Een uitwerking van de aandachtspunten per week voor het vak Recht en Menselijk gedrag van de bachelor Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Deze zijn representatief voor de tentamenvragen. Plus handig ter voorbereiding van de werkgroepen. Vak afgesloten met een 9.0
Universiteit van Amsterdam Pagina 1 van 14 Michelle de Graef
Uitwerking aandachtspunten
Week 1
Welke vijf gedragsfuncties van straffen worden in de gelezen stof behandeld?
Aan de positieve kant: speciale preventie, generale preventie en incapacitatie. Aan de negatieve
kant: criminogene effecten en brutaliserende effecten
Wat is het verschil tussen generale en speciale preventie (general and specific deterrence)?
En welke van deze beide is in theorie het meest effectief en wenselijk om criminaliteit tegen
te gaan?
Generale preventie ziet op het afschrikkend effect van straffen richting de samenleving, waarbij
het idee is dat wanneer een crimineel gestraft wordt voor zijn gedrag dit een afschrikkend effect
heeft op (potentiele) nieuwe daders waardoor zij afzien van het deviante gedrag. Bij speciale
preventie gaat het om het afschrikken van recidive-gedrag bij een gestrafte crimineel door de
ervaring van straffen/gevangenis. Het idee is dat dit dusdanig erg is dat de overtreder in de
toekomst af zal zien van het gedrag dat hem daar in de eerste plaats heeft geland. Deze vorm van
preventie is met name gericht op de overtreder als persoon zelf. Idealiter is het meest effectief
om criminaliteit tegen te gaan generale preventie, hiervoor heb je immers maar 1 persoon nodig
om een groot afschrikkend bereik te hebben. Dit zorgt ervoor dat er minder kosten
(gevangenisverblijf) zijn, en het ervoor zorgt dat meer mensen afzien van deviant gedrag.
Onder welke omstandigheden is generale preventie effectief?
Generale preventie kan effectief zijn wanneer de pakkans en strafkans hoog zijn in de
samenleving. Hierdoor ziet de burger dat het deviante gedrag bestraft wordt en zal dit een
afschrikkend effect hebben op hun.
Wat betekent de incapacitatieve functie van straffen? Wat zijn voorbeelden hiervan? En in
hoeverre hebben straffen ook deze functie in de praktijk?
De incapacitatieve functie van straffen betekent dat door het gevangenzetten van iemand dit het
effect heeft dat hij ‘handelingsonbekwaam’ wordt om deze handeling te plegen. Dus het idee is
hoe meer mensen vastzitten en hoe langer zij vastzitten des te kleiner is de kans dat ze de wet
weer zouden overtreden. Het is dus een effect van de straf zelf. Een voorbeeld van de
incapacitatieve functie van straffen is de gevangenisstraf, echter is de praktijk moet er gelet
worden op het mogelijk vervangingseffect bij bepaalde criminaliteit. Dit houdt in dat (bijv bij
drugscriminaliteit) iemand anders simpelweg de plek overneemt van degene die opgesloten zit.
Daardoor is de incapacitatieve functie van straffen in de praktijk minder effectief dan dat het op
papier lijkt.
, Universiteit van Amsterdam Pagina 2 van 14 Michelle de Graef
In hoeverre hebben straffen andere effecten bij bedrijven dan bij individuen?
Bij het straffen van individuen is het effect gedragsverandering en een afschrikkend effect
realiseren, dit is in ieder geval hetgeen wat beoogd wordt. Bij bedrijven zijn de effecten lastiger,
hierbij is van belang dat het probleem (mede) gelegen is in het feit dat het bestraffen van
bedrijven lastiger is dan individuen. Het is bijvoorbeeld lastiger om de verantwoordelijke persoon
aan te wijzen doordat het niet altijd duidelijk is van wie het criminele gedrag of beslissing
afkomstig is. Daarnaast heeft straffen bij bedrijven een ontwijkend effect, waarbij wanneer er
inspecties zijn ‘alles goed lijkt’ om vervolgens weer in overtreding te vallen. Tot slot heeft het
straffen van bedrijven ook een ‘afschuiving van schuld’ effect waarbij de hogere laag de schuld
afschuift op de ‘ene rotte appel’ in de lijn waardoor het criminele gedrag heeft kunnen
plaatsvinden waarbij de complexiteit van een (grote) organisatie eraan bijdraagt dat dit lastig op
te sporen is voor de directie.
Week 2
In hoeverre hebben mensen kennis van het recht? En welke implicaties heeft dit voor de
invloed van recht op gedrag?
Uit onderzoeken blijkt dat veel mensen de bescherming die het recht biedt overschatten, en dat
zij de wet niet kennen of wat deze nu precies inhoudt. Dit wordt onder andere veroorzaakt door
het complexe systeem van de wet met veel regels. Daarnaast beïnvloedt wat mensen denken dat
het recht zou moeten zijn hun idee van wat het recht ook daadwerkelijk is. Dit betekent dat om
gedrag te beïnvloeden mensen eerst moeten worden geïnformeerd wat het recht is, iemand kan
zich niet aan de wet houden als zij geen idee had wat deze was.
Wat is de ex-ante functie van het recht en hoe verschilt die van de ex-post functie? Welke
invloed heeft dit denk je op hoe juristen het recht gaan beoefenen en uiteindelijk op hoe
recht van invloed is op gedrag?
De ex-ante functie van het recht gaat uit van een preventieve situatie waarbij er nog geen
overtredend gedrag is geweest. Hier weten en leren mensen wat de wet is en wat deze betekend
zodat zij hierop hun gedrag kunnen aanpassen. De ex-post functie is de situatie waarbij er wordt
gekeken naar het systeem van het recht en de overtreding nadat deze heeft plaatsgevonden. Het
gaat hierbij puur om de overtreden norm en de straf die hierbij hoort. De ex-ante functie richt zich
veel meer op preventie van slecht gedrag door middel van educatie en bewustwording van
regels. In een ex-ante situatie kan het recht gedrag preventief beïnvloeden door mensen de
regels te leren. Hier zou de jurist ook een andere aanpak moeten hanteren, waar het nu vooral
gericht is op gebeurtenis - gevolg moet er dan worden gekeken naar beleid en hoe dit naar de
mensen wordt gebracht, de jurist zal hierbij een meer beleidsvormende rol gaan hebben dan dat
hij die nu heeft.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Michelledeg94. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
