Dit is een samenvatting van de stof van aardrijkskunde zoals het staat op de site StudioPabo. Je vindt alle informatie die je nodig hebt om de toets te halen. Veel mensen bevelen je aan om de site StudioPabo te gebruiken bij het leren voor de toelatingstoetsen. Dit klopt ook wel want het is een hel...
Inhoudsopgave
Klimaat en landschap..............................................................................................................................2
Zon aarde en maan.........................................................................................................4
Weer en klimaat.............................................................................................................8
Klimaatverschillen.........................................................................................................10
Nederlandse landschappen.............................................................................................15
Bevolking en ruimte..............................................................................................................................21
Omvang bevolking.........................................................................................................22
Urbanisatie...................................................................................................................24
Bestaansmiddelen................................................................................................................................27
Nederlandse economie...................................................................................................27
Internationale betrekkingen............................................................................................29
Arm en rijk............................................................................................................................................31
Ontwikkelingslanden......................................................................................................31
Kenmerken ontwikkelingslanden......................................................................................32
Ontwikkelingssamenwerking...........................................................................................34
Grenzen en identiteit............................................................................................................................37
Grenzen en cultuur........................................................................................................37
Europese Unie..............................................................................................................40
Wereldgodsdiensten......................................................................................................42
Wereldgodsdiensten: ontstaan en verspreiding..................................................................42
Krachten der aarde...............................................................................................................................43
Plaattektoniek...............................................................................................................43
Landschapsvorming.......................................................................................................45
Natuurverschijnselen.....................................................................................................47
Bronnen van energie............................................................................................................................52
Energiebronnen.............................................................................................................52
Energieverbruik............................................................................................................54
Water....................................................................................................................................................56
Waterkringloop.............................................................................................................56
Waterverdeling.............................................................................................................57
Nederland en het water..................................................................................................59
Problemen met water.....................................................................................................60
1
,Klimaat en landschap
Ons zonnestelsel
In ons zonnestelsel hebben wij slechts één zon. Het is het enige hemellichaam dat licht
geeft. Alle andere objecten weerkaatsen dit licht. Daarom zien we soms delen van onze
maan of zien we andere planeten van ons zonnestelsel aan de hemel.
De zon is tevens het grootste hemellichaam binnen ons zonnestelsel en neemt 99,86%
van de totale massa in beslag. Zij heeft een diameter van 1,39 miljoen kilometer.
Om de zon draaien 8 planeten: Mercurius, Venus, de aarde, Mars, Jupiter, Saturnus,
Uranus en Neptunus. Daarnaast zijn er een aantal dwergplaneten. Dwergplaneten zijn
objecten groter dan een planetoïde maar kleiner dan een planeet. Nog niet zolang
geleden is besloten dat Pluto ook een dwergplaneet is en tot de planetengroep
behoort. Planetoïden kun je zien als heel veel mini planeetjes bij elkaar die zich met
name bevinden in een gordel tussen Mars en Jupiter. De meeste kometen zijn objecten
van ijs met stof, afkomstig uit de baan tussen Saturnus en Uranus. Om deze reden wordt
een komeet ook wel ‘vuile sneeuwbal’ genoemd. Als een komeet te dicht bij de zon komt
smelt de ijsoppervlakte. Hierdoor ontstaat er een stofstaart, wat een staartster wordt
genoemd.
De ontelbare sterren die wij ‘s nachts zien zijn zonnen van andere zonnestelsels.
Omlooptijd en omwentelingstijd
De tijd die een planeet nodig heeft om eenmaal rond de zon te draaien heet
de omlooptijd.
De omlooptijd wordt ook wel een jaar genoemd.
De omlooptijd van een planeet hangt af van de afstand van de planeet tot de zon en van
de snelheid waarmee de planeet beweegt. De planeten
die dichter bij de zon staan hebben een kortere
omlooptijd.
Behalve dat de planeten rond de zon draaien, draaien ze
ook om hun eigen as.
De tijd die een planeet nodig heeft om rond zijn as te
draaien noem je de omwentelingstijd. De
omwentelingstijd wordt ook wel een dag genoemd.
2
,De maan
Een planeet is een hemellichaam dat om de zon draait.
Een maan is een hemellichaam dat om een planeet draait.
De aarde heeft één maan. Saturnus heeft er 21 en Jupiter heeft er zelfs 63.
Mercurius en Venus zijn de enige twee planeten die geen manen hebben.
De maan van de aarde draait in ongeveer
28 dagen om de aarde heen. De baan om
de aarde is ongeveer 160.000 km lang.
Net als de planeten geeft een maan zelf
geen licht, maar weerkaatst de
zonnestralen.
Als de maan precies tussen de zon en de
aarde staat, wordt alleen de kant van maan
verlicht die je niet kunt zien: je spreekt
van nieuwe maan.
Is de maan volledig zichtbaar dan spreek je
van een volle maan.
Andere hemellichamen
Planetoïden (asteroïden)
Planetoïden zijn rotsachtige hemellichamen. Van de
duizenden zijn er ongeveer 2.500 zichtbaar. Ze draaien in
een baan rond de zon. De grootste is Ceres (doorsnee van
1.000 km).
Kometen (staartsterren)
Kometen bestaan uit bevroren water, methaan, kooldioxide
en rotsdeeltjes, en daar omheen gas en en stof. Kometen
draaien ook om de zon, maar in een ellipsvormige baan;
soms is het moeilijk te voorspellen wanneer de komeet weer
terugkomt. Als de komeet dicht bij de zon komt, smelt het ijs
en wordt er een staart waargenomen. De beroemdste is de
komeet van Halley.
Meteorieten
Meteorieten zijn brokken materie (gesteente of ijzer) die
geen vaste baan hebben en, in tegenstelling tot de meeste
rotsblokken, niet meteen verbranden als ze door de
atmosfeer van de aarde dringen. Meteorieten kunnen grote
kraters slaan in de aarde. De grootste bekende meteoriet ligt
in Zuid-Afrika en weegt meer dan 60 ton.
3
, Zon aarde en maan
De zon
De zon is een doodgewone gele ster, waarvan er miljarden andere zijn. Veel sterren die
je vanavond misschien ziet, zijn identiek aan de zon. Ze staan alleen miljoenen keren
verder weg.
De zon is een enorme bol van gas die door zwaartekracht bij elkaar wordt gehouden. In
het binnenste van de zon (de kern) is het extreem heet. Aan de buitenkant (fotosfeer)
straalt de zon die energie uit. Met de hoeveelheid energie die de zon in één seconde
uitstraalt, zouden we voor 500.000 jaar genoeg hebben om in onze energiebehoefte op
aarde te voorzien. Helaas verdwijnt het grootste deel in de ruimte...
Zonnevlam: Is een explosie op het oppervlak
van de zon. Die explosie ontstaat door het
plotseling vrijkomen van een grote hoeveelheid
energie
Corona: De uitgerekte atmosfeer rond de zon
noem je de corona. Tijdens een
zonsverduistering is de corona korte tijd
prachtig zichtbaar.
Mantel: Het gedeelte rond de kern. De mantel
wordt naar buiten toe steeds minder dicht en
ook steeds minder heet.
Fotosfeer: De zichtbare buitenkant van de
zon. De fotosfeer is de laag waar het voor ons
zichtbare licht vandaag komt.
Kern: Het binnenste deel van de zon. De kern heeft een doorsnede van 200.000 km.
Hier is de temperatuur het hoogst, ruim 15 miljoen graden.
Convectiezone: Het gebied tussen de mantel en de fotosfeer. Vanuit dit gebied stijgen
hete gasbellen op naar de buitenkant van de zon.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stefanterbraak. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
