Samenvatting dictaat hoorcolleges
Pedagogiek 3 - basiskennis
• BASISKENNIS over opvoedtheorie en opvoedkundige benaderingen ;
richtlijnen jeugdhulp
• HEB JE NODIG om te
• Communiceren met jeugd vanuit opvoedkundig en
ontwikkelingsperspectief
• Communiceren met ouders vanuit opvoedkundig en
ontwikkelingsperspectief
leeruitkomst communicatievaardigheden
Als je een goede pedagoog wilt zijn heb je kennis nodig. Basiskennis heb je nodig om verantwoord
pedagogisch te kunnen handelen, ondersteunen en adviseren.
Oudergericht werken
• Ouderschap heeft veel verschillende vormen
• Met welke vorm van ouderschap heb jij (direct of indirect) te maken
als je de integratieve opdracht uitvoert?
• Harmonieus gezin – kluwengezin – loszandgezin – gezond gezin
(3.1 – ontwikkelingspedagogiek)
• Aan welke stijl van opvoeden is het kind- de jongere met wie je het
gesprek voert gewend?
Wat betekend ouderschap? De vorm van ouderschap is voor iedereen anders.
Verschillende vormen kunnen zijn:
- Ouders die al lang bij elkaar zijn
- Ouders die samenwonend zijn of getrouwd
- Ouders die zijn gescheiden (en soms weer een nieuwe partner hebben)
- Gescheiden ouders met stiefbroers en zussen doordat ze hertrouwd zijn met hun nieuwe
partner
- Ouders die homoseksueel zijn (waarbij vaak sprake is van 1 biologische ouder en 1
meeouder)
- Ouders die een kindje hebben geadopteert.
- Kinderen die geen ouders meer hebben doordat ze zijn overleden
- Ouders die allebei een andere afkomst hebben of misschien ver weg wonen
1
, Etc.
Ouders zijn heel verschillend maar iedere ouder heeft met een ander ouder gemeen dat ze een of
meerdere kinderen hebben voor wie ze verantwoordelijk zijn om ze op te voeden.
Niet alleen de ouder maar ook de kinderen zijn verschillend bijvoorbeeld:
- Jongen of meisje
- Homo/hetro/biseksueel
- Goed of minder goed in leren
Verschillende soorten gezinnen:
- Harmonius gezin
- Kluwengezin
- Loszand gezin
- Gezond gezin
Aan welke stijl van opvoeden is het kind met wie je het gesprek voert gewend?
Alle verschillende ouders voeden hun kind ook weer verschillend op en op hun eigen wijze. Je kan
een aantal opvoedstijlen te herkennen. Bij elke stijl hangt communicatie samen. Het is belangrijk
om te kijken welke communicatie samenhangt met elke stijl. Want in de communicatie en in de
omgang met elkaar herken je de verschillende opvoedstijlen. En als je met een kind /jongere in
gesprek bent dan kun je uit hun reacties afleiden hoe hun ouders opvoeden. Maar je kunt er ook
naar vragen natuurlijk en op basis van hun antwoorden je een beeld vormen.
Warme opvoedstijl: veel complimenten, ouders stellen het kind vragen om erachter te komen
wat het kind wil; ouders moedigen aan; ouders spreken hun liefde voor het kind uit, ze geven ze
vaak een knuffel en ook laten ze verbaal en non-verbaal zien dat ze hen vertrouwen “je kunt het
wel”, applaus geven, duim opsteken als het kind iets goed doet.
Koele opvoedingsstijl: ouders luisteren niet of slecht naar het kind; ouders maken negatieve
opmerkingen; zeggen; stel je niet aan als je bent gevallen. Als jij baalt omdat je een onvoldoende
hebt behaald zeggen ze; ik had niet anders van jou verwacht. Dus in de communicatie kun je
signaleren welke opvoedingsstijl men heeft.
Dominante – autoritaire opvoedingsstijl: welk soort zinnen hoor je in een autoritaire
opvoeding? Doe dit, doe dat. Je moet naar me luisteren. Snel kwaad worden als het kind niet
meteen doet wat de ouder zegt; Tegen een kind zeggen: jij moet je mond houden, ik ben hier de
baas dus ik bepaal hoe het hier gaat.
Toegeeflijke (permissieve) opvoedingsstijl: Hoe kun je deze stijl in de communicatie
herkennen? Ouders vinden heel veel goed en ze trekken weinig grenzen: ze zeggen “als jij vindt
dat dat nodig is, dan moet je dat doen” of: als een kind vraagt wat het beste is om te doen,
zeggen ze; je mag het helemaal zelf weten. Dus dan zeggen ouders tegen een kind die geen zin
heeft in huiswerk; nou laat maar zitten vandaag hoor, morgen is er weer een dag.
Democratische opvoedingsstijl: je hoort dan zinnen als: jouw mening is net zo belangrijk als de
mijne, we zullen samen tot een oplossing moeten komen.
Autoritatieve opvoedingsstijl – deze lijkt op de democratische stijl; Maar er worden wel grenzen
gesteld op basis van gezag. Dus dan zeggen ouders tegen een kind die geen zin heeft in huiswerk;
ja, ik snap dat je ervan baalt, het is ook vervelend om elke dag huiswerk te moeten doen. Maar
toch moet het wel en ik zal je uitleggen waarom. Maar je mag wel vertellen wat je graag zou willen
doen als je straks je huiswerk af hebt,
Verwaarlozende opvoedingsstijl-eigenlijk is er in deze stijl heel weinig echte communicatie. Ouders
stellen geen vragen en stellen ook geen eisen aan hun kinderen, complimenten krijgen ze niet.
Virtuele opvoedingsstijl- soms hebben kinderen een ouder op afstand. Dan moeten ze met
elkaar bellen of berichtjes sturen om contact te houden. Als je veel in berichtjes communiceert is
het belangrijk om je duidelijk uit te drukken om misverstanden te voorkomen, dat geldt zowel voor
ouders als voor kinderen. En berichtjes via sociale media zijn vaak veel minder diepgaand dan echt
fysiek contact.
2
,Cultuurspecifieke verschillen in opvoedingsstijlen – elke cultuur heeft zijn eigen
omgangsvormen. Dat is interessant om uit te wisselen ook in de gesprekjes die je voor de
integratieve opdracht hebt. Zo zijn er culturen waarin het onbeleefd is om volwassenen aan te
kijken. En er zijn culturen waarin het juist onbeleefd is als het kind de volwassene niet aankijkt.
Dus is het belangrijk om je als pedagoog te verdiepen in communicatie in verschillende culturen.
Miscommunicatie wordt veroorzaakt door de fixatie op cultuurverschillen en de wederzijdse
vooroordelen dan door de mate waarin culturen daadwerkelijk van elkaar verschillen. Daar meer
wordt bedoeld dat we elkaar beter zullen begrijpen als we zoeken naar wat ons bindt in plaats van
wat ons onderscheidt. Als mensen denken dat ze hel veel van elkaar verschillen, doen ze veelal
geen poging om met elkaar in contact te komen en daardoor blijft er afstand.
De juiste attitude is: zie ieder individu als een zelfstandig, uniek persoon en niet als
vertegenwoordiger van een groep en benadruk overeenkomsten tussen mensen zonder de
verschillen te verzwakken. Iedere samenleving heeft subculturen met eigen gewoonten en
manieren van communicatie. Probeer die te verwoorden en te begrijpen.
Beeldvorming al in de kennismaking
• Op basis van uiterlijke kenmerken vormen we een beeld van iemand.
Vooroordelen kunnen leiden tot stereotyperingen en discriminatie.
• Nodig voor interculturele communicatie:
Motivatie, kennis en vaardigheden
• In hoeverre ben jij een wereldburger?
wereldburgertest-bent-u-echter-wereldburger/
• Wil je meer leren over interculturele communicatie?
https://www.coutinho.nl/metnieuweogen5/studiemateriaal/hoofdstu
k-6.html
_Reflector_TOPOI_invulwerkblad.pdf
De meeste mensen op de hele wereld zien de groep waartoe ze zelf behoren als positiever dan de
groep waar ze zelf bij horen. Als je iemand voor het eerst ziet, vorm je je een beeld van die
persoon door te kijken naar kleding, sekse, huidskleur, sieraden etc. Als iemand dezelfde soort
kleren of dezelfde huidskleur heeft als jij, zal je eerder herkenning voelen dan wanneer dat niet zo
is. Pas als je elkaar nader leert kennen kan je ontdekken wie de ander is.
In het contact met mensen die een andere achtergrond hebben dan jij zijn een aantal factoren
belangrijk:
- Motivatie (de wil om anderen te leren kennen);
- Kennis (over culturele achtergronden van groepen mensen)
- Vaardigheden (die leer je in de training op he t gebied van communicatie)
Oudergericht werken
• Realiseer je dat ouderschap een essentiele en existentiele
verandering is in het leven van een volwassene
• De geboorte van ouderschap – levenslang wederzijdse
afhankelijkheidsrelatie tussen ouder en kind
• Loyaliteit en verantwoordelijkheidsbesef
3
, Ouderschap is een essentiële en existentiële verandering in het leven van een volwassene.
Essentieel = heel belangrijk, fundamenteel, een wezenlijke verandering.
Existentieel = Verband houdend met het menselijk bestaan. Dus zeer diepgaand. Een niet
omkeerbare en zeer ingrijpende verandering.
Dat betekent dat er wezenlijk iets verandert in het leven van de volwassenen. Als je vader of
moeder bent geworden dan denk je anders, je voelt anders en je doet anders. Je krijgt een nieuwe
identiteit. Die samenhangt met je nieuwe rol in het leven, namelijk ouder zijn. Een onomkeerbare
verandering die zeer ingrijpend was, dus existentieel. Dat komt door de tijdloze en wederzijdse
afhankelijkheidsrelatie tussen ouder en kind. Dat heet Loyaliteit en
verantwoordelijkheidsbesef.
Relaties en vriendschappen kunnen eindigen maar familie ben je voor het leven. Zelfs als je de
banden met je familie opzegt, dan nog blijf je familie. Je bent onlosmakelijk aan elkaar verbonden.
Soms kunnen ouders niet voor hun kind zorgen en zij staan het kind af. Vrijwillig en soms
gedwongen door omstandigheden soms verplicht vanuit de wetgeving, maar zij blijven altijd
ouders. Adoptieouders zijn ook ouders en zij kunnen door kinderen echt ervaren worden als hun
eigen ouders. Juist omdat die adoptieouders er onvoorwaardelijk voor hen zijn.
De keuzes die ouders maken zijn onlosmakelijk verbonden met hun kind. Het kind merkt er altijd
iets van. Ouderschap vraagt van ouders de vaardigheid om eigen behoeften en wensen uit te
stellen, en ook moeten ouders leren omgaan met ambivalente en soms heftige gevoelens
(bijvoorbeeld van blijdschap, boosheid en irritatie die kinderen bij ouders kunnen oproepen).
Ouders voeden op maar niet voor iedereen op dezelfde manier, want ook het kind vraagt een eigen
aanpak en daarom moet je je als pedagoog realiseren dat ouderschap betekent: een essentiële
en existentiële verandering in het leven van een volwassene: loyaliteit en
verantwoordelijkheid.
Oudergericht werken
• Loyaliteit
in dit filmpje wordt dit begrip uitgelegd.
• https://cjgcapelleaandenijssel.nl/wijgaanuitelkaar-loyaliteit/
Wat is loyaliteit? Loyaliteit is een ander woord voor trouw. Kinderen zijn trouw aan hun ouders.
Deze trouw komt voort uit het feit dat het kind uit de beide ouders is geboren. Een
gemeenschappelijke oorsprong en erfenis vormen een niet te vervangen band tussen gezinsleden
en tussen familieleden door alle generaties heen.
Een loyaliteitsconflict is een innerlijke strijd die kinderen voeren omdat ze het gevoel hebben
niet trouw te kunnen of te mogen blijven aan beide ouders. De band met één van de beide ouders
wordt ontkend, doordat het kind niet vrijelijk van die ouder mag houden, en dat kan schade
berokkenen aan de ontwikkeling van het kind.
4
