In deze samenvatting komt heel het eindexamen filosofie voor vwo aan bod. Alle 96 eindtermen zijn uitgewerkt in een lopend verhaal. Daarnaast zijn alle primaire teksten samengevat in makkelijkere woorden. Ook moet je voor je eindexamen filosofie het onderdeel 'ethiek' kennen uit 5vwo, dit heb ik aa...
Deel 1: “Het voordeel van de Twijfel”
Hoofdstuk 1: Scepticisme op scherp gesteld
Gerede twijfel ontstaat wanneer er een alternatief, redelijk scenario is. Redelijk wil zeggen:
voortkomend uit de ratio. Het kan dus niet rationeel weerlegd worden. Gerede twijfel leidt tot
scepticisme wanneer voor elke vorm van kennis een alternatief te bedenken is.
Er zijn drie vormen van scepticisme:
1. Metafysisch scepticisme -> Twijfelt over het bestaan van de buitenwereld
2. Epistemologisch scepticisme -> Twijfelt over wat echte kennis is: valt niet alles door
middel van het scepticisme te weerleggen?
3. Conceptueel scepticisme -> Twijfelt over communicatie en de definitie van begrippen
(concepten)
Concept Concept Redenering Buitenwereld
Conceptueel Epistemologisch Metafysisch
Pyrronisten geloven dat wij niet in staat zijn een verantwoorde overtuiging te hebben. Geen
enkele overtuiging is juist of onjuist, dit kan je niet weten. Hun oplossing is isosthenie: de
gelijke kracht van tegengestelde argumenten. Alle argumenten zijn dus gelijkwaardig.
Hierover hoeven we ons volgens de pyrronisten geen zorgen te maken en kun je dus leven in
“innerlijke rust” (psychologisch). Het verschil tussen pyrronisten en academici is dat de
academische sceptici stoppen met zoeken omdat ze vinden dat niks zeker is. De pyrronisten
vinden dit ook, maar zij gaan door met onderzoeken.
Wanneer je jouw overtuiging probeert te rechtvaardigen op grond van andere overtuigingen
ontstaat het Trillemma van Agrippa. Trillemma: drie opties die ontoereikend zijn.
1. Infinitism -> Het proberen te verantwoorden van een opvatting op grond van andere
opvattingen leidt tot “oneindige regressie”. Nadeel: dit is onmogelijk voor de mens.
2. Foundationalism -> Het doorgaan van verantwoording stopt op een bepaald moment
bij een overtuiging die uit zichzelf verantwoord is en geen verantwoording nodig heeft
(basisovertuiging). Nadeel: wat zijn deze basisovertuigingen dan? Waarom zijn deze
wel uit zichzelf verantwoord in tegenstelling tot de andere overtuigingen?
3. Coherentism -> Je komt uit bij overtuigingen die elkaar wederzijds ondersteunen.
Nadeel: een samenstel van overtuigingen kan coherent zijn, maar toch onjuist zijn.
Als Agrippa’s trillemma dus klopt, is het onmogelijk om een overtuiging te verantwoorden op
grond van andere overtuigingen. Dit is de kern van het pyrronisme.
René Descartes ziet, in tegenstelling tot de pyrronisten, het scepticisme als een groot gevaar.
Hij probeert het scepticisme dus te weerleggen. Dit doet hij door middel van het doorvoeren
van de gerede twijfel in zijn radicale twijfel: alles wat niet 100% zeker is moet je zien als
onwaar, zodat je kan zien wat de mens absoluut zeker weet:
, 1. Perceptuele vergissingen -> wat als je zintuigen je bedriegen? Je kunt twijfelen aan de
waarneming.
2. Het droomargument -> wat als alles waarvan je denkt dat het echt is, een droom is?
Je kunt eraan twijfelen dat je hier nu bent of dat je een lichaam hebt.
3. De kwaadaardige demon -> God is een kwaadaardige demon die ons doet denken dat
de wereld bestaat. Je kunt twijfelen aan al je concepten als er een God is die erop uit is
jou te misleiden en je illusies geeft.
Nu is hij bij zijn sceptische nulpunt beland, de volgende stap is nu te bewijzen dat dit toch
allemaal bestaat. Ten eerste moet er iets of iemand bestaan die net het project van radicale
twijfel heeft uitgevoerd of als er een kwaadaardige demon is, moet er een bewustzijnsvorm
zijn die te misleiden valt: “cogito ergo sum” -> ik denk, dus ik besta. We hebben dus een res
cogitans (een denkend ding).
Ten tweede beredeneert Descartes het bestaan van God. We hebben allemaal het idee van
God als almachtig en perfect wezen. Als God perfect is, moet hij ook bestaan. Want bestaan is
perfecter dan niet bestaan. Ook kan hij dan geen kwaadaardige demon zijn, want goed zijn is
perfecter dan niet goed zijn. God bedriegt niet, dus is er een werkelijkheid en een
buitenwereld inclusief mijn lichaam (res extensa).
David Hume probeert onder het scepticisme uit te komen door middel van een
psychologische uitweg. Volgens Hume zijn er twee soorten bewustzijnsverschijnselen:
impressies (komen voort uit zintuiglijke gewaarwording) en ideeën (impressies die door het
verstand in de geest verwerkt zijn). Uit ideeën bestaan ook weer twee soorten: enkelvoudige
ideeën (komen direct voort uit impressies, waar te nemen met één zintuig) en complexe
ideeën (samenvoeging van enkelvoudige ideeën. Onze verbeelding kan verschillende
enkelvoudige ideeën samenvoegen tot een complex idee dat helemaal niet bestaat, denk aan
gevleugelde paarden. Ook begrippen zoals “causaliteit” komen voort uit meerdere
enkelvoudige ideeën. Hume is sceptisch tegenover dit soort begrippen, omdat je dit niet waar
kunt nemen. Als een biljartbal een andere biljartbal aanstoot, wil het niet meteen zeggen dat
dit altijd zo is.
Hetzelfde is zo met inductie. Als je je hele leven de zon op ziet komen, betekent het niet dat
dit morgen ook zo is. Dit lost Hume op door middel van het uniformiteitsprincipe:
verschijnselen in de wereld blijven zich op dezelfde wijze voordoen. Dit is vooral op
psychologisch opzicht onvermijdelijk.
Tegenwoordig is het BIV-experiment een sceptisch argument. Putnam heeft dit geïnspireerd
op Descartes’ gedachte-experimenten. Er bestaat namelijk de theorie dat we niks anders zijn
dan een stel hersens, een brein dat zich bevindt in een vat vol vloeistoffen. Dat brein laat je
denken dat de buitenwereld bestaat. Maar Putnam wil deze theorie weerleggen, dit doet hij
door het biv-paradox:
1. Als ik weet dat ik handen heb, dan weet ik dat ik geen brein in vat ben.
2. Ik weet niet dat ik geen brein in vat ben.
3. Ik weet niet dat ik handen heb.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper meikevana. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
