Keesjan Heerikhuisen
Hogeschool Rotterdam | Masteropleiding Sportfysiotherapie
BEWEGINGSANALYSE
IN DE SPORT
Module Bewegingsanalyse
,Masteropleiding Sportfysiotherapie Bewegingsanalyse in de sport
INHOUD
Bewegingsanalyse binnen de sport ......................................................................................................................... 3
Basketbal ............................................................................................................................................................. 3
Literatuur ........................................................................................................................................................ 3
Kenmerken ...................................................................................................................................................... 3
Spelposities ..................................................................................................................................................... 3
Grondmotorische eigenschappen ................................................................................................................... 4
Belastingsanalyse ............................................................................................................................................ 5
Handbal ............................................................................................................................................................... 6
Literatuur ........................................................................................................................................................ 6
Kenmerken ...................................................................................................................................................... 6
Spelposities aanval .......................................................................................................................................... 7
Spelposities verdediging ................................................................................................................................. 7
Grondmotorische eigenschappen ................................................................................................................... 7
Belastingsanalyse ............................................................................................................................................ 8
Werpanalyse ................................................................................................................................................. 10
Hardlopen ......................................................................................................................................................... 11
Literatuur ...................................................................................................................................................... 11
Algemene zaken ............................................................................................................................................ 11
Algemene loopanalyse .................................................................................................................................. 11
Algemene looptechniek en loopefficiëntie ................................................................................................... 13
Analyse korte afstand (100 en 200 meter) .................................................................................................... 17
Analyse middellange afstand (400, 800 en 1500 meter) .............................................................................. 18
Analyse lange afstand (5000, 10.000 meter en marathon)........................................................................... 23
Veelvoorkomende blessures ......................................................................................................................... 25
Blessurepreventie ......................................................................................................................................... 26
Hockey ............................................................................................................................................................... 28
Literatuur ...................................................................................................................................................... 28
Kenmerken .................................................................................................................................................... 28
Spelposities ................................................................................................................................................... 28
Motorische basiseigenschappen ................................................................................................................... 29
Belastingsanalyse .......................................................................................................................................... 30
Tennis ................................................................................................................................................................ 31
Literatuur ...................................................................................................................................................... 31
Kenmerken .................................................................................................................................................... 31
Grondmotorische eigenschappen ................................................................................................................. 32
Belastingsanalyse .......................................................................................................................................... 34
Voetbal .............................................................................................................................................................. 35
Literatuur ...................................................................................................................................................... 35
Kenmerken .................................................................................................................................................... 35
Spelposities ................................................................................................................................................... 35
Grondmotorische eigenschappen ................................................................................................................. 37
1
,Masteropleiding Sportfysiotherapie Bewegingsanalyse in de sport
Belastingsanalyse .......................................................................................................................................... 39
Blessuretypes ................................................................................................................................................ 42
Volleybal ............................................................................................................................................................ 45
Literatuur ...................................................................................................................................................... 45
Kenmerken .................................................................................................................................................... 45
Spelposities ................................................................................................................................................... 45
Motorische basiseigenschappen ................................................................................................................... 46
Belastingsanalyse .......................................................................................................................................... 46
Prevalentie van blessures per sport .................................................................................................................. 48
Literatuur ...................................................................................................................................................... 48
Inleiding ......................................................................................................................................................... 48
Sporttak ......................................................................................................................................................... 49
Leeftijd en geslacht ....................................................................................................................................... 49
Medische behandeling .................................................................................................................................. 50
Geblesseerd lichaamsdeel............................................................................................................................. 50
Geblesseerd lichaamsdeel naar sporttak ...................................................................................................... 51
Type blessure ................................................................................................................................................ 51
Toedracht naar sporttak ............................................................................................................................... 51
Bijlagen (tabellen) ......................................................................................................................................... 51
2
,Masteropleiding Sportfysiotherapie Bewegingsanalyse in de sport
BEWEGINGSANALYSE BINNEN DE SPORT
BASKETBAL
LITERATUUR
Ostojic et al. (2006). Profiling in basketball: Physical en physiological characteristics of elite players. Journal of Strength and Conditioning
Research, 2006, 20(4), 740–744
Abdelkrim et al. (2007). Time–motion analysis and physiological data of elite under19-year-old basketball players during competition.
Br J Sports Med 2007;41:69–75. doi: 10.1136/bjsm.2006.032318
Ziv et al. (2009). Physical Attributes, Physiological Characteristics, On-Court Performances and Nutritional Strategies of Female and Male
Basketball Players. Sports Med 2009; 39 (7): 547-568 0112-1642/09/0007-0547
Torres-Unda et al. (2013). Anthropometric, physiological and maturational characteristics in selected elite and non-elite male adolescent
basketball players. Journal of Sports Sciences, 2013 Vol. 31, No.2, 196–203, doi: 10.1080/02640414.2012.725133
KENMERKEN
Team : 5 tegen 5 met wisselspelers
Wisselmogelijkheden : Er mag de gehele wedstrijd door gewisseld worden
Speelveld : Maximaal 28x15 meter
Hoogte basket : 3,05 meter
Speeltijd : Een wedstrijd bestaat uit vier kwarten van tien minuten zuivere speeltijd, met een
minuut rust tussen de kwarten en 15 minuten rust tussen het tweede en derde
kwart.
Schotklok : 24 seconden
SPELPOSITIES
POINT GUARD
Dit is de spelverdeler en meestal een wat kleinere en een zeer wendbare speler. De capaciteiten van een point
guard zijn het snel kunnen passen en de balbehandeling, goed kunnen dribbelen en het spel kunnen overzien
en verdelen.
Dit is de speler die vooral voor de punten moet zorgen. Deze speler is vaak atletisch, redelijk lang, maar blijft
wel wendbaar. De technische vaardigheden met schot, dunk en andere scoringstechnieken maken dit een
veelzijdige en belangrijke speler.
CENTER
De center is doorgaans de langste en meest statige speler in het team. Deze speler is een belangrijk
aanspeelpunt en kan van dichtbij de basket scoren. Ook is dit een belangrijke speler in het verdedigen onder de
basket en het blokken van schoten van de tegenpartij. De gemiddelde lengte van een center is in de NBA is
minimaal 2,08 meter lang.
SMALL FORWARD
De small forward positie is op meerdere manieren in te vullen, met als doel om bij te dragen aan het scoren
van het team. Hoewel de naam small, is een gemiddelde small forward in de NBA toch echt minimaal 1,95
meter lang.
3
,Masteropleiding Sportfysiotherapie Bewegingsanalyse in de sport
POWER FORWARD
Een Power forward combineert lengte met kracht en agressiviteit. Rebounds pakken, schoten blokken en
scoren van dichtbij zijn de taken van de power forward. De lengte is in de NBA gemiddeld groter dan 2,00
meter.
GRONDMOTORISCHE EIGENSCHAPPEN
De motorische basiseigenschappen worden in volgorde van belangrijkheid gezet, op basis van de wijze en het
niveau waarop ze worden aangesproken. Voor basketbal zou de top vijf er als volgt kunnen uitzien:
1. Coördinatie
2. Kracht
3. Uithoudingsvermogen
4. Snelheid
5. Lenigheid
COÖRDINATIE
Basketbal is coördinatief gezien een tamelijk veeleisende sport. Timing, balans en ‘balgevoel’(soft touch)
worden gevraagd in combinatie met intensieve arbeid en fysiek contact.
Daar komt bij dat iedere speler zijn eigen ’specifieke ‘moves’ heeft (zowel verdedigend als aanvallend). Op het
perfectioneren van deze ‘moves’ is vaak jarenlang getraind. Dat benadrukt eens temeer dat de specifieke inter-
en intramusculaire coördinatie niet al vanzelf aanwezig is. Verder kent het basketbal algemene bewegingen als
lopen, sprinten, wenden, keren en springen.
KRACHT
De activiteiten tijdens een basketbalwedstrijd met hoge intensiteit zijn het springen en de snelle
verplaatsingen: het accelereren in allerlei richtingen, het afremmen en het snelste verdedigende voetenwerk.
Bij deze bewegingen worden geen maximale krachten of maximale bewegingssnelheden (hoeksnelheden)
gehaald.
Het gaat vaak om het ‘zo hard mogelijk’ versnellen of vertragen van het eigen lichaamsgewicht en uiteraard is
daar spierkracht voor nodig. Deze ligt voornamelijk in ‘explosieve kracht’ en/of ‘snelkracht’.
Daarnaast wordt er door alle spelers, maar met name op centerpositie, behoorlijk fysiek contact gevraagd
m.b.t. positionering onder de basket.
De krachtniveaus die in dit soort situaties worden bereikt zijn redelijk hoog, de hoeksnelheden relatief laag.
SNELHEID
Hoewel de uitvoeringssnelheid bij acties op het basketbalveld van groot belang is, zijn de daadwerkelijke
hoeksnelheden niet echt hoog.
De maximale loopsnelheid wordt zelden gehaald, aangezien het veld 28x15m groot is en veel activiteiten over
veel kortere afstanden gaan.
Veel acties hebben betrekking op versnellen en afremmen, wat een hoge belasting geeft op
bindweefselstructuren van de onderste extremiteit. Repeated sprint ability is dan ook van belang. De bal is niet
al te zwaar (567-650gram).
UITHOUDINGSVERMOGEN
Basketbal wordt gekarakteriseerd als een aerobe sport met een aerobe basis. Verder zijn er tijdens een
basketbalwedstrijd veel ‘dode’ spelmomenten, waarbij er stilgestaan of gewandeld wordt.
De kern van de fysieke belasting bij basketbal is de veelvuldige afwisseling in soort activiteit, bewegingsrichting
en bewegingssnelheid.
Het basketbal is acyclisch: gemiddeld is er elke 2 à 3 seconden een verandering van intensiteit.
De snelle tempowisselingen gaan vaak samen met een verandering van bewegingsrichting of soort activiteit. Bij
verplaatsingen op het veld gaat het veelal om versnelling of vertraging van het eigen lichaamsgewicht.
4
,Masteropleiding Sportfysiotherapie Bewegingsanalyse in de sport
BELASTINGSANALYSE
BELASTINGSDUUR
De maximale duur van een ononderbroken hoog intensieve activiteit is ongeveer 13,5 seconden.
De langste sprint duurt zo’n 5,5 seconden.
Activiteiten van hoge intensiteit (bijv. sprints) met een duur van 1 tot 4 seconden komen het meest voor.
Gemiddeld wordt er elke 21 seconden een keer gesprint.
De activiteiten met hoge intensiteit hebben dus een korte arbeidstijd.
Ongeveer 15% van de actieve speeltijd (= 6 min) is van (zeer) hoge intensiteit.
Ongeveer 35% (= 14 min) van de speeltijd staan of wandelen de spelers.
BELASTINGSNIVEAU
Hartfrequentie
75% van de speeltijd ligt de hartfrequentie boven de 85% van de Hfmax.
50% van de speeltijd ligt de hartfrequentie van de gemiddelde speler tussen de 90 en 95% van de Hf max.
De hoge hartfrequenties indiceren dat een groot deel van deze arbeid anaeroob is.
ENERGIESYSTEMEN
o Fosfaatpool: 40%
o Glycolyse: 30%
o Aeroob systeem: 30%
5
,Masteropleiding Sportfysiotherapie Bewegingsanalyse in de sport
HANDBAL
LITERATUUR
Susana C.A. Póvoas et al. (2012). Physical and physiological demands of elte team handball. Journal of Strength and Conditioning
Research 26(12)/3365–3375
H. Wagner et al. (2014). Individual and Team Performance in Team-Handball: A Review. Journal of Sports Science and Medicine (2014)
13, 808-816
L.B. Michalsik et al. (2015). Technical match characteristics and influence of body anthropometry TECHNICAL MATCH CHARACTERISTICS
AND INFLUENCE OF BODY ANTHROPOMETRY ON PLAYING PERFORMANCE IN MALE ELITE TEAM HANDBALL. Journal of Strength and
Conditioning Research 29(2)/416–428
S. Hermassi et al. (2018). Relationships between maximal strength of lower limb, anthropometric characteristics and fundamental
explosive performance in handball players. DOI https://doi.org/10.1055/s-0043-124496 Sportverl Sportschad
KENMERKEN
Team : 7 tegen 7 met wisselspelers
Wisselmogelijkheden : Er mag de gehele wedstrijd door gewisseld worden met 7 reservespelers
Speelveld : 40x20 meter
Doel : 3x2 meter
Speeltijd : 2x30 minuten met 10 minuten pauze
Bij verlengen wordt er 2x5 minuten toegevoegd
Bal : De verschillende leeftijdscategorieën moeten ballen gebruiken met omvang en
gewicht zoals hieronder aangegeven:
- 58-60 cm en 425-475 gram (IHF-maat 3) voor heren senioren en heren A-jeugd
- 54-56 cm en 325-375 gram (IHF-maat 2) voor dames senioren, dames A-jeugd en
B-jeugd en heren B-jeugd en C-jeugd
- 50-52 cm en 290-330 gram (IHF-maat 1) voor dames C-jeugd en dames en
heren D-jeugd
6
, Masteropleiding Sportfysiotherapie Bewegingsanalyse in de sport
SPELPOSITIES AANVAL
LINKER EN RECHTER VLEUGELPOSITIE
Dit zijn snelle spelers die excelleren in balcontrole en sprongkracht van buiten de cirkel om in goede
scoringspositie te komen. Spelers op links zijn vaak rechtshandig en vice versa om beter te kunnen afronden op
de goal.
LINKS- EN RECHTSACHTER POSITIE
Dit zijn vaak lange en krachtige spelers, omdat ze vanuit hun sprongkracht en lengte over de verdedigers heen
in scoringspositie moeten kunnen komen.
CENTRALE SPELVERDELER
Over het algemeen wordt een speler met ervaring gebruikt om vanuit deze positie het spel te verdelen. De
positie en taak is vergelijkbaar met de pointguard in het basketbal.
PIVOT
Dit type speler levert veel gevechten met de verdediging en probeert openingen te creëren.
Deze positie vereist de minste sprongkracht, maar vraagt veel van balcontrole, wendbaarheid en fysieke kracht.
Soms worden er formaties met 2 pivots gebruikt.
SPELPOSITIES VERDEDIGING
DE DOELVERDEDIGER
Naar aanleiding van een trainingsstage van de bondscoaches en meerdere Oranje keepers in Denemarken is
men in aanraking gekomen met een andere visie op het keepen. Deze visie en stijl wil men nu ook in Nederland
gaan toepassen omdat het effectiever is en meer rendement geeft op welk niveau dan ook. Middels meerdere
gesprekken heeft men getracht deze andere stijl te beschrijven en enigszins te visualiseren.
Het is de bedoeling dat men gaat keepen in vlakken. Het dichten van vlakken met je hele lichaam. De
doelverdedigster zal meer op beide benen moeten blijven staan, dus niet op 1 standbeen staan en met het
andere been keepen.
VELDSPELERS
Linker en rechter vleugelverdediger: als tegenhanger van de vleugelaanvallers
Links- en rechtshalf: Als tegenhanger van de links en rechtsachter posities.
Achterste centrale verdediger: verdediger van de pivot
Voorste centrale verdediger: verdedigt de centrale spelverdeler
GRONDMOTORISCHE EIGENSCHAPPEN
De motorische basiseigenschappen worden in volgorde van belangrijkheid gezet, op basis van de wijze en het
niveau waarop ze worden aangesproken. Voor handbal zou de top vijf er als volgt kunnen uitzien:
1. Coördinatie
2. Kracht
3. Snelheid
4. Uithoudingsvermogen
5. Lenigheid
COÖRDINATIE
Uit verschillende literatuur wordt geconcludeerd dat coördinatie de belangrijkste determinant is in het
optimaliseren van werpprestaties in het handbal door proximale-distale synchronisatie, gecoördineerde rotatie
van het bovenlichaam en het beter kunnen aanpassen aan verschillende situaties. Daarnaast heeft een goed
coördinatie een groot effect op sprongprestaties en agility wat resulteert in betere controle tijdens
verdedigende en aanvallende acties (blokken, richtingsveranderingen, versnellingen etc.).
7
