Hoofdstuk 1: Seculier, profaan, sacraal
1A. Seculier, profaan, sacraal en de levensvatbaarheid van het ritueel in onze cultuur.
Jaren zestig: door ingrijpende veranderingen verdwenen plotseling allerlei oude vertrouwde rituelen,
zo erg dat men ging spreken van een ‘rituele leegte’.
Sinds halverwege de jaren tachtig vindt men een tegengestelde beweging. Men heeft de rituelen
herontdekt, zozeer dat er nu sprake is van ‘rituelen in overvloed’.
het seculiere
- In onze tijd doet zich het merkwaardige verschijnsel voor dat de deelname aan de christelijke
rituelen afneemt en dat tegelijkertijd de monumentale kerken overbevolkt worden door
toeristen.
- Al sinds Hegel (1770-1831) maakt men een uitdrukkelijk onderscheid tussen de cultuswaarde en
de tentoonstellingswaarde van kunstwerken. Naarmate de secularisatie toenam, werd dit
onderscheid steeds scherper beleefd.
- Men spreekt in dit verband van musealisering van onze cultuur. Sacrale uitingen uit het verleden
worden uit het oorspronkelijke en grotere symbolisch verband gehaald waarin zij functioneerden
en gereduceerd tot objecten van onze seculiere wereld.
- De automatisering van het seculiere vormt een belangrijke ontwikkeling. Dankzij die
automatisering kon de techniek een hoge vlucht nemen.
- De aandacht voor het seculiere bracht welvaart en vooruitgang. Binnen de autonome wereld van
het seculiere ontstaan ook tal van nieuwe zingevingen in kunst en ritueel
Het sacrale
Kunnen sacrale objecten in musea niet worden verdund wanneer zij uit hun eigen context worden
gehaald en gemaakt tot kunstobjecten. Op deze wijze verliezen zij hun oorspronkelijke sacrale
functie.
o Zou men in musea meer recht kunnen doen aan deze sacrale voorwerpen door ze
meer te situeren in hun ‘biografische’ context en zo als het ware te personaliseren?
Ze krijgen dan een symbolische waarde die dichter bij hun oorsprong ligt.
Hoever kun je gaan met het doorsnijden van de oorspronkelijke of feitelijke band met het sacrale?
Wijd verspreid is de zogenoemde seculariserings- of secularisatiethese. Men gaat daarbij uit van een
soort evolutieschema volgens hetwelk de religie met haar accentuering van het sacrale door de
ontwikkelingen van de cultuur achterhaald zou zijn en verdedigd op absolute wijze de autonome van
het seculiere.
De onderstroom van een hang naar het religieuze die steeds versluierd aanwezig bleef, kwam sinds
1996 zelfs vrij plotseling aan de oppervlakte. De nieuwe aandacht voor het sacrale van de religie
drong door in praktisch alle media.
Men moet zich daarbij echter wel realiseren dat er geen sprake is van een terugkeer van de oude
situatie. Integendeel, steeds duidelijker wordt dat zich in het religieuze klimaat ingrijpende
veranderingen hebben voltrokken. De grenzen van het religieuze zijn verlegd.
, Er is sprake van depersonalisering van het heilige. Voor ‘God’ gebruikt men veeleer
depersonaliserende beelden en abstracte begrippen. Al deze beelden overstijgen de eenvoudige
scheiding tussen God als persoon en als niet-persoonlijke macht. Men kan ook spreken van een
‘transcendentaal humanisme’ dat ‘het heilige’ hoe dat ook verborgen weet in de mens zelf.
Wanneer het heilige al te zeer apart wordt gezet, gaat men in onze cultuur eraan voorbij.
Die ervaring van een aparte sacrale schijn kan twee verschillende oorzaken hebben.
1. Het sacrale dat werd overgeleverd was te zeer apart gezet in tegenstelling tot het seculiere
2. Het is binnen een voorbije cultuur op integrale wijze opgenomen, maar deze cultuur is ons
vreemd geworden.
het profane
bij het profane gaat het om het domein dat zich op een of andere wijze tot het heilige verhoudt,
zonder daarin op te gaan. Het is het domein dat zich voor het altaar bevindt en dat aan het sacrale
voorafgaat en in het sacrale zijn eigenlijke vervulling vindt. Eigenlijk gaat het om onze menselijke
kleine en grote geschiedenis, maar dan in haar openheid naar het geheim.
Het gaat steeds weer om het seculiere via de weg van het profane te verbinden met het sacrale in
één symbolische orde
De symbolische orde en het ritueel
1. Bij het symboliseren gaat wij zo om met de dingen, dat het perspectief verspringt en er iets
openbreekt.
2. En wij gebruiken de woorden zo dat zij een diepere werkelijkheid oproepen.
3. En tenslotte handelen wij op een bijzondere, geladen manier, zodat er ruimte komt en iets
kan opengaan van een verdere horizon.
Zo geven wij telkens weer gestalte aan wat ons ‘heilig’ is: in symbolen, symbooltaal en
symboolhandelingen.
Rituelen zijn dus onmisbaar en zij zijn van nature gegeven, maar dit betekent geenszins dat zij altijd
en overal hetzelfde zijn. Integendeel: zij zijn sterk cultuurbepaald.
Rituelen vormen telkens weer op specifieke en eigen wijze het hart van iedere cultuur.
nieuwe rituelen als hart van een nieuwe symbolische orde
iedere symbolische orde is een eigen weefsel van relaties en heeft een karakteristieke innerlijke
samenhang. Steeds weer is sprake van een specifieke cultuurbepaalde symbolische orde. Iedere
verandering op 1 punt van de cultuur heeft zijn weerslag op het gehele systeem dat zich dan globaal
moet reconstructueren.
Het is zaak vanuit de nieuwe beleving de cultuur open te breken en op creatieve wijze daarin het
verleden mee te nemen: een neiging overigens die het ritueel als zodanig eigen is. Een uitermate
belangrijk gegeven daarbij is dat iedere symbolische orde een dynamisch weefsel is van relaties.
Pluriforme rituele gestaltegeving aan het sacrale in onze cultuur
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KyraTiana. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
