die rol gespeeld die hij heeft gespeeld (rechtbank), maar inmiddels
ook het Hof die uitspraak heeft gedaan. Wetgever laat na om op dat punt echt concreet iets te
regelen. We zien soms dat het beeld 'er is een regel die op het voorliggende geval van
toepassing is' en het enige wat de rechter moet doen is 'het recht vinden in de feiten', dat dat niet
klopt omdat er niet altijd een regel voorhanden is die op dat concrete geval is toegesneden. Dat
was precies wat er bij Urgenda aan de hand was. Daar bestaat geen regel waar de rb/Hof DH op
kon terugvallen die zegt dat de emissie van broeikasgassen in 2020 met een X % moet zijn
teruggebracht tov niveau van 1990. Die regel was er niet. Die regel werd uit de feiten en uit een
conglomeraat van regels door de rechter ontwikkeld.
Dus regelgeving is soms onvolledig en soms onduidelijk. In ieder geval niet precies toegesneden
op het voorliggende geval. Dat is 1 aanleiding waarom de rechter in die rol wordt gebracht dat hij
ook aan de ontwikkeling/vorming van het recht een bijdrage levert.
Rolverdeling rechter, bestuur en wetgever
Uitgangspunt in het klassieke schema is dat het primaat in de rechtsvorming bij de
wetgever en het bestuur ligt en dat de rechter het concrete handelen toetst aan het recht
In de praktijk is dit beeld minder herkenbaar. Redenen:
Soms is wetgever niet in staat om regelend op te treden (denk aan ontslagrecht,
stakingsrecht, euthanasie)
Soms is regelgeving onvolledig of onduidelijk
Wat is er nog meer?
De Poorter: misschien om daar zelf dan iets aan toe te voegen, het heeft er wel een
beetje mee te maken, de wetgeving is vaak onvolledig of onduidelijk omdat er op politiek
niveau niet altijd tot een compromis kan worden gekomen. Dat geldt met name daar waar
het gaat om politiek/ethisch zeer geladen onderwerpen. Dan moet de rechter wel het
voortouw nemen. Denk aan euthanasie waar de rechtspraak het voortouw in de
rechtsontwikkeling heeft genomen, omdat we er op het niveau van politiek niet uit
kwamen met elkaar. We zien het ook bijv in het ontslagrecht, het stakingsrecht. Dat zijn
eigenlijk rechtsregels/systemen die zijn ontwikkeld door de rechter. Die laten eigenlijk zien
dat wetgeving soms onvolledig/onduidelijk is of dat men gewoon niet tot compromis kan
komen op politiek niveau en die rechter in staat stellen - niet alleen dat - maar de rechter
ook dwingen om soms zelfs het voortouw te nemen in de rechtsontwikkeling.
Vluchtigheid van wet- en regelgeving (denk aan ontwikkeling op terrein
omgevingsrecht)
Wat gebeurt er de laatste 10 jaar op het terrein van omgevingsrecht? Student antwoordt:
kaderwetgeving. De Poorter: dat is inderdaad wat we nu zien in de Omgevingswet. Nu
hebben we de Omgevingswet (althans in voorbereiding), wat voor ontwikkelingen hebben
we gezien de afgelopen jaren? De normatieve waarde van de wet in formele zin neemt af
en eigenlijk vindt de werkelijke regelgeving plaats op niveau daaronder (AMvB's of zelfs
, gemeentelijk niveau). De Omgevingswet is daar een uiting van (moet nog in werking
treden).
De Poorter zoekt naar iets bredere ontwikkeling. Als we kijken in de tijd op het terrein van
het omgevingsrecht, dan hebben we daar heel veel ontwikkelingen gezien. Namelijk
wetgeving die al heel snel weer wordt opgevolgd door een nieuwe wet. Nieuwe Wro
(WRO), toen kregen we een Wabo. We hebben nog een Crisis- en herstelwet en krijgen
straks een Omgevingswet. We zien dat daar waar wetgeving ook steeds meer
instrumenteel wordt gebruikt, dat ook die behoefte aan wijzigingen/verandering steeds
groter is. Wetswijzigingen die over elkaar heen buitelen. Wat heeft dat nu voor gevolgen
voor de rechter? Welnu dat die rechter elke keer met een nieuw regelcomplex wordt
geconfronteerd dat hij moet uitleggen in het licht van de vraagstukken die hem worden
voorgelegd. Je zou eigenlijk kunnen zeggen - dat is eigenlijk ook wel een beetje de
frustratie geweest op het terrein van omgevingsrecht - dat telkens als we denken 'nu
hebben de grote vraagstukken wel getackeld in de rechtspraak' dat er weer een nieuw
regelgevingscomplex kwam met weer nieuwe vragen. Rechters moeten zich er zich over
uitlaten (eerst, althans vaak) in eerste aanleg. Rechtbanken zijn het ook niet altijd met
elkaar eens. Dus wat ene rechtbank beslist is niet zonder meer hetzelfde als hoe andere
rechtbank erover denkt. Afhankelijk van wat uiteindelijk de hoogste rechter op dat terrein
vindt. Dat duurt weer eventjes.
Rechtsontwikkeling/vorming wordt in die zin ook gestimuleerd noodzakelijkerwijs door de
snelheid van wijzigingen en vluchtigheid van wet- en regelgeving.
Europeanisering en internationalisering van het recht
Dit is niet echt van de laatste jaren. De Europeanisering en internationalisering van onze
rechtsorde heeft wel degelijk ook een impuls gegeven aan de rechtsontwikkeling door de
NL rechter. Niet alleen omdat er steeds meer recht vanuit Europa op ons afkomt, maar
ook omdat het misschien wel heeft bijgedragen aan een iets andere perceptie van de rol
van de rechter. Want waar we de afgelopen colleges verschillende keren hebben
geconstateerd dat we in NL zoiets hebben als een toetsingsverbod- zie HC3 toetsing van
AVV's -> waar we niet alleen tegen 120 GW aanlopen, maar als het gaat om lagere
regelgeving ook nog eens tegen het verbod om direct tegen een AVV in beroep te kunnen
gaan bij bestuursrechter, die constitutionele traditie van terughoudendheid is misschien
toch wat doorbroken doordat rechters wel het instrument van het Europees en
internationale recht kregen om wetgeving aan te toetsen. Daarmee de rechter ook in wat
andere positie gebracht tov wetgever.
Het heeft dus niet alleen geleid tot meer Europa, meer internationaal recht. Het heeft ook
bijgedragen aan een andere attitude. Andere perceptie van de rol van de rechter.
Deze besproken omstandigheden (is niet limitatief) hebben toch wel voor belangrijk deel
bijgedragen aan het idee dat het hele beeld van 'de rechter beslecht een geschil op basis van
een vooraf door de wetgever/regelgever gestelde regel', dat dat in de praktijk minder herkenbaar
is en dat de rechter dus ook aan rechtsvorming/ontwikkeling doet. In HC4: hoe doet de rechter
dat dan? Wat zijn dan de vragen waar we aan moeten denken, waar bij stil staan? Wat betekent
dat dan ook vanuit bijv perspectief van de trias politica?
Van een hiërarchisch model naar co-actorship
De verwevenheid van de nationale rechtsorde met die van de Europese Unie en met de
internationale rechtsorde heeft gevolgen voor de rechterlijke functie:
→ die kan steeds minder worden geplaatst in hiërarchische modellen met een centraal
besturingspunt, maar veel meer als co-actoren in een complex patroon van rechtsvorming
en rechtstoepassing
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Lemmiwinks. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 51683 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen