Samenvatting
samenvatting handboek voor leraren voor de GKB toets
Samenvatting handboek voor leraren voor de GKB toets. Hoofdstuk 1, 2, 3, 5, 6, 9, 12 en 13.
[Meer zien]Voorbeeld 9 van de 87 pagina's
Voorbeeld 9 van de 87 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
1 beoordeling
Door: ewjdekkers • 4 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
InhoudDeel A Hoe onderwijs ik mijn leerlingen?...............................................................................................6
1 Hoe leren leerlingen? 1.1 Een krachtige leeromgeving motiveert...................................................6
1.1.1 Hoe herken je een krachtige leeromgeving?.........................................................................6
1.1.2 Hoe bereik je een krachtige leeromgeving?...........................................................................6
1.1.3 Competentie: maak de taak transparant en motiverend.......................................................7
1.1.4 Relatie: communiceer en betrek de hele klas erbij................................................................7
1.1.5 Autonomie: maak keuzes met Kolb en Gradner....................................................................8
1.2 Wat is leren?...............................................................................................................................10
1.2.1 Leeractiviteiten van leerlingen.............................................................................................11
1.2.2 Beheersingsniveaus: OBIT....................................................................................................11
1.3 De werking van het geheugen....................................................................................................12
1.3.1 Het zintuiglijk geheugen: poortwachter...............................................................................12
1.3.2 Het kortetermijngeheugen: werkgeheugen.........................................................................12
1.3.3 Van kort naar lang: herhaling en codering...........................................................................12
1.3.4 Langetermijngeheugen: kennisreservoir.............................................................................13
1.4 Wat zeggen leertheorieën..........................................................................................................14
1.4.1 Behaviorisme en het belang van conditioneren..................................................................14
1.4.2 Cognitivisme en het belang van metacognitie.....................................................................16
1.4.3 Handelingspsychologie en het belang van mentale handelingen........................................17
1.4.4 Constructivistische leertheorie en sleutelkenmerken van onderwijs..................................18
2 Hoe bereid ik mijn lessen voor?.........................................................................................................20
2.1 Lesvoorbereidingsformats..........................................................................................................20
2.1.1 Scenariogestuurde lessen....................................................................................................20
2.1.2 Het VUT-model....................................................................................................................20
2.1.3 Het didactisch analysemodel...............................................................................................22
2.2 De beginsituatie..........................................................................................................................23
2.2.1 De beginsituatie van leerlingen nader bekeken...................................................................23
2.2.2 Bepalen van de beginsituatie van leerlingen.......................................................................24
2.3 Leerdoelen..................................................................................................................................25
2.3.1 Het nut van leerdoelen........................................................................................................25
2.3.2 Het vormgeven van leerdoelen............................................................................................25
2.3.3 Tekorten..............................................................................................................................26
2.4 Adolescenten in je klas...............................................................................................................27
2.4.1 Beeldvorming over jongeren...............................................................................................27
, 2.4.2 Adolescentie: drie periodes.................................................................................................27
2.4.3 Disbalans in het puberbrein.................................................................................................29
2.4.4 Invloed van het gezin...........................................................................................................30
2.4.5 Conclusies............................................................................................................................30
2.5 Differentiatie...............................................................................................................................31
2.5.1 Begripsbepaling...................................................................................................................31
2.5.2 Aanwijzingen voor differentiatie in de klas..........................................................................31
2.5.3 Grenzen aan differentiatie...................................................................................................33
Hoofdstuk 3..........................................................................................................................................33
3.1 Het onderwijsproces in fasen.....................................................................................................33
3.1.1 Afstemming tussen leerdoelen, leeractiviteiten en de toetsing..........................................33
3.1.2 Onderwijsregelkring.............................................................................................................34
3.2 Directe instructie: een lesmodel.................................................................................................34
3.2.1 Fase 1: aandacht richten op lesdoelen en voorkennis activeren.........................................35
3.2.2 Fase 2: informatie of uitleg geven........................................................................................35
3.2.3 Fase 3: controleren of de belangrijkste begrippen zijn overgekomen.................................35
3.2.4 Fase 4: instructie geven op de zelfwerkzaamheid................................................................35
3.2.5 Fase 5: onder begeleiding oefenen......................................................................................36
3.2.6 Fase 6: zelfstandig oefenen.................................................................................................36
3.2.7 fase 7: afsluiten op kernbegrippen en vooruitblikken op nieuwe leerstof...........................36
3.3 Wat maakt een les effectief?......................................................................................................36
3.3.1 De leerstof wordt op het juiste niveau aangeboden............................................................36
3.3.2 De leerling kan het nut van de leerstof ervaren...................................................................36
3.3.3 De leerling wordt individueel aanspreekbaar gemaakt.......................................................36
3.3.4 De docent doorgrondt de structuur en de denkstappen in de leerstof...............................37
3.3.5 Het leren en het denken van de leerling zijn zichtbaar........................................................37
3.3.6 De feedback is direct............................................................................................................37
3.4 Een verhaal vertellen..................................................................................................................37
3.4.1 Aandachtspunten.................................................................................................................37
3.4.2 Opbouw...............................................................................................................................38
3.5 Vragen stellen.............................................................................................................................38
3.5.1 Het onderwijsleergesprek....................................................................................................38
3.5.2 Het kringgesprek..................................................................................................................39
3.5.3 Hoe stel je op de juiste wijze een vraag?.............................................................................40
3.5.4 Vragen op het gewenste denkniveau...................................................................................41
3.6 Werkvormen voor samenwerkend leren....................................................................................42
pag. 2
, 3.6.1 Check in duo’s......................................................................................................................43
3.6.2 Genummerde hoofden........................................................................................................43
3.6.3 Denken delen uitwisselen....................................................................................................44
3.6.4 Driestappeninterview..........................................................................................................44
3.6.5 Experts.................................................................................................................................44
3.7 Begeleiden bij grotere projecten................................................................................................45
3.7.1 Drie technieken om vragend te helpe..................................................................................45
3.7.2 Tussentijds presenteren om te richten................................................................................47
3.8 Diverse werkvormen...................................................................................................................47
3.8.1 Energizers............................................................................................................................47
5 Toetsen en beoordelen......................................................................................................................48
5.1 De functie van een toets.............................................................................................................48
5.1.1 Formatieve functie gericht op sturing..................................................................................48
5.1.2 Summatieve functie gericht op beoordeling........................................................................49
5.1.3 Peer assessment..................................................................................................................49
5.2 Toewerken naar doelen..............................................................................................................49
5.2.1 Einddoelen en tussendoelen................................................................................................50
5.2.2 Kerndoelen en referentieniveaus onderbouw voortgezet onderwijs..................................50
5.2.3 Eindexamen vo: PTA, syllabi en inspectie............................................................................50
5.2.4 Kwalificatiedossier mbo: OER, examenprofiel en inspectie.................................................51
5.2.5 Verantwoordelijkheid van leraren.......................................................................................52
5.3 Leerdoelen vertalen naar toetsen...............................................................................................53
5.3.1 Leerdoelen concreet en meetbaar maken...........................................................................53
5.3.2 Lagere orde leerdoelen en hogere orde leerdoelen............................................................53
5.3.3 De taxonomie van Bloom.....................................................................................................54
5.4 Toets vormen op de niveaus van Miller......................................................................................54
5.4.1 Knowsniveau en tips voor het opstellen van open vragen...................................................55
5.4.2 Knows howniveaus en tips voor casustoetsen.....................................................................56
5.4.3 Shows-howniveau en transparantietips zoals een rubric.....................................................56
5.4.4 Doesniveau en het nut van traingulatie...............................................................................57
5.5 Beoordelen en cijfers geven.......................................................................................................59
5.5.1 De waarde van cijfers en de schijn van exactheid................................................................59
5.5.2 Transparant, valide, betrouwbaar, bruikbaar......................................................................59
5.5.3 Cesuurbepaling bij toetsen met open of gesloten vragen...................................................60
5.5.4 Cijferanalyse........................................................................................................................60
5.5.5 Ongewenste cijferculturen..................................................................................................61
pag. 3
,Deel B...................................................................................................................................................62
6 Groepsprocessen...............................................................................................................................62
6.1 Een prettige groep......................................................................................................................62
6.1.1 Groepsnormen.....................................................................................................................62
6.1.2 Groepscohesie.....................................................................................................................62
6.1.3 Kwadranten: groepsnormen en cohesie..............................................................................62
6.2 Individuele behoeften van een leerling binnen de groep...........................................................63
6.2.1 Veiligheid door erbij te horen..............................................................................................63
6.2.2 Invloed hebben....................................................................................................................63
6.2.3 Persoonlijk contact..............................................................................................................63
6.2.4 Piramide van maslow...........................................................................................................63
6.3 Het groepsproces sturen............................................................................................................64
6.3.1 Forming................................................................................................................................64
6.3.2 Storming..............................................................................................................................64
6.3.3 Norming...............................................................................................................................64
6.3.4 Performing...........................................................................................................................64
6.3.5 Adjourning...........................................................................................................................65
6.4 De onderlingen verhoudingen in kaart brengen.........................................................................65
6.4.1 Het leren observeren van de individuele leerling................................................................65
6.5 Pesten.........................................................................................................................................66
6.5.1 Wat is pesten?.....................................................................................................................66
6.5.2 De betrokken partijen en hun gedrag..................................................................................66
6.5.3 Wat te doen bij pesten?.......................................................................................................67
6.5.4 Digitaal pesten.....................................................................................................................67
9 Het voortgezet onderwijs en het MBO in beeld................................................................................69
9.1 Invulling geven aan keuzes van de school...................................................................................69
9.1.1 Ontplooiing van persoonlijke kwaliteiten............................................................................69
9.1.3 Voorbereiden op de beroepsuitoefening.............................................................................69
9.2 Onderwijsstelsel: voortgezet onderwijs en MBO........................................................................69
9.2.1 Voortgezet onderwijs: onderbouw en bovenbouw.............................................................70
9.2.2 Inrichting van het VMBO......................................................................................................70
9.2.3 Inrichting van het HAVO en VWO onderwijs........................................................................71
9.2.4 Inrichting van het MBO........................................................................................................72
9.2.5 Burgerschapsvorming in het MBO.......................................................................................73
9.3 Verschillende onderwijsconcepten.............................................................................................73
9.3.2 Gepersonaliseerd leren........................................................................................................74
pag. 4
, 9.3.3 Daltonscholen......................................................................................................................74
9.3.4 Jenaplanonderwijs...............................................................................................................74
9.3.5 Montessorischolen..............................................................................................................74
9.3.6 Vrije scholen........................................................................................................................75
9.3.7 Onderwijsconcepten op het mbo........................................................................................75
9.4 Scholen met een profiel..............................................................................................................75
9.4.2 Docent zijn op een profielschool.........................................................................................76
9.5 Cultuur en structuur van scholen................................................................................................76
9.5.1 Cultuur en samenwerkingsgraden.......................................................................................76
9.5.3 Cultuur en inspraak op school.............................................................................................77
9.5.4 Schoolstructuur: organisatievormen...................................................................................77
9.5.5 Zorgstructuur op scholen.....................................................................................................77
9.5.6 Relatie tussen visie, concept en structuur van onderwijs....................................................78
12 Het VMBO........................................................................................................................................79
12.1 Wat maakt het VMBO uniek?...................................................................................................79
12.1.1 De doelgroep in beeld........................................................................................................79
12.1.2 Leer en denkactiviteiten sturen.........................................................................................79
12.1.3 Pijlers leren mogelijk te maken..........................................................................................79
12.2 Kleurt de praktijk de school?....................................................................................................80
12.2.1 Onderwijsaanbod...............................................................................................................80
12.2.2 Beroepsvoorbereidend of algemeen vormend?................................................................80
12.3 De invloed van het pedagogisch klimaat..................................................................................80
12.3.1 Klimaat binnen de klas en binnen de school......................................................................80
12.3.2 Klimaatverbetering op klas en schoolniveau?....................................................................81
12.4 Hoe kun je leerlingen motiveren?.........................................................................................81
12.4.1 Motivatietheorie................................................................................................................81
12.4.2 Hoe kun je motivatie bevorderen?....................................................................................82
13 Het MBO..........................................................................................................................................84
13.1 De doelgroep............................................................................................................................84
13.1.2 De rol van de ouders..........................................................................................................84
13.1.3 Onderdeel van de groep....................................................................................................84
13.1.4 Veiligheid op school...........................................................................................................84
13.2 Begeleiden in lessen.................................................................................................................84
13.2.1 Bouwstenen voor een visie................................................................................................84
13.2.2 Voorbereiding van leerlingen op vak lessen......................................................................85
13.2.3 Handvatten voor je eigen bijeenkomsten..........................................................................85
pag. 5
, 13.3 Beroepspraktijkvorming (bpv)..................................................................................................85
13.3.1 Verschil tussen BOL en BBL opleidingen............................................................................85
13.3.2 Opbouw in stages..............................................................................................................86
13.3.3 Planmatig stage lopen........................................................................................................86
13.3.4 Stagebegeleiding op praktisch niveau................................................................................86
13.4 Samenhang in de opleiding.......................................................................................................86
13.4.2 samenhang tussen praktijk en theorielessen.....................................................................86
13.4.3 Samenhang met avo-vakken..............................................................................................87
13.4.4 Samenhang met studieloopbaanbegeleiding.....................................................................87
13.4.5 Samenhang met de toets...................................................................................................87
......................................................................................................................................................87
Deel A Hoe onderwijs ik mijn leerlingen?
1 Hoe leren leerlingen?
1.1 Een krachtige leeromgeving motiveert
Kennis van verschillende leertheorieën is nuttig om te bereiken dat leerlingen iets leren. Als docent
kun je het optimaliseren van het leerproces door de leeromgeving die de betrokkenheid stimuleert te
motiveren. Leerlingen leren dan meer.
1.1.1 Hoe herken je een krachtige leeromgeving?
Een krachtige leeromgeving herken je aan het gedrag van leerlingen, die zich hier tevreden en actief
bezighouden met hun leertaak.
Het welzijn van de leerling
Een leerling die zich prettig voelt is tevreden en heeft plezier in zijn schoolwerk. De leerling is
ontspannen, energiek en benaderbaar, de leerling staat open voor zijn omgeving. De welzijn voor
leerlingen kan ook aan de thuis situatie liggen. Als bijvoorbeeld de opa of oma overleden is heeft dat
invloed op de leerling.
De mate van betrokkenheid van de leerling
De mate van betrokkenheid zegt iets over de intensiteit waarmee de leerling zich bezighoudt met zijn
taak.
- Geen activiteit
- Onderbroken activiteit
- Activiteit zonder intensiteit
- Activiteit met enkele intensieve momenten
- Ononderbroken, intensieve activiteit
1.1.2 Hoe bereik je een krachtige leeromgeving?
Door deze basisbehoeften voelen leerlingen zich prettig en betrokken:
- Competentie: de leerling moet het gevoel hebben de taak aan te kunnen
- Relatie: de leerling moet het gevoel hebben erbij te horen
pag. 6
, - Autonomie: de leerling moet deels zijn eigen keuzes kunnen maken
1.1.3 Competentie: maak de taak transparant en motiverend
Een leerling moet altijd het gevoel hebben dat hij de taak aan kan. In de praktijk moet het onderwijs
aansluiten op wat de leerling nog net niet kan en niet gericht op wat de leerling nog helemaal niet
kan. Dit wordt ook wel het transparant maken van het leerproces genoemd. Het is belangrijk om in
jezelf te blijven geloven. Het is belangrijk om leerlingen op verschillende manieren te motiveren.
Het leerproces transparant maken
Om het leerproces transparant te maken:
- Denkstappen analyseren: je moet niet alleen weten wat leerlingen moeten weten, maar ook
wat de hobbels in het leerproces zijn. Welke moeilijkheden de leerlingen tegenkomen.
- Aan elkaar laten uitleggen: een leerling die de opdracht goed snapt en het niet moeilijk vindt
moet dat uitleggen aan de leerling die het wel moeilijk vindt.
De leerling motiveren
Als jij als leraar zicht hebt op het leerproces van de leerlingen kun jij je lesstof daarop aanpassen. Dat
is belangrijk want haalbare stappen zijn voor leerlingen uitermate motiverend. De 3 motiverende
factoren zijn:
- Het enthousiasme van de leerkracht: een docent die enthousiast is over zijn eigen vak maakt
duidelijk dat zijn vak een belangrijk of leuk vak is.
- Betekenis geven aan leerstof: Door toetsen op te geven zijn de leerlingen verplicht om zich te
gaan verdiepen in de lesstof.
- Verwachtingen van de leerkracht: als docent zend je signalen uit die duidelijk maken welke
verwachting je van een leerling hebt. Als een positieve verwachting hebt van de leerlingen
gaan de leerlingen beter presteren. Heb je een negatieve verwachting gaan leerlingen
slechter presteren.
1.1.4 Relatie: communiceer en betrek de hele klas erbij
Leerlingen willen graag een band met de docent en de leerlingen. Je kunt op verschillende manieren
die band onderhouden:
- Het sociale proces stimuleren en te benutten
- Ook in een grote groep alle leerlingen bij de les te betrekken
- Enkele communicatieadviezen ter harte te nemen
Het sociale proces stimuleren en benutten
Veel leerlingen vinden het leuk om naar school te gaan. Ze ontmoeten hun vrienden. Het grootste
deel van hun sociale leven speelt zich op school af. Als je een goede band hebt met de leerlingen zijn
de leerlingen ook bereidt om meer voor je te doen en is er een goede werksfeer.
Ook in een grote groep alle leerlingen bij de les betrekken
Leerkrachten zeggen dat je met een kleine klas meer mogelijkheden hebt dan met grote klassen.
Toch ligt dat meer aan de kwaliteit van de leerkracht. Juist in een grote groep moet je er voor zorgen
dat iedereen zich betrokken voelt zonder dat er een paar het gevoel hebben buiten de boot te vallen.
Sommige leraren zijn goed om leerlingen te betrekken bij de les. Dat noemen we activerende
didactiek.
pag. 7
,Enkele communicatieadviezen ter harte nemen
Om je leerlingen bij de les te betrekken, kun je een aantal basale communicatieregels toepassen:
- Volg de klas en de leerlingen: Je moet zien wat leerlingen doen. Tijdens de uitleg moet je
kunnen zien of leerlingen het begrijpen of zich vervelen. Je moet hun reactie goed kunnen
aflezen.
- Maak nadrukkelijk oogcontact: dit is niet alleen om de individuele leerlingen te zien, maar
ook om de leerlingen aan te kunnen sturen.
- Geef de klas en de individuele leerling een ontvangstbevestiging: Je hoeft het niet perse te
zeggen, maar kunt ook bijvoorbeeld een knipoog geven, een glimlach of een schouderklopje,
zodat ze wel weten dat je het gezien hebt.
- Benoem het handelen van de leerling instemmend: Je laat zien dat je het prettig vind om
contact te hebben. Domme vragen bestaan niet. Zeg dan ‘wat fijn dat je het vraagt’. Je moet
nooit zeggen ‘wat stom, snap je dat nu nog niet’. Dat werk demotiverend. De leerlingen zal
dan niet snel meer dingen vragen.
- Zorg voor een duidelijke beurtverdeling: Jij bent verantwoordelijk voor het levensloop. Als je
vragen stelt aan leerlingen is het handig om de vraag in zijn algemeenheid te stellen, een
denkpauze te geven en daarna pas de leerling aan te wijzen die het antwoord mag geven.
- Zorg dat je de gehele klas betrekt bij de vragen die jij aan een individuele leerling stelt: na
individuele beurten moet je snel terug keren naar communicatie op groepsniveau. Ook een
vraag van een leerling kan je naar een groepsniveau brengen. Door samen achter het
antwoord te komen.
1.1.5 Autonomie: maak keuzes met Kolb en Gradner
Het is belangrijk dat een leerling grip op zijn eigen leergedrag heeft en zijn eigen keuzes leert te
maken. Dit wordt autonomie genoemd. Als leraar kun je de leerlingen meer keuzevrijheid geven.
Leerlingen die meer aan kunnen bied je meer aan een laat je daar vrijer in. De leerlingen zijn
verantwoordelijk voor hun eigen leerproces.
De leeromgeving van leerlingen is anders. De wijze waarop leerlingen sommige opdrachten
aanpakken is ook anders.
Kolb: Verschillende leerstijlen
De bekendste leerstijlen zijn die van de Amerikaanse sociaal psycholoog David Kolb:
- Doeners
- Beschouwers
- Denkers
- Beslissers
Daarnaast is hij van mening dat elk volledig leerproces bestaat uit een viertal fasen:
- Concreet ervaren
- Reflectief observeren
- Abstract conceptualiseren
- Actief experimenteren
pag. 8
, - De doener houdt van actief experimenteren en concreet ervaren. Hij begint in de les
‘gewoon’ te typen, te overleggen, te presenteren of te zagen. Hij past zich als de theorie niet
blijkt te werken gemakkelijk aan de situatie aan. Hij wil concreet aan de slag.
- De beschouwer leert door vanuit verschillende invalshoeken naar opgedane ervaringen te
kijken. Hij ziet wat goed en minder goed ging. Vindt het moeilijk om uit verschillende plannen
te kiezen.
- De denker benut zijn observaties om abstract te conceptualiseren. Hij tekent bijvoorbeeld
een model, schematiseert begrippen of maakt een samenvatting.
- De beslisser gebruikt de abstractie juist om actie te experimenteren. Dit betekent dat hij
theorieën en modellen graag toepast in de praktijk.
Het model van Kolb
Gardner: meervoudige intelligenties
De wijze waarop iemand het liefst met problemen of leerstof omgaat.
- Inzicht in de sterke kanten van de verschillende leerlingen, wat een optimale communicatie
met de leerlingen bevordert
pag. 9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amberhartman1998. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 83637 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen