Dit document bevat een samenvatting van de Historische Context Verlichting die je moet weten voor VWO. De samenvatting is goedgekeurd door een docent en bevat alle informatie die je moet weten volgens de syllabus van geschiedenis.
HC Verlichting
Ca. 1600 Begin wetenschappelijke revolutie. In de 17 e eeuw zorgden
ontdekkingsreizen, ambachtelijke technieken, humanistische tekstanalyse, het
rationalisme van Descartes en het empirisme van Locke voor de
wetenschappelijke revolutie.
Ca. 1650 Ontstaan verlicht denken. Er kwamen steeds meer discussies over de
positie van godsdienst in de samenleving. Door ontdekkingen van natuurwetten
(zoals zwaartekracht door Isaac Newton) bleek de wereld te functioneren
volgens vaste (natuur)wetten. Hierdoor leek de wereld minder afhankelijk van
een god. Veel mensen herkende zichzelf niet meer in de traditionele leer van het
geloof en hierdoor gingen steeds meer (verlichte) filosofen debatteren over deze
onderwerpen. Ook gingen ze deze manier van denken (de rede) toepassen op
verdere onderdelen van de samenleving:
Ze verwierpen het systeem waarin de adel meer rechten bezat; de
mens was immers in principe gelijk.
Kinderen moesten vanaf jonge leeftijd worden opgeleid tot kritische
burgers
Onderwijs leidde tot de verspreiding van kennis en bood weerstand
tegen misvattingen en bijgeloof
o De verlichte gedachtes gingen vooral over onderwijs en opvoeding!
Verlichte filosofen waren optimistisch, ze geloofden dat door redelijk denken een
echte vooruitgang mogelijk was. Wel zat er een limiet aan dit optimisme;
misschien was niet alles met de rede op te lossen.
1650-1789 Verlichting (18e eeuw). Een periode waarin een aantal geleerden
allerlei aspecten van de maatschappij ter discussie stelde.
Verlicht absolutisme (verlicht absolute vorsten):
Maria Theresa (1740-1780); Oostenrijk
Jozef II (1780-1790); Oostenrijk
Frederik de Grote (1740-1786); Pruissen
Catharina de Grote (1762-1796); Rusland
Verlicht absolutisme: Alles voor het volk, niets door het volk!
Juli 1776 De dertien Britse koloniën in Amerika verklaren zich onafhankelijk. De
verlichtingsidealen verspreiden zich snel en via boeken en briefwisselingen
komen deze ideeën terecht in de dertien Britse koloniën aan de oostkust van
Noord-Amerika. De verlichting zorgde ervoor dat deze koloniën meer
zelfstandigheid eisten, zoals inspraak in het Britse parlement (omdat ze ook al
belasting betaalden). De Britten wilden hier niks van weten en gingen door alsof
er niks aan de hand was. Toen de Britse koning nog meer belasting ging vragen
waren de koloniën er klaar mee en verklaarden deze Britse koloniën zich
onafhankelijk (juli 1776).
De aanleiding is te herinneren aan de volgende zin: “No taxation without
representation!”
7
, 1776-1783 De Amerikaanse Revolutie:
In verschillende staten richtten de Amerikaanse opstandelingen committees of
correspondence op om de Britse machthebbers uit de koloniën te verjagen.
Doormiddel van briefwisselingen stemde de verschillende committees de
verzetsacties (in de verschillende staten) op elkaar af. De committees namen op
veel plaatsen de overheidstaken van het (voormalig) Britse gezag over. De
Amerikaanse generaal George Washington groeide uit tot leider van de
onafhankelijkheidsstrijd.
Bij de ‘gewone’ kolonisten kreeg hij veel steun dankzij het pamflet Common
Sense van de verlichte denker Thomas Paine. In dit pamflet werd de Amerikaanse
opstand rechtvaardigt door de opstand in verband te brengen met de verlichte
ideeën. Het natuurrecht van de Amerikanen was geschonden door de Britse
koning met zijn belastingpolitiek (en geweld). Het was dus rechtvaardig van de
Amerikanen om in opstand te komen.
In 1783 kwam de Amerikaanse Revolutie ten einde omdat Groot-Brittannië de
onafhankelijkheid van de Verenigde Staten erkende.
De dertien staten verenigden zich samen tot een republiek, die een grondwet
kreeg (die in 1789 in werking trad) die gebaseerd was op verlichtingsidealen. Alle
burgers waren voor de wet gelijk en de macht was in handen van het
Amerikaanse volk. Het volk koos volksvertegenwoordigers en hun eigen
staatshoofd; de president. Om te voorkomen dat de overheid de burgers zou
onderdrukken werden de drie machten (wetgevend, uitvoerend en
rechtsprekende macht) gescheiden.
De verdere staten die in de Verenigde Staten ontstonden waren staten die
gesticht waren door Europese kolonisten die deze gebieden hadden ingenomen.
Ook al beloofde de grondwet gelijkheid voor alle burgers, was dit niet zo.
Burgerschap was vooral voor een kleine bovenlaag van witte, protestantse
Engelssprekende mannen. De oorspronkelijke inwoners (indianen), vrouwen, en
zwarte tot slaaf gemaakten telden niet mee tot de burgerbevolking.
1789-1791 Eerste Franse Revolutie: Onvrede over standensamenleving >
Acute financiële crisis > Bijeenroepen Staten-Generaal door Lodewijk XVI (1789)
> Nationale Vergadering en de bestorming Bastille > Terreur > Verklaring van de
rechten van de mens en burger > Grondwet (1791)
In de 18e eeuw is er in Frankrijk een standensamenleving bestaande uit de
geestelijken (eerste stand), edelen (tweede stand) en de rest van de Fransen
(derde stand)
In 1789 is er een financiële crisis in Frankrijk. De Franse schatkist is leeg en
koning Lodewijk XVI wil nieuwe belastingen invoeren. Daarvoor roept hij wel nog,
voor het eerst in 175 jaar, de Staten-Generaal bijeen. Deze standenvergadering
adviseerde traditioneel de koning vroeger. De standen kwamen niet tot een
overeenkomst en de afgevaardigden van de derde stand verlieten gefrustreerd
de vergadering omdat ze vonden dat ze niet genoeg politieke invloed hadden
(elke stand had 1 stem, daardoor werd het vaak 2v1). De derde stand richtte zijn
eigen Nationale Volksvergadering op (De Assemblée nationale). Uit de eerste
revolutie ontstonden drie belangrijke documenten:
1. De Verklaring van de rechten van de mens en de burger (1789). Deze
tekst kende mensen universele rechten toe op basis van hun
menselijkheid. Ze garandeerde gelijke rechten, zoals vrijheid van
meningsuiting en het recht om invloed uit te oefenen op
8
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper puckvdbie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
