Methodieken binnen GHZ – Studievragen – Boek van Didden
Hoofdstuk 28.1: Farmacotherapie
Wat zijn psychofarmaca?
Psychofarmaca zijn geneesmiddelen die hun werking uitoefenen op de cellen van het zenuwstelsel (neuronen).
Wat betekent informed consent?
Als een patiënt of een wettelijk vertegenwoordiger de uitleg goed heeft begrepen en deze toestemming voor de behandeling
hebben gegeven, en een arts dit zeker weet, mag de behandeling beginnen.
Mag een dokter of tandarts een LVB-cliënt met lastig gedrag weigeren?
Nee.
Wat houdt de wederzijdse inspanningsverplichting in?
Bij een behandeling moet zowel de arts als de patiënt zich inzetten voor het slagen van de behandeling.
Wat is de rol van wilsbekwaamheid?
Bij jongeren met een licht verstandelijke beperking die ouders zijn dan 12 jaar moet de behandelend arts boordelen of de
patiënt wilsbekwaam is wat betreft het toestemmen in of weigeren van een medicamenteuze behandeling. Indien de patiënt
niet wilsbekwaam wordt geacht, dient de wettelijk vertegenwoordiger met de behandeling in te stemmen.
Wat is een farmacotherapeutisch kompas? Wat kun je daarmee als begeleider?
Het farmacotherapeutisch kompas is een uitgave van de overheid waarin alle in Nederland geregistreerde medicijnen
opgenomen zijn.
Als begeleider kan je hier informatie vinden die beschikbaar is gesteld over de toepassingen van de geneesmiddelen, de
doseringen, mogelijke bijwerkingen, contra-indicaties, interacties met andere middelen en kosten.
Wat zijn: hypnotica, sedativa, anxiolytica, antipsychotica, een bipolaire stoornis, antidepressiva?
Hypnotica:
Hypnotica zijn middelen tegen slapeloosheid.
- Benzodiazepinen werken ook angstverminderend, spierontspannend, anticonvulsief en beïnvloeden het geheugen
negatief.
- Melatonine is een lichaamseigen stof die het slaap-waakritme regelt.
Sedativa:
Sedativa zijn middelen om suf te maken, te kalmeren.
- Het middel valeriaan valt hier onder.
- Antihistaminicum promethazine wordt voorgeschreven vanwege de versuffende bijwerking.
Anxiolytica:
Anxiolytica zijn middelen die angst doen verdwijnen of verminderen.
- Hierbij worden ook benzodiazepinen voorgeschreven.
- Ook kan hierbij antidepressiva worden voorgeschreven.
Antipsychotica:
Antipsychotica zijn middelen die psychotische verschijnselen zoals wanen, hallucinaties, achterdocht, initiatiefverlies en
denkstoornissen doen verdwijnen.
- Antipsychotica werken vooral door het blokkeren van dopaminereceptoren in de hersenen.
- Ze kunnen veel bijwerkingen veroorzaken omdat ze ook veel verschillende andere receptoren blokkeren.
- Typische antipsychotica: veroorzaakt vaker motorische bijwerkingen
Atypische antipsychotica: veroorzaakt vaker metabole bijwerkingen: stofwisselingsbijwerkingen.
Middelen bij bipolaire stoornis:
Een effectief middel is lithium. Dit kan echter ernstige bijwerkingen geven.
- Naast lithium kan ook anti-epileptica worden voorgeschreven als stemmingsstabilisator.
Antidepressiva:
Antidepressiva wordt voorgeschreven bij depressies en bij angst- en dwangverschijnselen.
- Middelen geven een toename van de neurotransmitters serotonine en (nor-)adrenaline in de synapsspleet.
Middelen bij ADHD:
Methylfenidaat is het meest voorgeschreven middel. Deze stof remt de heropname van dopamine en noradrenaline.
, Wat zijn bekende bijwerkingen van psychofarmaca?
De bekende bijwerkingen van psychofarmaca zijn: motorisch, psychische, metabool en hormonaal.
Motorische bijwerkingen:
Motorische bijwerkingen worden ook wel extrapiramidale stoornissen genoemd:
- Dystonie: aanhoudende krampachtige samentrekkingen van een spier of spiergroep ;
- Dyskinesie: onwillekeurige bewegingen in het gelaat, rond de mond en van de tong, en van handen, vingers, voeten en tenen;
- Acathisie: bewegingsonrust en/of gevoel van innerlijke onrust;
- Parkinsonisme: tremor, spierstijfheid (rigiditeit) en bewegingsarmoede zoals dat voorkomt bij de ziekte van Parkinson.
De volgende bijwerkingen kunnen zich voordoen in het autonome zenuwstelsel:
Duizeligheid, bloeddrukveranderingen, hartkloppingen, wazig zien, droge mond, warmte- en koude- intolerantie, obstipatie,
slikproblemen, kwijlen, maag- en darmklachten, plasproblemen en stoornissen in seksuele functies.
Psychische bijwerkingen:
Psychische bijwerkingen kunnen zijn:
Hoofdpijn, vermoeidheid, sufheid, stemmingsveranderingen, verandering van de eetlust, slaapstoornissen, afvlakking van het affect en
cognitie, geheugenproblemen.
Metabole bijwerkingen:
De volgende metabole bijwerkingen kunnen optreden:
- Stijging van het lichaamsgewicht, vooral toename van buikvet;
- Stijging van de bloeddrukspiegel (hyperglykemie), waardoor de kans op suikerziekte toeneemt;
- Verandering in de samenstelling van de bloedvetten in de richting van een ongunstig profiel (dyslipidemie).
Hormonale bijwerkingen:
De hormonale bijwerkingen treden vooral op bij antipsychoticagebruik door stijging van het hormoon prolactine waardoor
bloedspiegels van geslachtshormonen dalen.
- Seksuele bijwerkingen, verminderd libido.
- Botontkalking met verhoogd risico op osteoporose.
- Verminderd welbevinden, minder goede lichamelijke conditie.
Wat zijn nu risico’s van die bijwerkingen?
Bijwerkingen van psychofarmaca kunnen zowel bij korte als bij langer termijngebruik ontstaan. Bij langdurend gebruik
heeft het een negatieve invloed op de gezondheid. Sommige bijwerkingen zijn irreversibel: ze verdwijnen niet meer na
stoppen van het gebruik.
Bijwerkingen, vooral neurologische bijwerkingen, worden vaak niet herkend bij mensen met een verstandelijke beperking
en worden soms geïnterpreteerd als probleemgedrag.
Indicatiestelling: wat betekent off-label voorschrijven?
Als artsen een off-label voorschrijven dan schrijven artsen geneesmiddelen voor buiten de gestelde indicatie voor dat
geneesmiddel.
Hoe kun je effecten en bijwerkingen monitoren?
Door de beroepsgroepen, onder andere de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, zijn richtlijnen ontwikkeld voor het
monitoren van bijwerkingen van psychofarmaca. Hierin staan aanwijzingen voor hoe vaak gecontroleerd moet worden en
waarop. Controles omvatten een vraaggesprek naar effect en bijwerkingen, een kort lichamelijk onderzoek en/of onderzoek
van bloed en/of urine.
Wat zijn nuttige voorzorgsmaatregelen die jij als social worker kunt nemen t.a.v. gebruik van psychofarmaca?
Het gebruik van meerdere middelen tegelijk kan niet altijd vermeden worden, maar door zorgvuldig voorschrijven kunnen
ongewenste interacties voorkomen of verminderd worden.
