Samenvatting van hoofdstuk 1 t/m 9 (hele boek). De meeste gemarkeerde begrippen in het boek zijn dikgedrukt in samenvatting. Voor 1e jaars Pedagogiek-studenten aan het NHL-Stenden. Spellingsfouten en incorrecte grammatica zijn niet uitgesloten. Met deze samenvatting heb ik een 9 behaald!
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn
Van Der Donk & Van Lanen
Coutinho, 3e herziene druk, 1 t/m 9
Hoofdstuk 1. Een inleiding op praktijkonderzoek
1.1 Een positiebepaling van praktijkonderzoek
Onderzoek doe je als je iets nieuws te weten wil komen. Als je bewust via een bepaalde
systematiek antwoord probeert te krijgen op je vragen, heet dat intentioneel leren.
Er is een verschuiving van de eerdere nadruk in de beroepspraktijk op ziekte en zorg naar
de huidige nadruk op gezondheid en gedrag. Zorgprofessionals moeten niet alleen vanuit
het perspectief van zorg, maar in samenhang met andere domeinen (welzijn, wonen etc.)
mensen in staat stellen optimaal te functioneren. De beroepspraktijk vraagt professionals
met een onderzoekende beroepshouding, een reflectieve professional. Er zijn 3 visies op
deze houding:
- De open houding: professional staat open voor nieuwe indrukken, is bereid tot
perspectiefwisseling en wil begrijpen en delen.
- De kritische houding: professional wil nagaan of iets klopt, onderbouwen,
verantwoorden.
- De creatieve houding: professional is gericht op vernieuwing en wil voortbouwen
en toevoegen.
Er zijn 3 soorten onderzoeken met verschillende doelen:
Onderzoek Doel Voorbeeld
Fundamenteel Theorievorming- en toetsing. Onderzoek of een
onderzoek Kennis is generaliseerbaar. behandelmethode effectief kan
zijn.
Toegepast Toepassing van kennis om Onderzoek over onder welke
onderzoek generieke problemen op te voorwaarden het zinvol is om
lossen in brede beroeps- behandeling in te zetten binnen
context. Kennis is probleem- de hulpverlening
gebonden.
Praktijkonderzoe Begrijpen en verbeteren van de Onderzoek of de behandeling kan
k eigen praktijk in een specifieke worden ingezet in een specifieke
beroepssituatie. Kennis is instelling en met welk effect
probleem gebonden in een
specifieke context.
Er zijn 3 verschillende onderzoeksbenaderingen (opvattingen over wat goed onderzoek is):
- De positivistische onderzoeksbenadering: betrouwbare kennis is feitelijke
kennis die is opgedaan via observatie (zintuigen). De werkelijkheid kan beschreven
worden a.d.h.v. algemene wetmatigheden (bijv. duur behandeling). Je probeert als
onderzoeker zo zuiver mogelijk naar gebeurtenissen te kijken en beïnvloedende
factoren te herkennen.
Er zijn wel factoren die de algemene wetmatigheden beïnvloeden, zoals het humeur
van een dienstverlener of de sfeer in een groep. Deze factoren zorgen voor een
vertroebeling van de onderzoeksresultaten.
- De constructivistische/interpretatieve onderzoeksbenadering: meerdere
interpretaties van de werkelijkheid bestaan naast elkaar. Zo kan client A de
psycholoog leuk vinden, en client B totaal niet. Interpretaties worden gekleurd door
persoonlijkheden en ervaringen. Je zoekt dus naar interpretaties van gebeurtenissen
van een specifieke beroepssituatie.
- De kritisch-emancipatorische onderzoeksbenadering: kennis is niet waardevrij
en wordt bepaald door mensen met macht. Onderzoek moet bijdragen aan
emancipatie van bepaalde groepen en moet bijdragen aan mensen in staat stellen
hun eigen omgeving te veranderen empowerment. Versterken van capaciteiten
van kwetsbare personen.
Bij praktijkonderzoek worden meerdere benaderingen gebruikt en gemixt. Er wordt veel
gewerkt met Evidence-Based practice (EBP). Evidence wordt gecombineerd met
individuele kennis en ervaringen als professional en de wensen van de cliënt. Veel Evidence-
Based bewijs is nog te abstract en te weinig op de specifieke beroepscontext zijn gericht.
Ook wordt EBP vaak ondergewaardeerd. Practice-Based Evidence (PBE) gaat uit van het
,idee dat kennis over het handelen van een professional ontstaat in de specifieke context
van de beroepspraktijk, en dat die kennis een belangrijke rol speelt. EBP wordt verkregen
onder wetenschappelijke condities, PBE onder realistische condities.
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn is onderzoek dat wordt uitgevoerd door zorg- en
dienstverleners, waarbij op systematische wijze in interactie met de omgeving antwoorden
verkregen worden op vragen die ontstaan in de eigen beroepspraktijk en gericht zijn op
verbetering van deze praktijk. Praktijkonderzoek kent 2 vormen:
- Kennisgericht praktijkonderzoek: indirect werken aan verbetering van eigen
beroepspraktijk door je grondig te verdiepen in een praktijkprobleem.
- Ontwerponderzoek: direct werken aan verbetering van eigen beroepspraktijk door
je te verdiepen in zowel het praktijkprobleem als de oplossing ervan om op basis
daarvan een ontwerp te maken en dit doelgericht te testen en in te voeren.
Praktijkonderzoek kan fungeren als methodiek voor leren en praktijkverbetering. Er zijn 3
competentiesegmenten voor professionals die zij moeten onderhouden:
1. Werken met/voor cliënten
2. Werken in en vanuit een arbeidsomgeving
3. Werken aan professionaliteit en professionalisering.
In alle segmenten kan de zorg- en dienstverlener leren en de praktijk verbeteren met
praktijkonderzoek.
1.2 De kernactiviteiten van praktijkonderzoek
Er zijn een aantal kernactiviteiten tijdens praktijkonderzoek, die je min. 1 keer allemaal
doorloopt. Ze zijn met elkaar verbonden en volgen elkaar en hebben een cyclisch en
iteratief karakter: herhaling en doorlopen.
1. Oriënteren: in beeld brengen welke praktijkproblemen er zijn. Kijken vanuit
verschillende perspectieven. Onderzoek doelgroep en wat er al is bekend. Gebruik
van vakliteratuur.
2. Richten: het afbakenen van het praktijkproblemen om tot een duidelijke
onderzoeksvraag te komen. Keuzes onderbouwen met eigen overtuigingen, data en
literatuur. Leidt tot een probleemstelling.
3. Plannen: verkennen van manieren van dataverzameling en keuzes maken voor de
vormgeving van het onderzoeksproces, zoals volgorde, duur, tijdstip etc. Je schrijft
een onderzoeksplan.
4. Verzamelen: voert geplande onderzoeksactiviteiten uit en verzamelt data.
5. Analyseren en concluderen: analyseren van verzamelde data. O.b.v. analyse
formuleer je antwoorden op je onderzoeksvraag
6. Ontwerpen: alleen als je een ontwerpvraag hebt. Je doorloopt de innovatiecyclus. Je
maakt een ontwerp en test je in de praktijk.
7. Rapporteren en presenteren: als het onderzoek leidt tot nieuwe inzichten
verspreid je deze door te rapporteren en presenteren. Wanneer je onderzoek moet
leiden tot veranderingen moet je ook een passende implementatiestrategie kiezen.
1.3 Onderzoeksfuncties
Er zijn een aantal onderzoeksfuncties, die duidelijk maken wat het doel is van je onderzoek:
- Definiërend praktijkonderzoek: je probeert verschillen en overeenkomsten in
denkbeelden van mensen over bepaalde begrippen in kaart te brengen.
- Beschrijvend praktijkonderzoek: zorgen voor een beschrijving en het in kaart
brengen van een thema of praktijksituatie. Op zoek gaan naar hoe iets in elkaar zit.
- Vergelijkend praktijkonderzoek: overeenkomsten en verschillen te bepalen
tussen 2 praktijken of tussen praktijk en theorie.
- Evaluerend praktijkonderzoek: systematische beoordeling (op eigen handelen,
functioneren team, organisatieontwikkeling etc.) op basis waarvan nieuwe
beslissingen worden genomen.
- Verklarend praktijkonderzoek: onderzoeken of zaken daadwerkelijk met elkaar
verband houden.
- Ontwerponderzoek: direct werken aan verbetering van je eigen beroepspraktijk.
Kenmerken zijn:
o Er wordt een interventie ingevoerd op de dagelijkse praktijk
, o Het ontwerpproces heeft een onderzoeksmatig karakter waarbij interventies
in verschillende cycli worden ontworpen, geëvalueerd en bijgesteld.
o Het proces van invoering van de interventie wordt nadrukkelijk gevolgd
o De meerwaarde van het ontwerp voor mensen die ermee moeten werken
staat centraal
o Onderwerp is theoretisch onderbouwd en levert na testen nieuwe inzichten.
1.4 Kenmerken van praktijkonderzoek
Er zijn een aantal kenmerken van praktijkonderzoek:
- Praktijkonderzoek is een professionele leerstrategie. Ervaringsleren met 4 fases
(cyclisch proces):
o Concrete ervaringen opdoen
o Observeren van en reflecteren op opgedane ervaringen
o Ervaringen waarover is nagedacht in een theoretisch kader plaatsen en
conclusies trekken
o Conclusies actief omzetten in nieuw gedrag en experimenteren in nieuwe
situaties.
- Praktijkonderzoek is een strategie om besluit- en veranderingsprocessen te
ondersteunen.
- De praktijkonderzoeker handelt zowel divergent (generen van perspectieven, ideeën
en inzichten) als convergent (focussen, trechteren en vastleggen).
Praktijkonderzoeker maakt gebruik van methoden en eigen creativiteit.
- De praktijkonderzoeker kijkt vanuit verschillende perspectieven. Onderzoek is een
vorm van leren, op basis van een dialoog in een discourse community
(gemeenschap met eigen manier van kennen en denken, heeft ook eigen
waardesysteem). Als onderzoeker breng je de werkelijkheidsinterpretatie van de
groep die je aan het onderzoeken bent in beeld, door naar verschillende
perspectieven te kijken.
- De praktijkonderzoeker verbindt theorie en praktijk: als je theorie en praktijk
verbindt, kunnen nieuwe inzichten ontstaan of kun je bestaande inzichten toetsen in
de praktijk (empirie).
- De praktijkonderzoeker betrekt belanghebbenden bij het onderzoek.
- De praktijkonderzoeker onderzoekt zijn eigen beroepspraktijk. Onderzoek kan inside
of outside zijn. Een insider combineert zorgverlener met onderzoeker. Je moet je
bewust zijn van de dubbele rol, omdat het het onderzoek kan beïnvloeden.
- Praktijkonderzoek levert praktijknabije kennis op
- Het eigenaarschap van het onderzoek ligt bij de praktijkonderzoeker
- De praktijkonderzoeker werkt systematisch en transparant.
1.5 Spelregels van praktijkonderzoek
Om tot geldige uitspraken te komen tijdens een empirisch onderzoek moet je letten
methodologische kwaliteit en bruikbaarheid. Betrouwbaarheid gaat erom dat je er
na streeft dat het onderzoek dezelfde onderzoeksresultaten oplevert als het wordt herhaald
of door iemand anders zou worden uitgevoerd (herhaalbaarheid). Validiteit
(thrustworthiness) wil zeggen dat je datgene onderzoek dat je wilt onderzoeken. Validiteit
veronderstelt betrouwbaarheid en hangt af van de onderzoeksinstrumenten die je gebruikt
in het onderzoek. Je verhoogt validiteit (geldigheid) door te zorgen voor triangulatie:
gebruik van verschillende bronnen (brontriangulatie), gebruik maakt van verschillende
methoden (methodische triangulatie) en data laat analyseren door verschillende
personen (onderzoekerstriangulatie). Je kunt ook een combi van de 3 toepassen.
Bruikbaarheid speelt bij praktijkonderzoek ook een belangrijke rol.
Er zijn een aantal richtlijnen die te gebruiken zijn om de waarde van praktijkonderzoek te
vergroten:
- Katalyserende validiteit: de mate waarin het onderzoeksproces erop gericht is
professionals een beter begrip te geven van de beroepspraktijk met het oog op
verbetering in de toekomst.
o Werk aan je eigen professionele ontwikkeling
o Werk aan collectieve ontwikkeling/empowerment
- Democratische validiteit: de mate waarin het onderzoeksproces is uitgevoerd in
overleg met alle belanghebbende partijen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper dout1986T. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,39. Je zit daarna nergens aan vast.
