Samenvatting van het vak Inleiding Sociologie aan de
Universiteit Leiden, op basis van:
- Het boek: De samenleving: kennismaking met de
samenleving (2024).
- Hoorcolleges incl. PowerPoints door Babette van
Hazebroek, Anouk den Besten en 2 gastdocenten
- Werkgroepen incl. PowerPoints door Babette 1
Hazebroek en Anouk den Besten
,Inhoud
Leerdoelen en praktische informatie...............................................................................................................................................3
Week 1: Introductie in de sociologie...............................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1: Wat is sociologie?...................................................................................................................................................4
Ontstaan van de sociologie..........................................................................................................................................................6
Ferdinand Tönnies....................................................................................................................................................................7
Karl Marx..................................................................................................................................................................................7
Emilie Durkheim.......................................................................................................................................................................7
Max Weber...............................................................................................................................................................................8
Ontwikkeling van de sociologie................................................................................................................................................8
Hoofdstuk 2: Sociologische perspectieven..................................................................................................................................8
Waarom is sociologie belangrijk?..............................................................................................................................................10
Onderzoek in de sociologie........................................................................................................................................................11
Terugblik.....................................................................................................................................................................................12
Week 2: Sociale verandering..........................................................................................................................................................12
Wat is sociale verandering?.......................................................................................................................................................12
Hoe kijken we naar sociale verandering (klassiek)?..................................................................................................................13
Conflictsociologie...................................................................................................................................................................13
Structureel functionalisme.....................................................................................................................................................14
Symbolisch interactionisme...................................................................................................................................................14
Rationele keuzebenadering...................................................................................................................................................14
Hoe kijken we naar sociale verandering (modern)?..................................................................................................................15
Visie op moderne samenleving..............................................................................................................................................15
Veranderingen voor criminologen.............................................................................................................................................16
Week 3: Socialisatie........................................................................................................................................................................23
Inleiding......................................................................................................................................................................................24
Hoofdstuk 4: socialisatie, van jeugd tot ouderdom...................................................................................................................24
Nature-nurture debat............................................................................................................................................................24
Hoofdvragen van de sociologie..............................................................................................................................................25
Inzicht in het socialisatieproces.............................................................................................................................................26
Hoofdstuk 3: Cultuur (Macro)....................................................................................................................................................27
Technologie en social media..................................................................................................................................................28
Culturele diversiteit: hoge en lage cultuur.............................................................................................................................29
Mondiale cultuur & veranderingen........................................................................................................................................29
Hoofdstuk 11: Deviantie.............................................................................................................................................................30
Verklaringen voor criminaliteit..............................................................................................................................................31
Intergenerationele overdracht...............................................................................................................................................31
2
,Week 4: Sociale groepen................................................................................................................................................................33
Hoofdstuk 6: groepen en organisaties.......................................................................................................................................33
Sociale groepen......................................................................................................................................................................33
Formele organisaties..............................................................................................................................................................35
Hoofdstuk 12: Migratie en etnische diversiteit.........................................................................................................................37
Migratie..................................................................................................................................................................................37
Minderheden..........................................................................................................................................................................37
Etniciteit en ras......................................................................................................................................................................37
Hoofdstuk 17: Bevolking en verstedelijking...............................................................................................................................39
Bevolking................................................................................................................................................................................39
Verstedelijking........................................................................................................................................................................40
Week 5: Sociale ongelijkheid (gastcollege)....................................................................................................................................42
Hoofdstuk 8: Sociale stratificatie...............................................................................................................................................42
Link met criminologie.............................................................................................................................................................43
Sociale (im)mobiliteit.............................................................................................................................................................43
Functies van sociale stratificatie............................................................................................................................................44
Hoofdstuk 9: Mondiale ongelijkheid..........................................................................................................................................45
Armoede (H.8)........................................................................................................................................................................47
Link met criminologie.............................................................................................................................................................47
Verschillen op de arbeidsmarkt.............................................................................................................................................48
Kansengelijkheid........................................................................................................................................................................48
In het voortgezet onderwijs...................................................................................................................................................48
In het hoger onderwijs: de rol van cultureel en sociaal kapitaal...........................................................................................49
Artikel.........................................................................................................................................................................................50
Oefen tentamenvragen..............................................................................................................................................................52
Reflectievragen op hoorcolleges................................................................................................................................................53
Week 1...................................................................................................................................................................................53
Week 2...................................................................................................................................................................................53
Week 3...................................................................................................................................................................................54
Toepassing: corona en sociologische perspectieven.............................................................................................................55
LEERDOELEN EN PRAKTISCHE INFORMATIE
3
,Na afloop van het vak kunnen studenten:
• De relatie tussen en wederzijdse beïnvloeding van de sociologie en de criminologie toelichten;
• Uitleg geven over de basisbegrippen en het gedachtegoed van de sociologie;
• Theoretische perspectieven uit de sociologie toelichten en toepassen op relevante casuïstiek voor de criminologie;
• Actuele onderzoeksvragen herkennen en opstellen, betreffende het domein van de sociologie;
• Sociale ontwikkelingen analyseren door een onderzoeksvraag te formuleren, relevante gegevens voor de
beantwoording van deze vraag bepalen, deze gegevens te verzamelen en daarop kritisch reflecteren;
• In het kader van een hedendaags sociologisch thema een eenvoudige onderzoeksopdracht uitvoeren, en de
resultaten daarvan verbinden met de theorie en eerder onderzoek;
• Over de onderzoeksbevindingen schriftelijk rapporteren op heldere en beknopte wijze;
• Bij het lezen van een wetenschappelijk artikel met een sociologisch invalshoek de probleemstelling van het artikel
abstraheren en deze kritisch bespreken.
Tentamen:3 juni, 9-12 in het USC op een laptop (75%) en een poster (25%). Het bestaat uit meerkeuze en open vragen. 2 mk
vragen per week, met (2 (begrip) of 4 punten (casus/toepassen) en 1 samengestelde (a,b) open vraag per week met
woordenlimiet. Eerst begrip uitleggen bij toepassingsvragen!
WEEK 1: INTRODUCTIE IN DE SOCIOLOGIE
Hoofdstuk 1: Wat is sociologie?
Hoofdstuk 2: Sociologische theorieën en methoden
Mills, C. W. (2000 [1959]). The sociological imagination (pp. 3-24). Oxford: Oxford University Press.
Sampson, R. J. (2000). Whither the sociological study of crime? Annual Review of Sociology, 26(1), 711-714.
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIOLOGIE?
Sociologie=
- de wijze waarop onze sociale omgeving ons handelen en onze keuzes beïnvloedt
- systematisch onderzoek van de menselijke samenleving
- In het gedrag van bepaalde mensen algemene patronen ontdekken
- Invloed van de samenleving op ons gedrag, gedachten en gevoelens
Hoofdvraag: hoe groot is de invloed die de samenleving uitoefent op ons gedrag, gedachten en gevoelens?
Voorbeelden:
Partner: wie we kiezen als partner, is onze eigen keuze -> nee, de sociologie stelt dat we bepaalde sociale patronen
daarin zien, die te maken hebben met sekse/etniciteit etc. Liefde wordt beantwoord door het beeld wat we hebben
van een geschikte partner. Als een partner daaraan voldoet, ontstaat liefde. Jouw beeld wat je hebt van een
geschikte partner wordt dus beïnvloedt door de samenleving . De samenleving beïnvloedt onze beslissingen en
ervaringen.
Kinderen: je aantal kinderen bepaal je zelf -> ook dit wordt beïnvloed door de sociale omgeving, zoals
scholing/economische mogelijkheden/pensioenvoorzieningen/geneigd zijn thuis te blijven/geen anticonceptie. Ook
seizoenen zijn bijvoorbeeld van invloed.
Zelfdoding: doe je zelf -> dit heeft te maken met sociale integratie (Durkheim)=hoe minder sociale bindingen, hoe
groter de kans op zelfdoding. Sociale bindingen zijn lager bij bepaalde groepen in de samenleving. Het jaar is ook
weer van invloed: het weer reflecteert de stemming van de persoon niet meer (meer zelfdoding in de lente).
De hoofdvraag levert kennis op. Het is belangrijk om na te denken waarom een gewone dag in Nederland er bijvoorbeeld zo
uitziet (huwelijk/scheidingen/verhuizingen/overlijden/geboorte).
Mondiaal perspectief=het bestuderen van de wereld in zijn geheel en de plaats die onze samenleving daarin inneemt. Een
mondiaal bewustzijn vormt een belangrijk onderdeel van het sociologisch perspectief, omdat de positie die onze samenleving
in de wereld inneemt alle leden van onze samenleving beïnvloedt.
4
, In een wereld waarin de onderlinge contacten tussen mensen voortdurend toenemen, kunnen we onszelf alleen begrijpen
naar de mate waarin wij anderen begrijpen. Sociologie nodigt ons uit om op een andere manier naar de wereld om ons heen
te kijken.
Kijken als socioloog is leren stilstaan bij de rol die sociale patronen spelen in de samenleving. Minderheden staan vaker stil bij
de rol van etniciteit en kijken dus vaker als een socioloog, net als mensen die een sociale crisis hebben doorgemaakt:
- Hoe groter de marginaliteit van een individu, hoe makkelijker diegene in staat is om het sociologisch perspectief te
hanteren. Zij weten immers welke invloed bijvoorbeeld etniciteit kan hebben op je leven.
- Crisis kunnen ons uit het evenwicht brengen en ons bewegen tot het aannemen van de sociologische visie.
Om naar de wereld te kunnen kijken als socioloog (sociologisch perspectief), heb je sociologische verbeeldingskracht/ sociale
voorstellingsvermogen (Mills) nodig=het vermogen om persoonlijke problemen naar publieke vraagstukken te
transformeren/te kunnen switchen tussen het persoonlijke en het historische: het idee dat het individu haar eigen ervaring
alleen kan begrijpen en haar eigen lot alleen kan inschatten door zichzelf te plaatsen binnen haar periode, dat ze haar eigen
kansen in het leven alleen kan kennen door zich bewust te worden van die van alle individuen in haar omstandigheden. Dit
zorgt ervoor dat je de grotere historische scene beter kunt begrijpen in termen van de betekenis daarvan voor je eigen leven
en de levensloop van andere individuen. De sociologische verbeelding stelt ons in staat om geschiedenis en biografie te
begrijpen en de relaties tussen de twee binnen de samenleving.
Deze mensen krijgen een beter inzicht in het functioneren van de samenleving en de wijze waarop deze hun leven
beïnvloedt. Armoede, werkloosheid, criminaliteit en andere sociale problemen worden niet door persoonlijke
tekortkomingen van individuen veroorzaakt, maar vooral door de samenleving.
Mills:
“Toch definiëren mensen de problemen die zij ondervinden gewoonlijk niet in termen van historische veranderingen […] En
meestal koppelen ze hun eigen wel en wee ook niet aan het wel en weer van de maatschappij waarin zij leven. De
gemiddelde mens is zich zelfden bewust van de nauwe relatie tussen de patronen in zijn eigen bestaan en de loop van de
wereldgeschiedenis, en weet dus meestal niet wat deze relatie voor zijn eigen toekomst en die van de samenleving betekent.
De gemiddelde mens mist het vermogen om de wisselwerking tussen de mens en de samenleving, zijn biografie en de
historie, het individu en de buitenwereld te begrijpen”.
3 vragen die analisten stellen:
- Wat is de structuur van deze samenleving als geheel?
- Waar staat deze maatschappij in de menselijke geschiedenis?
- Welke types mannen en vrouwen heersen er nu?
De sociale verbeelding is het vermogen te kijken van de meest onpersoonlijke en verre veranderingen tot de meest
persoonlijke kenmerken van het menselijk zelf - en om de relaties tussen de twee te begrijpen. Je kunt dus van perspectief
wisselen. Het is de meest vruchtbare vorm van zelfbewustzijn.
Onderscheid tussen:
1. Persoonlijke milieuproblemen (troubles)=problemen die een individu ervaart in zijn milieu. Dit is van persoonlijk
belang. Bijvoorbeeld iemand die werkloos is.
2. Publieke problemen van sociale structuur (issues)=problemen in een institutie, van publiek belang. Wanneer het
werkloosheidspercentage hoog is, moet men kijken hoe dat komt en waarom. Dit zijn structurele problemen; om ze
aan te pakken en op te lossen, moeten we politieke en economische kwesties in overweging nemen die van invloed
zijn op talloze omgevingen.
Wat we ervaren in verschillende en specifieke omgevingen, wordt vaak veroorzaakt door structurele
veranderingen. Om de veranderingen in veel persoonlijke omgevingen te begrijpen, moeten we dan ook
daarbuiten te kijken. En het aantal en de verscheidenheid van zulke structurele veranderingen nemen toe
naarmate de instellingen waarbinnen we leven meer omvattend worden en meer met elkaar verweven raken
met elkaar. Om je bewust te zijn van het idee van sociale structuur en het met gevoel te gebruiken, moet je in
staat zijn om dergelijke verbanden te leggen in een grote verscheidenheid aan milieus. Om dat te kunnen doen,
moet je de sociologische verbeelding bezitten.
5
