Inleiding tot de rechts en moraalfilosofie (1002521AER)
Instelling
Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Door deze samenvatting ben ik meteen geslaagd in eerste zit.
Mijn samenvatting bevat alle hoorcolleges gedoceerd door Niels van Dijk + overname van de slides + telkens de volledige uitleg van de professor hierbij genoteerd. De samenvatting bevat ook de gastcollege.
[Meer zien]
Laatste update van het document: 6 maanden geleden
Inleiding tot de rechts en moraalfilosofie (1002521AER)
Alle documenten voor dit vak (7)
5
beoordelingen
Door: femkeroelants • 6 maanden geleden
Door: aichaarramdani • 6 maanden geleden
Door: xaanyhuberty • 6 maanden geleden
Door: ilaydaozsutcu • 6 maanden geleden
Door: ronanfenners • 6 maanden geleden
Verkoper
Volgen
yasminek
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Rechts- en moraalfilosofie
Vier rode draden door collegecyclus
1. Verhouding van recht en moraal
2. De legitimatie van de staatsmacht + de verschillende modellen die hierover ontwikkeld werden
3. De normatieve grondslagen van de democratische rechtsstaat en de binding van machtsuitoefening
aan recht
4. Het moderne recht als een relatief autonoom en functioneel gedifferentieerd maatschappelijk
deelsysteem waarin normen primair procedureel gelegitimeerd worden en niet meer berusten op een
universele materieel inhoudelijke consensus over het goede leven.
COLLEGE 1 : Historische Ontwikkeling van de Rechtsfilosofie
Van de middeleeuwen tot de 20e eeuw
Panorama der rechtsfilosofen
Heel veel van de grote theorieën zijn ontwikkeld tijdens grote historische veranderingen/gebeurtenissen -> er
werd gezocht naar antwoorden op belangrijke vragen : bv hoe moeten wij omgaan met onrecht of
staatsmacht?
Belangrijk om de CONTEXT te begrijpen
o Godsdienstoorlogen
o Burgeroorlogen
o Glorious revolution
o Amerikaanse/franse revoluties
o Tweede wereldoorlog
Denkers beginnen na te denken over antwoorden op moeilijke vragen
Deel 2 : Rechtsfilosofische thema’s
Verhouding tussen moraal en juridische regels
o Gewoonterecht
o Wetgeving :
- Bepaalde inherente criteria waar een wet aan moet voldoen zodat zij een geldig rechtskarakter
hebben
- Bijvoorbeeld nazi wetgeving, totaal immoreel, erna kwam de vraag ‘zijn deze wetten wel geldig?’ -
> innerlijke moraliteit / sociale moraliteit
o Rechtspraak :
- In welke mate is de rechter onafhankelijk? Hoeveel vrijheid heeft de rechter wanneer hij beslist?
o Straf :
, - Waarom mag de overheid uberhaupt straffen? Welke theoriëen zijn hiervoor?
COLLEGE 1 A : wat is rechtsfilosofie?
Wat is recht?
Juristen :
- Geheel van regels die neerslag vinden in de bronnen van het recht
- Met deze regels kan de jurist het probleem gaan oplossen
- Deze regels vinden toepassing in de praktijk van rechtspraak & rechtsleer
- Zoektocht binnen het juridisch systeem -> naar het meest adequate juridische oplossing van een
bepaald probleem
Sociologen :
- Socioloog wilt een extern perspectief nemen en kijkt naar recht als een sociaal fenomeen
- Hij kijkt niet naar wat geldend recht is
- De maatschappij beïnvloedt het recht en vice versa
o Recht = maatschappelijke controle, machtshebbers gebruiken het recht om controle te kunnen uit
oefenen op de maatschappij (nauw)
o Recht = geheel van collectieve gedragingen en normen die het sociale leven structureren
Filosofen :
- Dubbele betekenis vh woord recht (heeft meerdere betekenissen) ; rechtvaardig of mij wordt
onrecht nagedaan (morele connotatie <-> engelse woord ‘law’ heeft die connotatie niet)
o Morele rechtvaardigheid : noodzakelijk verband tussen recht en moraliteit
- 1e stroming : natuurrechtsleer = noodzakelijk verband tussen recht en rechtvaardigheid`
Bestaand positief rechtsstelsel : juridische ordening die effectief is binnen een bepaald grondgebied ( hier kan
het zo zijn dat ze adhv het recht de samenleving kunnen ordenen zonder dat dat recht rechtvaardig is -> recht
en moraliteit staan los van elkaar)
- 2e stroming : rechtspositivisme = recht & moraliteit staan los van elkaar
Wat is rechtsfilosofie?
Tekst van Westerman : gaat de vraag uit de weg en geeft geen definitie hiervan = onbevredigend
Belang vh lezen van filosofische teksten!
Grondvragen van het recht
• In hoeverre houdt recht verband met moraal en rechtvaardigheid?
• In hoeverre is recht louter een machtsinstrument?
• Hoe kun je juridische dwang rechtvaardigen?
, • Wanneer moet men aan het recht gehoorzamen? Zijn er situaties waar ongehoorzaamheid misschien
wel mogelijk is? (vragen vanuit de burger)
• Tot welke grens mag de overheid zich met het leven van haar burgers bemoeien?
Deze vragen zijn NIET beantwoordbaar binnen het recht zelf. Zoals Westerman zegt in haar tekst : eigenlijk
moet er altijd een link zijn met de rechtsspraktijk en rechtsfilosofie.
Juristen buiten het kader
• Strafrechter: Is het strafrecht wel de geschikte manier om mensen te bewegen regels na te leven?
• Wetgevingsjurist: welke zaken moeten wel en niet door de overheid geregeld worden?
• Rechter: Moet ik wetten toepassen die fundamenteel onrechtvaardig zijn of tot een onrechtvaardige
uitkomst leiden?
o Deze vragen zijn NIET beantwoordbaar binnen het recht zelf
o Dit zijn rechtsfilosofische vragen
De filosofische benadering
Geneigd te denken dat filosofen zich met andere onderwerpen bezig houdt dan de jurist MAAR dit is niet zo
• Geen ander onderwerp dan juristen: bv ook nadenken over recht en milieu, euthanasie, alternatieve
straffen
o WEL een andere benadering en ander perspectief
- Niet alleen een intern perspectief (vragen vanuit het terrein vh recht, via juridische bronnen)
- Filosoof neemt een extern perspectief van buiten aan, van een afstand, OVER het recht
= Zinvol voor juristen om van tijd tot tijd de eigen activiteit kritisch van afstand te bekijken
Filosofie en wetenschap
Wetenschap = bepaalde stabiele beschrijving of verklaring vd werkelijkheid (dit is ook bij sociologie)
Filosofie = bepaalde wijze/visie op de wereld voorstellen en hun materiaal : argumenten (hoe wij naar de
wereld moeten kijken)
Mensen zijn het niet vaak eens dus er zijn vaak verschillende stromingen / benaderingen tussen filosofen
Meest typische is dat een filosoof vaak zoekt naar een grondslag van iets (wat is de basis hiervoor) :
- Bv ethiek : wat is nu goed en wat is kwaad?
- Wetenschap : wat is nu geldige kennis die goed tot stand is gekomen en wat is pseudokennis
(fakenews)
- Recht : welke regel is juridisch en wat is niet juridisch, waar ligt hier de grens van?
, “Een poging om enigzins geordend en systematisch na te denken over aard, functie, rijkwijdte en legitimiteit
van het recht”
(Westerman)
Aard : wat is recht en hoe kunnen we dit fenomeen zo goed mogelijk karakteriseren?
Rijkwijdte : Hoe ver kunnen we gaan, wat behoort tot het recht en wat niet? Waar ligt de grens
Functie : wat is het doel vh recht?
Legitimiteit : wat legitimeert dat het recht geldend is?
COLLEGE 1 B : Middeleeuwen ; God & Recht
Thema’s
• Verhouding van recht, moraal en godsdienst
• Hoger Recht
• (Goddelijk) Natuurrecht
• Grondslagen van de staat & legitimatie staatsmacht
• Soevereiniteit
Achtergrond
We leven in een democratie rechtsstaat die historisch zo gegroeid is
- Begrip krijgen voor het historisch begrip van grondslagen van onze huidige democratische
rechtstaat
- Inzicht krijgen in de legitimatie vd staat en het recht
- Terug naar de middeleeuwen waar er heel anders over het doel van staat en recht werd gedacht
dan nu
- Geen basis in vrijheid en gelijkheid
- Twee belangrijke denkers : Augustunis & Thomas van Aquino
Feodalisme = het leenstelstel
Vroege middeleeuwen (5e eeuw) : het Romeinse rijk is net gevallen, periode van chaos en in die chaos
gebeuren er veel nieuwe zaken
Hoe moeten wij nu verder? Hoe moet macht verder als we niet kunnen vertrouwen op het romeinse rijk?
o Wereldlijke macht : bij de keizer
o Geestelijke macht : bij de Rooms-Katholieke kerk
Hoe ziet die maatschappij eruit? Feodale maatschappij / standenmaatschappij (bepaalt jouw
levenssituatie)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yasminek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
